ائتلاف روحانی و علی لاریجانی یکی از تحلیل‌هایی است که این روزها نقل محافل شده است، البته اصلاح‌طلبان آن‌ها تجربه سه ائتلاف را دارند؛ سه ائتلافی که با اصلاح‌طلبان داشتند و به پیروزی منجر شد. انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۲ و ۹۶ و مجلس ۹۴. در دو انتخابات ریاست‌جمهوری، اصلاح‌طلبان حسن روحانی رهبر معنوی اعتدال و توسعه را مورد حمایت خود قرار دادند و محمد خاتمی به عنوان رهبر اصلاحات، در هر دو انتخابات از او حمایت کرد که با پیروزی روحانی نیز همراه شد.
در روزهایی که به روزها و ماه‌های منتهی به انتخابات نزدیک می‌شویم اما هنوز چند ماهی تا ورود جدی کشور به حال‌وهوای انتخاباتی باقی مانده است، ظهور و بروز مختلف احزاب در سطح ملی و استانی نشان از حضور پررنگ آن‌ها در انتخابات پیش رو را دارد. در این روزها احزاب و گروه‌های سیاسی بیشتر مقابل دوربین رسانه‌های الکترونیکی و مکتوب حضور پیدا می‌کنند و تقریباً نسبت به همه اتفاقات و وقایع کوچک و بزرگ واکنش نشان می‌دهند. اما در پاسخ به سؤالات مردم و رسانه‌ها مبنی بر حضور در انتخابات گاها جواب‌های دوپهلو یا حتی منفی می‌دهند تا شاید با حفظ استراتژی خود همچنان گروه‌های رقیب را در یک غافلگیری احتمالی نگهدارند.
از همه محتاط‌تر شاید بتوان به احزاب اصلاح‌طلب یا نزدیکان به آن‌ها اشاره کرد. اصلاح‌طلبان بعد از شکست در انتخابات 1398 مجلس و سوء عملکرد دولت حسن روحانی در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری مدتی است در انزوا فرورفتند و حتی می‌توان گفت به اختلافاتی بین آن‌ها نیز ختم شد اما در روزهای اخیر با نشست‌های مختلف احزاب اصلاح‌طلب باری دیگر نشان از حضور پررنگ جریان اصلاحات در انتخابات پیش رو را دارد.
آغاز نشست‌های کارگزاران سازندگی با حضور محمدجواد ظریف، اسحاق جهانگیری، محسن هاشمی و عبدالناصر همتی، سخنان حسن روحانی در جلسات سیاسی مبنی بر “صندوق رأی راه‌حل نهایی است”، نشست‌های خصوصی با دانشجویان از طرف برخی چهره‌های قدیمی و فعلی جریان اصلاحات و تیترهای پشت سر هم روزنامه‌های زنجیره‌ای این جریان همه نشان از نقشه‌های اصلاح‌طلب‌ها برای حضوری پررنگ در انتخابات پیش رو را دارد و در این انتخابات با نگاه بر دانشجویان و برخی اساتید تمرکز خوبی بر دانشگاه‌ها خواهند داشت.
به نحوی که به نقل از یکی از همین دانشجویان شرکت کننده در جلسات افراد و چهره‌های تاثیرگذار جریان اصلاح‌طلب وقتی دانشجویی در این جلسه از مجلس فعلی انتقاد می‌کند آن چهره معروف اصلاح‌طلب با بیان اینکه باحضور شما پای صندوق‌های رأی این مجلس تکرار نمی‌شود، پاسخ آن دانشجو را می‌دهد. که این سخن از چهره معروف اصلاحات تنها نشان از تمایل این جریان برای حضور در انتخابات و کشاندن هواداران خود پای صندوق‌های رأی را دارند.
و باز هم مواضع مبهم
آرمان ملی اخیراً در تحلیلی از تحرکات جبهه اصلاح‌طلبان به دو رویکرد در بدنه اصلی این جریان نسبت به انتخابات مجلس اشاره کرده و می‌نویسد: “جریان اصلاح‌طلب رویکرد دیگری نسبت به انتخابات دارد و صرفاً به دنبال رقابت تحت هر شرایطی برای رسیدن به کرسی‌های مجلس نیستند. به عبارت دیگر آن‌ها مجموعه شرایطی را دنبال می‌کنند که اگر آن شرایط به نحو مطلوب احصاء شد تصمیم به حضور در انتخابات بگیرند.
البته این روزنامه اصلاح‌طلب همچون ادعاهای دیگر رسانه‌های همسوی خود با طرح موضوعات همیشگی “تحریم انتخابات” می‌نویسد: “شرایطی مثل رقابتی بودن انتخابات، فضای بازتر سیاسی جهت حضور با همه ظرفیت‌ها، عدم رد صلاحیت گسترده از سوی نهادهای نظارتی و… اما این در شرایطی است که امسال دو نوع رویکرد در میان اصلاح‌طلبان در خصوص انتخابات مطرح است که پیشبرد یک رویکرد در نهایت با حضور و مشارکت در انتخابات همراه است و رویکرد دیگری که پیشبرد آن با توجه به جزئیات مطروحه در نهایت عدم مشارکت در انتخابات را اعلام می‌کند.
این در شرایطی است که با توجه به شرایط کسری از جامعه نیز چندان موضع مثبتی تاکنون نسبت به انتخابات ندارند چرا که معتقدند صندوق رأی دیگر تغییر مثبت و مؤثری را برای حرکت از وضع موجود به شرایط مطلوب رقم نمی‌زند. با این حال شاید باشند اصلاح‌طلبانی که با وجود تجربه انتخابات 98 به امید فضای بازتر و رسیدن به مجلس در انتخابات ثبت نام کرده‌اند. حال با این تفاسیر باید دید که در نهایت جبهه اصلاحات به عنوان نهاد اجماع ساز اصلاح‌طلبان چه موضعی را در راستای انتخابات مجلس دوازدهم اتخاذ خواهد کرد و احزاب و افراد اصلاح‌طلب چه میزان از این موضع پیروی خواهند نمود.”
از سوی دیگر نیز چهره‌های منتسب به اصلاح‌طلبان نیز مواضع متفاوتی هنوز نسبت به انتخابات مجلس دارند و به نظر می‌رسد تا به امروز تصمیم قطعی خود را جهت چگونگی حضور در این رویداد اتخاذ نکردند؛ «غلامحسین کرباسچی»، دبیرکل سابق حزب کارگزاران سازندگی اخیراً گفته است: «اصلاح‌طلبان انتخابات را تحریم نکردند چراکه اگر می‌خواستند انتخابات را تحریم کنند در بیانیه خود اعلام می‌کردند که در انتخابات اعلام داوطلبی نکنید. بنابراین استنباط بنده این است که اصلاح‌طلبان به دنبال تحریم انتخابات نیستند.»
او درباره تصمیم اصلاح‌طلبان برای چگونگی ورود به انتخابات مجلس دوازدهم ادامه داد: «بنده اطلاع ندارم که در نهایت اصلاح‌طلبان با لیست مشترک در انتخابات حضور پیدا می‌کنند یا خیر چرا که عضو جبهه اصلاحات نیستم و از طرفی نمی‌دانم در نهایت اصلاح‌طلبان به کسانی که از شهرستان‌ها در انتخابات اعلام داوطلبی کردند می‌گویند بمانید یا خیر.»
«علی مطهری»، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به شائبه تحریم انتخابات توسط جریان اصلاحات گفت: « ببینید سرمایه اجتماعی همه گروه‌های سیاسی کم شده است. حتی سرمایه اجتماعی اصولگراها هم کم شده است. داخل خود اصولگراها هم یک عده‌ای معترض و منتقدند و مثل سابق نیست.
منتها فرق این دو گروه این است که اصولگراها در هر شرایطی به عنوان انجام تکلیف شرعی وارد می‌شوند ولی اصلاح‌طلب‌ها این طور نیستند، ممکن است گاهی حتی انتخابات را تحریم کنند. هر مقدار که در انتخابات شرکت کنیم و حتی مجلس را هم به دست بگیریم بالاخره گلوگاه‌ها دست نهادهای دیگر است و کار مهمی نمی‌شود انجام داد. لذا یک عده مأیوس هستند و می‌گویند اصلاً نباید وارد انتخابات شد چون فایده‌ای ندارد.»
از سویی دیگر سعید حجاریان تئوریسین این جریان حر از مخالفت با تحریم انتخابات میزند. او در گفت وگویی تاکید کرده که «من مدافع مشارکت مشروط در انتخابات هستم و درباره آن بارها صحبت کرده‌ام. من از صندوق رأی استاندارد، غیراستصوابی و آزاد دفاع می‌کنم حتی اگر یک اصلاح‌طلب انتخاب نشود. از سوی دیگر تأسف می‌خورم که ما سال‌هاست به‌جای آنکه دغدغه توسعه کشور را داشته باشیم گرفتار آفت‌زدایی از انتخابات شده‌ایم. »
رسول منتجب نیا از اصلاح‌طلبان باسابقه نیز بحث تحریم انتخابات را رد کرده است. او گفته است که «اصلاح‌طلب‌ها قائل به تحریم نبودند و به‌صورت کلی ممکن است شخصی به‌عنوان یک فرد انتخابات را تحریم کند اما کل اصلاح‌طلب‌ها و جریان اصلاح‌طلب، انتخابات را تحریم نکرده‌اند. ممکن است در برخی موارد کاندیدا ندهند و از کاندیدا حمایت نکنند اما این به معنای تحریم نیست.
اصلاح‌طلبان با تردید با انتخابات پیش‌رو برخورد کردند و هیچگاه تحریم نکردند. آن‌ها هیچ‌وقت نگفتند ما شرکت نمی‌کنیم و نباید شرکت کرد. هرکسی می‌تواند خودش تصمیم بگیرد، لذا برخی از اصلاح‌طلب‌های سراسر کشور بررسی کردند و تصمیم گرفتند شرکت کنند.»
البته حزب کارگزاران که در این سال‌ها در هر شرایطی موافق مشارکت در انتخابات بوده است، این بار هم مردم را به مشارکت در انتخابات دعوت کرده است. حسین مرعشی دبیرکل این حزب درباره موضع کارگزاران گفت: «وضعمان این است که مردم ایران خیلی منتظر تصمیمات سیاسیون و احزاب سیاسی نباشند و سعی کنند هر کسی از نیروهای مختلف اجتماعی، صنفی و محلی و بومی، بتواند از حقوق خود در این انتخابات دفاع کند. این تنها توصیه‌ای است که ما فعلاً در مورد انتخابات داریم.»
وی درباره دسته‌بندی در میان جریان اصلاحات گفت: « اصلاح‌طلبان به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند، یک دسته سیاستشان این است که ببینند مردم آمادگی مشارکت در انتخابات را دارند یا خیر. آن‌ها می‌گویند اگر فضا به سمتی برود که مردم در انتخابات شرکت بکنند ما هم شرکت می‌کنیم البته مشروط بر اینکه کاندیدا داشته باشند، یعنی کاندیدای ثبت نام شده تائید صلاحیت شده‌ای وجود داشته باشد.
بخشی از گروه‌های اصلاح‌طلب معتقدند باید فضای سیاسی و احزاب، مردم را آماده کنند و مردم خود به خود برای انتخابات پر شور آماده نمی‌شوند و اگر احزاب و گروه‌ها بیایند و شرایط را درست برای مردم تشریح بکنند مردم در انتخابات شرکت می‌کنند. این دو گرایش هر دو جبهه اصلاحات طرفدارانی دارد و مشخص نیست که تصمیم نهایی تحت تأثیر کدام‌یک از این دو گرایش خواهد بود.»
یاران قرضی کنار هم
البته با می‌توان پیشبینی کرد که اصلاح‌طلبان قطعاً با چهره‌های سنتی خود وارد انتخابات در نهایت نخواهند شد و «یاران قرضی» و به گفته خودشان پیوند«اعتدالیون»، «اصلاحیون» در نهایت وزن این جریان را روشن خواهد کرد. جبار کوچکی نژاد از نمایندگان مجلس درباره آرایش فضای سیاسی انتخابات می‌گوید: اصلاح‌طلبان هر چند نیروهایی را به میدان فرستادند اما هنوز چارچوب انتخاباتی خود را مشخص نکردند. جریان اعتدال نیروهای خود را سامان داده‌اند و برنامه انتخاباتی دارند.
در نهایت به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان و اعتدالی‌ها یکی شوند. در سوی اصولگرایان نیز دو جبهه انتخاباتی تشکیل خواهد شد. «کمال‌الدین پیرموذن»، چهره اصلاح‌طلب و کاندیدای این دوره انتخابات مجلس هم گفته است؛ «باتوجه به پیش‌بینی‌های انجام شده ائتلافی با حضور «اعتدالیون» «اصلاح‌طلبان» و «اصولگرایان معتدل» تشکیل خواهد و در آرایشی که با حضور چهره‌های شناخته شده هستند وارد میدان خواهیم شد.»
ائتلاف روحانی و علی لاریجانی یکی از تحلیل‌هایی است که این روزها نقل محافل شده است، البته اصلاح‌طلبان آن‌ها تجربه سه ائتلاف را دارند؛ سه ائتلافی که با اصلاح‌طلبان داشتند و به پیروزی منجر شد. انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۲ و ۹۶ و مجلس ۹۴. در دو انتخابات ریاست‌جمهوری، اصلاح‌طلبان حسن روحانی رهبر معنوی اعتدال و توسعه را مورد حمایت خود قرار دادند و محمد خاتمی به عنوان رهبر اصلاحات، در هر دو انتخابات از او حمایت کرد که با پیروزی روحانی نیز همراه شد.
در جریان انتخابات مجلس دهم، باز هم طیف اعتدالی، سعی در رایزنی با اصلاح‌طلبان داشتند تا بتوانند به صورت یکپارچه و با کمترین تعداد فهرست‌های انتخاباتی حداکثر صندلی‌ها را از آن خود کنند. رایزنی‌ها جواب داد و تعداد قابل توجهی از ائتلاف اصلاح‌طلبان و اعتدالیون اعم از طیف روحانی و طیف علی لاریجانی، توانستند وارد مجلس شوند.
حالا برای مجلس دوازدهم احتمالاً باز هم، چنین راهبردی مدنظر برخی اصلاح‌طلبان و اعتدالیون است و برخی اظهارنظرها از سوی طیف‌های اعتدالی اصولگرا و اصلاح‌طلب و حزب اعتدال و توسعه از تمایل به تشکیل ائتلاف انتخاباتی دیگر روایت می‌کند.
آن‌چنان محمود واعظی از چهره‌های ارشد اعتدال و توسعه و رئیس دفتر حسن روحانی در دولت دوازدهم اخیراً در گفتگو با «ایلنا» ضمن آنکه بر عدم انسجام در جریان اصلاحات تاکید کرده، از ارتباط قدیمی با طیف اعتدالی جریان اصلاحات نیز روایت کرده و تأکید می‌کند؛ «ما بیشتر با جناح معتدل اصلاح‌طلب مرتبط بودیم و هستیم. اصلاح‌طلب‌های معتدل ازجمله معاون اول تا وزرا و معاون رئیس‌جمهور و استانداران در دولت ما حضور فعال داشتند».
چهره‌های اصلی این ائتلاف را می‌توان احتمالاً علی مطهری، نایب‌رئیس لاریجانی در مجلس دهم و محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت روحانی نام برد. چهره‌هایی که ورودشان به مرحله پیش‌ثبت‌نام تایید شده است. چنانچه ائتلافی بین لاریجانی و روحانی شکل بگیرد و بارقه‌های امیدی برای پیروزی را نیز ایجاد کند، این احتمال وجود دارد که جناح‌های اصلاح‌طلب به رهبری محمد خاتمی نیز کنش مؤثرتری در انتخابات نشان داده و برای شراکت با روحانی و لاریجانی اعلام آمادگی کنند.
البته محمدرضا باهنر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و از چهره‌های نزدیک به لاریجانی اخیراً با طرح موضوعات انتقادی نسبت به دولت و مجلس به اقلیت قدرتمند اصلاح‌طلب اشاره کرده و گفته است: «متأسفانه این پیش‌ثبت‌نام‌ها کار خوبی نبود و دیگر وقت نشد با تعداد زیادی از کسانی که تازه می‌خواستیم راضی‌شان کنیم در انتخابات حاضر شوند، گفت‌وگو کنیم.» کنار هم قرار دادن این نشانه‌ها این واقعیت را آشکار می‌کند که علی لاریجانی اگرچه برای انتخابات مجلس ثبت‌نام نکرده اما گزینه تاثیر‌گذاری در انتخابات و تشکیل ائتلاف سیاسی را نیز کنار نگذاشته است.
البته اخیراً نیز در جلسه کارگزارانی‌ها با حسن روحانی که چهره‌هایی از جمله سیدحسین مرعشی، محسن هاشمی‌رفسنجانی، محمد عطریان‌فر، علی هاشمی، فاطمه سعیدی، سیدافضل موسوی و… حضور داشتند موضوع ائتلاف با جریان به اصطلاح “معتدلین اصولگرا” مطرح و بررسی شده است.
مسلم خلخال
