با وجود پرتاب موشک‌های بالستیک و پهپاد‌های انصارالله از دریای سرخ، قیمت نفت خام بر خلاف انتظار کارشناسان افزایش چندانی نداشت و تاثیر افزایش قیمت‌ها بیشتر در تجارت کانتینری محسوس است. در این گزارش که در وبگاه میدل ایست آی منتشر شده عوامل عدم بحران‌زدگی قیمت نفت در شرایط تنش‌زای دریای سرخ بررسی شده است.
طبق شاخص بین‌المللی، قیمت نفت خام برنت در روز چهارشنبه حدود 0.6 درصد افزایش یافت و به 79.70 دلار در ازای هر بشکه رسید که تقریبا معادل رشد هفتگی حدود 8/0 درصد می‌شود. این مسئله موجب سردرگمی کارشناسان شده است چرا که طبق تجربه در هنگام بروز درگیری‌های نظامی در منطقه خلیج فارس، انتظار نوسانات قیمت در بازار نفت بیشتر از این حرف‌ها بوده است. در حال حاضر حملات حوثی‌ها در اطراف تنگه باب المندب متمرکز شده است. منطقه‌ای که در حدود 9 درصد از نفت خام و فرآورده‌های نفتی جهان از آن عبور می‌کند.
کارن یانگ، کارشناس مرکز سیاست انرژی جهانی دانشگاه کلمبیا، به میدل ایست آی گفت: «صرف ریسک در بازارهای نفت آن‌طور که انتظار می‌رفت بالا نبوده است».
در شرایط فعلی این سوال مطرح می‌شود که وحشت‌زدگی بازار و نوسانات شدید قیمت نفت کجاست و چرا این اتفاق نمی‌افتد؟
ویکتور کاتونا، تحلیلگر شرکت داده کالای کپلر در این مورد می‌گوید:
«من فکر می‌کنم بازار به طور گسترده تأثیر اختلال باب‌المنداب را کم اهمیت می‌کند. از نظراو بازار از اختلالات در دریای سرخ راضی است، کاتونا همچنین خاطرنشان کرد که جریان متوسط ماهانه هفت میلیون بشکه در روز نفت خام و فرآورده‌های نفتی از طریق کانال سوئز به سمت شمال در ماه دسامبر تقریبا نصف شده است.
اما کارشناسان می گویند اصول بازار نفت، تعیین مسیر مجدد جریان‌های جهانی انرژی و محاسبات استراتژیک در میان حوثی‌ها و حامیان آن‌ها در تهران، ممکن است قیمت‌ها را کنترل کند.
بانک سرمایه‌گذاری گلدمن ساکس در مقابل حوثی‌ها
حملات حوثی‌ها در حالی رخ می‌دهد که بازار نفت با عرضه و جریان‌های جدیدی روبه‌رو است، از جمله در ایالات متحده که تولید نفت در آن رکورد جدیدی را به ثبت رساند. از طرف دیگر، تنش‌ها بین تهران و واشنگتن بر سر جنگ غزه، صادرات فزاینده نفت ایران را کاهش نداده است. در همین حال، تحلیلگران کاهش ضعیف تقاضای نفت را پیش‌بینی می‌کنند.
جیم کرین، کارشناس مطالعات انرژی در موسسه بیکر دانشگاه رایس می‌گوید: «انرژی عبوری از باب المندب برای بازارها مهم است، اما این تمام ماجرا نیست.»
حوثی‌ها – یک گروه مورد حمایت ایران که صنعا، پایتخت یمن را در سال 2014 به تصرف خود درآوردند و هشت سال جنگ علیه عربستان سعودی و متحدانش را تحمل کردند – دارای بخش ارزشمندی از املاک و مستغلات هستند و مقامات حوثی تهدید کرده‌اند که تنگه باب‌المندب را می‌بندند.
عرض این تنگه در باریک‌ترین نقطه فقط 18 مایل است و ترافیک تانکرها را به دو کانال با عرض دو مایل برای کشتی‌های ورودی و خروجی محدود می‌کند. اگرچه این گلوگاه مهم است، اما شریانی که بیشتر بازارها و سیاست گذاران را نگران می کند، تنگه هرمز است که ایران را از کشورهای خلیج فارس جدا می‌کند، جایی که 30 درصد نفت مصرفی جهان از آنجا عبور می‌کند.
تحلیلگران گلدمن ساکس معتقدند که اگر حوثی‌ها به دنبال بستن تنگه باشند، قیمت نفت خام تنها 3 یا 4 دلار در هر بشکه افزایش می‌یابد. غول انرژی بریتیش پترولیوم این هفته اعلام کرد که تمام محموله‌ها را از طریق دریای سرخ متوقف خواهد کرد و دلیل آن را “وخامت اوضاع امنیتی” دانست. شرکت نفتکش فرانت لاین مستقر در نروژ نیز اعلام کرد که کشتی ها را در یک سفر طولانی تر به اطراف آفریقا منحرف می کند.
آرمن عزیزیان، تحلیلگر بازار نفت خام در Vortexa معتقد است که تانکرها در نزدیکی خط ساحلی یمن شروع به پینگ(ارسال موج رادیویی اشتباه برای گمراه کردن رادار‌ها) در مکان‌های مختلف کرده‌اند تا موقعیت خود را به عنوان یک اقدام ایمنی پنهان کنند.
نرخ اجاره کشتی‌های نفتکشی که از خاورمیانه به اروپا سفر می‌کنند نیز در نتیجه این حملات افزایش یافته است.
عزیزیان به میدل ایست آی می‌گوید: «این اقدامات بر نگرانی در مورد تهدید حوثی‌ها با مالکان کشتی‌ها و اپراتورهای حامل منابع انرژی تأکید می‌کند، [اما] در مجموع بعید است که جریان‌ها به روشی قابل توجه و مداوم تغییر مسیر دهند.»
امنیت نسبی بازار نفت
بر اساس داده‌های MarineTraffic(پایگاه جهانی کنترل ترافیک دریایی)، در سه‌شنبه هفته گذشته 12 کشتی حامل گاز طبیعی مایع (LNG) در دریای سرخ و 182 کشتی حامل محموله مایع از جمله نفت و گاز بودند. این تعداد بیشتر از میانگین تعداد کشتی‌هایی است که چنین محموله‌هایی را قبل از شروع حملات حوثی‌ها حمل می‌کردند.
فوتیوس کاتسولاس، تحلیلگر اصلی کشتیرانی نفتکش در S&P معتقد است شرکت‌هایی که در سراسر آفریقا تغییر مسیر داده‌اند، تنها بخش کوچکی از ناوگان جهانی را تشکیل می‌دهند.
یک دلیل می‌تواند این باشد که تعداد زیادی از نفتکش‌های فعال در دریای سرخ حامل نفت خام روسیه هستند. از زمان جنگ در اوکراین، کشورهای عربی خلیج فارس با روسیه در بازار نفت مبادله کرده‌اند و فروش خود را به اروپا هدایت می‌کنند، در حالی که مسکو محموله‌های نفتی خود را به آسیا هدایت می‌کند.
سیم کشی مجدد جهانی تجارت انرژی باعث افزایش تردد نفتکش‌ها در دریای سرخ شده است، اما تعداد کمی در صنعت معتقدند که این امر در تیررس حوثی ها قرار خواهد گرفت.
کاتسولاس گفت: «افزایش فعالیت نفتکش‌های عبوری از کانال سوئز از سال گذشته در درجه اول به دلیل خروج بشکه‌های روسیه از اروپا و حرکت به سمت هند و چین است.»
(در مجموع می‌توان از این پاراگراف نتیجه گرفت که امنیت صادرات نفت در دریای سرخ پایدار است و حملات حوثی‌ها تاثیری بر آن نداشته است. اما چرا؟ دلیل آن کامل روشن است، جدا از اینکه اهمیت تنگه باب المندب در تجارت نفتی و دریایی جهان چقدر است و آیا این گروه توانایی بستن تنگه را دارد یا ندارد، باید گفت که حوثی‌ها به طور کلی اصلا چنین نیتی ندارند که ثبات تجارت نفت و اقتصاد جهانی را به هم بزنند! از روز آغاز حمله جنبش انصارالله هدف خود را صراحتا بیان کرد:«حمله به اهداف رژیم صهیونیستی یا حامیان آن‌ها تا زمانی که جنگ علیه مردم غزه را متوقف کنند». بنابراین عمده هدف انصارالله ایجاد هزینه و فشار اقتصادی برای رژیم صهیونیستی است که به جرات می‌توان گفت کاملا موفق عمل کرده، کما اینکه امروز می‌بینیم بندر ایلات اسرائیل به طور کلی تعطیل شده و شرکت‌های تجاری در حال لغو قرارداد‌های خود با این رژیم هستند.)
حمله هدفمند به کشتی‌ها
حوثی‌ها می‌گویند که آن‌ها فقط کشتی‌های مرتبط با اسرائیل را هدف قرار می‌دهند، اما برخی از آن‌ها که ارتباط کمی با اسرائیل دارند یا اصلاً ارتباطی ندارند، هدف قرار گرفته‌اند. روز دوشنبه، مالک نروژی کشتی مورد حمله حوثی‌ها گفت که این گروه برای حمله به کشتی خود به دلیل ارتباط نادرست با اسرائیل، به داده‌های تجارت صنعتی نادرست تکیه کرده است.
با این حال، مقامات غربی به این نکته اعتراف می‌کنند که حوثی‌ها توانایی پیچیده‌ای در تعیین دقیق حملات و اهداف خود دارند. کاتونا می‌گوید: «حوثی‌ها در برخورد نکردن با نفتکش‌های غیرغربی بسیار دقیق عمل کرده‌اند. تا این لحظه هیچ نفتکش سعودی، عراقی و روسی زیادی در دریای سرخ مورد حمله قرار نگرفته است.»
در نتیجه حمله روسیه به اوکراین دریای سرخ شاهد افزایش کشتی‌های حامل LNG از قطر به اروپا بوده است، اما با توجه به روابط صمیمانه دوحه با ایران این احتمال که انصارالله به این کشتی‌ها حمله کند بسیار ضعیف است.
حوثی‌ها همچنین از ضربه زدن به زیرساخت‌های نفتی عربستان و امارات خودداری کرده‌اند. تحلیلگران گلدمن ساکس در یادداشت خود گفتند که ریسک محدود برای تولید نفت و گاز تا کنون یکی دیگر از عواملی است که قیمت‌ها را محدود می‌کند.
ترس کشورهای حاشیه خلیج‌فارس
سه‌شنبه هفته گذشته(28 نوامبر)؛ جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا گفت که ایران به طور واضح «وسایل، ابزار، قابلیت‌ها و سلاح‌ها» را در اختیار حوثی‌ها قرار می‌دهد تا این حملات را انجام دهند، اما از پاسخ به این سوال که آیا ایران آن‌ها را هدایت می‌کند یا خیر، طفره رفت.
یک مقام نظامی غربی که می‌خواهد ناشناخته بماند به میدل ایست آی گفت: به دلیل هماهنگی بسیار نزدیک بین تهران و صنعا و رویه هدف‌گیری حوثی‌ها، از قضا ممکن است این حملات بازارهای نفت را رام نگه دارد. این مقام گفت: سپاه پاسداران ایران در یمن حضور دارد. “هدف گیری پیچیده حوثی ها نشان دهنده هدایت نزدیک است.(توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است. طبق شواهد فعلی و همینطور که جان کربی هم تلویحا گفت: هیچ مدرکی مبنی بر هدایت عملیات‌های انصارالله توسط ایران وجود ندارد. اما بسی جای شگفت است که اقدامات هوشمندانه این عضو محور مقاومت در عین ضربه زدن به رژیم صهیونیستی منجر به عدم به هم خوردن تعادل تجارت نفتی و غیرنفتی درجهان شده است.)
حوثی‌ها اکنون در حال مذاکره مستقیم با عربستان سعودی هستند تا توقف در جنگ یمن را به یک توافق صلح بلندمدت تبدیل کنند، توافقی که به گفته تحلیلگران احتمالاً تسلط حوثی‌ها بر شمال یمن را مستحکم خواهد کرد.
علی الفونه، یکی از اعضای ارشد موسسه کشورهای عربی خلیج فارس می‌گوید: «ایران و حوثی‌ها در اینجا محاسبات زیادی دارند. و در حال حاضر هیچ دلیلی برای حمله به نفتکش های سعودی ندارند.»
روز دوشنبه، ایالات متحده یک نیروی ضربت دریایی به نام «عملیات نگهبانان رفاه» را برای محافظت از کشتی‌ها در دریای سرخ اعلام کرد که فقط یک کشور عرب آن را امضا کرد: پادشاهی بحرین(کشوری که اتاق فرمان این عملیات هم در آن واقع شده است.)
حوثی‌ها روز چهارشنبه هشدار دادند که در صورت حمله نیروهای آمریکایی به آن‌ها حمله خواهند کرد و به همسایگان عرب خود هشدار دادند که به این ائتلاف نپیوندند.
کشورهای حاشیه خلیج فارس هم از مردم خودشان می‌ترسند که مبادا کمک به رژیم صهیونیستی منجر به شورش بر علیه آن شود و به همین دلیل هیچ علاقه‌ای برای پیوستن به این ائتلاف نشان نداده‌اند.
کارشناسان می‌گویند، در حالی که عربستان سعودی نگران حملات حوثی‌ها است، ریاض احتمالاً از این واقعیت که دارایی‌هایش ضربه نخورده است، آرامش می‌یابد.
آلفونه گفت:«ایران و حوثی‌ها موفق شده‌اند همسایگان عرب خود را بترسانند. کشورهای خلیج‌فارس همه چیز را برای از دست دادن در جنگ با ایران دارند و ایران چیزی برای از دست دادن ندارد. حوثی‌ها و ایران قبلاً پیروز شده‌اند.»
(انتشار این گزارش لزوما به معنای تائید تمام مطالب آن توسط موسسه تبیان نیست و صرفا بازتاب پژوهش از اوضاع کنونی دریای سرخ است.)
برزو صدری
