ایران و عربستان؛ مشکل اصلی توافق و برقراری روابط چیست؟

مذاکرات ایران و عربستان وارد فاز جدیدی شده است. تاکنون چهار دور مذاکره بین ایران و عربستان به میزبانی عراق برگزار شده که پشت در‌های بسته بوده است. اخبار ضدونقیضی از جزئیات این مذاکرات منتشر شده است. حسین امیرعبداللهیان در جدیدترین اظهارت خود در دیدار با وزیر خارجه عراق که نقش میانجی را بین دو کشور ایفا می‌کند، گفت: «به کوشش آقای فؤاد حسین و آقای مصطفی الکاظمی ما در دور آینده مذاکرات ایران و عربستان در بغداد شرکت خواهیم کرد. از مساعی جمیله دولت عراق برای کمک به رفع سوءتفاهمات و بازگشت روابط ایران و عربستان به حالت طبیعی تشکر می‌کنم». اظهاراتی که نشان‌دهنده تحولات جدی در مذاکرات آینده خواهد بود.

 مقامات عرب معتقدند همه‌گیری ویروس کرونا، تاثیرات مخرب اقتصادی آن، انتخاب بایدن به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده و از سر گیری مذاکرات هسته‌ای بین ایران و کشور‌های غربی در بروز این شرایط نقش داشته است. این موضوعات با هم ترکیب شده‌اند تا رهبران منطقه را مجبور به تنظیم مجدد سیاست‌های خارجی خود کنند. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که در پی سقوط قیمت نفت در سال گذشته می‌خواهد بیشتر بر برنامه‌های خود برای مدرن‌سازی پادشاهی تمرکز کند، از تمایل خود برای رابطه خوب و مثبت با جمهوری اسلامی سخن گفته است. ایران هم متقابلا اقدام به تنش‌زدایی کرده است. در شرایط کنونی ایران به صورت همزمان دو مذاکرات هسته‌ای در وین و مذاکره با عربستان در بغداد را پیش می‌برد. بدون تردید نتیجه‌بخش بودن هر کدام از این مذاکرات و در حالت خوشبینانه‌اش هر دو مذاکرات، نتایج ملموس وتأثیرگذاری در آینده ایران در منطقه و عرصه بین‌المللی خواهد داشت.  این موضوع را با کارشناسان مورد تحلیل و ارزیابی قرار داده که در ادامه می‌خوانید.

هانی زاده: اراده‌ای جدی در بین رهبران ایران و عربستان برای پایان مناقشه به وجود آمده است

حسن هانی‌زاده، تحلیل گر روابط بین‌الملل در این زمینه به «آفتاب نیوز» گفت: مذاکرات ایران و عربستان در بغداد موضوع پیچیده‌ای است و به نظر نمی‌رسد در کوتاه‌مدت به نتیجه برسد و یک خروجی قابل قبول داشته باشد. به نظر می‌رسد عربستان به دنبال کند کردن روند مذاکرات بغداد است. با این وجود سفر اخیر فواد حسین وزیر امور خارجه عراق و تأکید وی بر از سرگیری مذاکرات بین ایران و عربستان و همچنین دیدار اخیر امیرعبداللهیان و فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان در حاشیه نشست کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در پاکستان نشان می‌دهد، اراده جدی برای حل مشکلات در بین مسئولان طراز اول دو کشور ایجاد شده است. مهم‌ترین موضوع مورد مناقشه در مذاکرات ایران و عربستان در بغداد جنگ عربستان علیه یمن و وضعیت حوثی‌ها در این کشور است. در چنین شرایطی عربستان حاضر نیست کوچک‌ترین امتیازی به حوثی‌ها در یمن بدهد و به همین دلیل تلاش می‌کند به صورت آبرومندانه و بدون دادن امتیاز این جنگ را به پایان برساند. این در حالی است که ایران تمایل دارد انصارالله و حوثی‌ها در ساختار قدرت آینده یمن مشارکت داشته باشند که این رویکرد با سیاست‌های عربستان مغایرت دارد.

ملازهی: منافع ایران و عربستان این دو کشور را به هم نزدیک کرده است

پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل خاورمیانه نیز در این زمینه به «آفتاب‌نیوز» گفت:در شرایط کنونی با توجه به تحولات بین المللی و منطقه‌ای منافع ملی ایران و عربستان ایجاب می‌کند که تنش‌های بین دو کشور مهم منطقه کاهش پیدا کند. در این زمینه عراق نقش میانجی را ایفا می‌کند و آقای الکاظمی تلاش‌های گسترده‌ای را انجام داده است. به همین دلیل نیز شرایط برای دیدار و گفت وگوی وزرای خارجه دو کشور فراهم شده است. این در حالی است که مذاکراتی که تاکنون بین دو کشور انجام شده در سطح پایین‌تری قرار داشته است. مشکل اصلی عربستان در این زمینه وضعیت جنگ در یمن و نفوذ ایران در سوریه، عراق و لبنان و گروه‌های نیابتی مانند حزب الله، حشدالشعبی و حوثی‌ها است که از نگاه مقامات عربستان نوعی دخالت در کشور‌های عربی قلمداد می‌شود. موضوع دیگری که در این زمینه حایز اهمیت است رقابت‌های ایدئولوژیکی است که بین ایران و عربستان وجود دارد که به شکل‌های مختلف بر جنبه‌های دیگر تأثیرگذار است. در شرایط کنونی عربستان بیش از گذشته به اسرائیل نزدیک شده و از سوی دیگر تنش‌ها بین ایران و اسرائیل در بالاترین سطح خود قرار دارد. در چنین شرایطی اگر دو کشور بتوانند به یک توافق دست پیدا کنند اتفاق مهمی در تحولات منطقه خاورمیانه رخ خواهد داد.

لازم به ذکر است رهبران عربستان می‌خواهند به جنگ پرهزینه خود در یمن پایان دهند و این مستلزم آن است که تهران بر حوثی‌ها فشار آورد تا حملات خود را متوقف کرده و وارد مذاکرات جدی شوند. در درازمدت، عربستان دیگر نمی‌تواند روی حمایت بی دریغ آمریکا حساب کند. از سوی دیگر، روابط این کشور با امارات متحده عربی به دلیل اختلافات مربوط به تولید نفت تضعیف شده است. در حالیکه رقابت بین ایران، اسرائیل تشدید شده است و تنش‌زدایی با ایران می‌تواند به عربستان اجازه دهد تا با ایفای نقش متوازن‌کننده در عرصه‌های مورد مناقشه‌ی عراق، لبنان و سوریه، نفوذ خود را در منطقه افزایش دهد. اما در طرف مقابل ایران نیز تمایل دارد که به اختلافاتش با عربستان پایان دهد. به طوری که کارشناسان برجسته ایران نگران هزینه رقابت منطقه‌ای کنترل نشده‌ی تهران با ریاض هستند. ایران همچنین تمایل دارد عربستان به حمایت خود از نیرو‌های جدایی‌طلب قومی در ایران و رسانه‌های تبعیدی که تغییر رژیم را تشویق می‌کنند، پایان دهد.