در روزهای گذشته شاهد افزایش قابل توجه قیمت دلار در کشورمان و عبور آن از مرز ۶۱ هزار تومان بوده ایم. موضوعی که در نوع خود موجب ایجاد برخی نوسانات در دیگر بازارهای موازی نیز شده و بسیاری از افکار عمومی و تحلیلگران را وا داشته تا پرسش های مختلفی را در مورد محرک ها و دلایل اوج گیری مجدد قمیت ارز مطرح کنند.
در این چهارچوب، باید در نظر داشته باشیم که افزایش قیمت ارز در کشورمان، تحت تاثیر موئلفه های مختلفی است. اولا باید توجه داشته باشیم که کشورمان در سال های اخیر با سیل قابل توجهی از فشار و تحریم های خارجی رو به رو بوده که این مساله نمودهای عینی خود را در قیمت ارز نیز نشان داده است. به هر حال، ارز منشا بیرونی دارد و با ایجاد نوسان در امکانِ تهیه و انباشت آن برای کشورمان و در عین حال، ایجاد نوسان های مختلف در حوزه سیاست خارجی ایران به ویژه در رابطه با معادلات سیاسی مطرح در عرصه سیاست داخلی آمریکا، قیمت ارز در کشورمان دستخوش تغییر می شود.
در این زمینه مثلا شاهد بودیم که تایید صلاحیت اخیر ترامپ از سوی سیستم قضایی آمریکا، در قیمت ارز در کشورمان تاثیرگذار بود و البته که چشم اندازهای پیروزی احتمالی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ آمریکا نیز حامل تاثیرات قابل ملاحظه ای بر قیمت ارز در کشورمان است. دلیل این مساله نیز در سیاست‌های ضدایرانی ترامپ و رویه های تهاجمی وی علیه کشورمان نهفته است. در این چهارچوب، تحریم های خارجی و البته بالا و پایین های عرصه سیاست خارجی و سیاست بین الملل، همه و همه در افزایش قیمت ارز در کشورمان اثرگذار هستند.
محرک دوم در بحث افزایش قیمت ارز در ایران، معادلات سیاست داخلی کشورمان است. به عنوان مثال در بحبوحه ناآرامی های سال ۱۴۰۰ در کشورمان شاهد اثرگذاری این مساله بر قمیت ارز در ایران بودیم. به طور کلی هرگونه تنش و درگیریهای سیاسی و اجتماعی و امنیتی داخلی، جدای از اینکه به عنوان یک متغیر مستقل برای کشورمان هزینه زا است، در عین حال، به فشارهای خارجی نیز تا حدی جهت می دهد که این معادلات همه و همه در کنار یکدیگر تشدید فشارهای سیاسی و اقتصادی علیه کشورمان را در پی خواهند داشت که برونداد همگی آن ها، افزایش قیمت ارز در ایران است.
محرک سوم در بحث افزایش قیمت ارز، تا حدی مرتبط با حکمرانی ارزی در قالب سیاست های کلان اقتصادی کشور است که به طور خاص بانک مرکزی کشورمان عهده دار آن است. از این رو، برخی مشکلات و نواقص در این قبیل سیاست ها نیز در ایجاد چالش های ارزی برای کشورمان و متعاقبا افزایش قیمت ارز در آینده اثرگذار هستند. موضوعی که در سال های اخیر نیز ردپای آن را کم و بیش در ایجاد نوسانات ارزی در کشورمان شاهد بوده ایم.
با این همه، نکته ای که من مایلم به آن اشاره کنم این است که اثرگذاری افزایش قیمت دلار بر بهای کالاها و خدمات در کشورمان به مراتب بیشتر از اندازه واقعی است. این نکته قابل ملاحظه ای است. موضوعی که خود می‌تواند در قالب تشدید و تقویت هیجانات در فضای اقتصادی کشور، موجب افزایش قیت ارز در کشورمان شود. به نظر من ما تا جای ممکن باید از تسلط معادلات مرتبط با غلبه دلار بر اقتصاد کشورمان دوری کنیم.
دلیل این موضوع نیز تبعات و پیامدهای بسیار منفی این مساله برای اقتصاد کشورمان است. فضای حکمرانی در کشورمان باید به نحوی جدی به این مساله بپردازد و با استفاده از ظرفیت های مختلف، زمینه را برای تقویت ریال و جلوگیری از ایجاد نوسانات ارزی در کشورمان مد نظر داشته باشد.
دکتر محمود رضا امینی
