دست‌اندازهای قانونی، گره مشکلات نخبگان در کشور/ آیا دولت سیزدهم برای استفاده از ظرفیت‌های نخبگان برنامه‌ای دارد؟

این روزها در کشور ما توجه به حوزه نخبگی و نخبگان، از جمله اولویت‌هایی است که باید هر کدام از مسئولان کشور، به‌خصوص مدیران اجرایی در دستور کار خود قرار دهند. چراکه مقام معظم رهبری نیز به نخبگان کشور توجه ویژه دارند و همانطور که مطلع هستید رهبر انقلاب سالانه جلسات متعددی را با نخبگان برگزار می‌کنند.

توجه ویژه مقام معظم رهبری به نخبگان کشور و اعتمادی که ایشان به این قشر جامعه دارند، می‌طلبد که با توجه به وضعیت اقتصادی و … کشور، مسئولان جلسات متعددی را با نخبگان داشته باشند و از این دسته جوانان نخبه در امورات کشور بیشتر استفاده شود. اما این روزها شاهد هستیم که نه‌تنها استفاده لازم از ظرفیت آن‌ها نمی‌شود، بلکه در سال تعداد زیادی از دانشجویان به دلایل متفاوتی از کشور خارج می‌شوند.

چه اقداماتی باید در زمینه جلوگیری از مهاجرت نخبگان انجام داد؟

خروج دانشجویان نخبه از کشور، برای ما یک هشدار جدی خواهد بود و دولت سیزدهم باید برای این قشر مهم، برنامه‌های جدی داشته باشد تا همانند قبل به دلیل عدم اشتغال و استفاده نکردن از ظرفیت آن‌ها، شاهد مهاجرت‌های متفاوت نخبگان به سایر کشورها نباشیم. چراکه رهبر معظم انقلاب نیز بر موضوع به‌کارگیری ‌نخبگان برای حل مسائل کشور بسیار تاکید دارند.

با توجه به ابن امر و نگاه ویژه رهبر انقلاب به نخبگان، باید زمینه ورود نخبگان به حل مسائل کشور هر چه زود انجام شود و در همین راستا عباس گوهری، سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق درباره شرایط نامناسب کشور برای نخبگان و اقداماتی که باید برای آن‌ها انجام داد، به خبرنگار آنا می‌گوید: «قوانین ما لباس دوخته‌شده نامناسب برای نخبگان است زیرا امکان پوشیدن یک لباس با اندازه مشخص به تن همه افراد یک جامعه وجود ندارد.»

عدم وجود قانون مختص به نخبگان، در کشور!

به گفته سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق؛ «نخبگان کشور افراد ویژه‌ای هستند که لازم است قوانین ویژه خودشان را داشته باشند، اما متأسفانه در کشور، قانونی مختص نخبگان برای بهره‌مندی از این ظرفیت عظیم وجود ندارد.»

وی با تأکید بر اینکه سایر کشورها برای نخبگان‌ خود برنامه‌ریزی‌های مناسبی دارند، ادامه می‌دهد: «برای رسیدن به منویات مقام معظم رهبری و پرچمدار شدن علمی ایران در مقابل کشورهای دیگر، لازم است هرچه سریع‌تر قوانین آموزش عالی کشور در راستای حمایت ویژه از نخبگان، بازنگری شوند.»

علت مغفول ماندن ظرفیت نخبگان، چیست؟

گوهری مدعی است که قوانین ناکارآمد باعث مغفول ماندن از ظرفیت و توانمندی نخبگان در کشور خواهد شد و این قوانین اختیار مدیران علمی و آموزشی کشور در حمایت از نخبگان را هم سلب می‌کنند.

به گفته سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق؛ «همین قانون جذب نخبگان در دوره‌های دکتری باعث بروز مشکلات عدیده‌ای شده و زمانی‌که اساتید در دانشگاه‌ها نخبگان را شناسایی کرده و می‌خواهند آن‌ها را در حوزه و رشته خاصی برای کار پژوهشی قرار دهند، با بن‌بست قانونی مواجه می شوند، چراکه فرد نخبه باید ابتدا از سد کنکور دکتری عبور کرده و در مرحله بعد دانشگاه و استاد مورد نظرش را انتخاب کند.»

لزوم حمایت از نخبگان، به منظور حل مسائل اساسی کشور

گوهری با بیان اینکه در کلاس‌های درس هم این مشکل پابرجاست و نخبگان باید وقتشان را صرف گذراندن دروس غیر ضروری در کنار سایر دانشجویان کنند، می‌گوید: «در ایران هیچ ایده خاصی برای نخبگان نداریم و وقتی از نخبگان حمایتی صورت نمی‌گیرد، چگونه می‌توانند نسبت به حل مسائل اساسی کشور احساس مسئولیت کرده و وارد عمل شوند.»

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق مدعی است که این روزها یکی از مشکلات اساسی نخبگان، اشتغال است و درباره آن می‌گوید: «وجود قوانین سختگیرانه و ناکارآمد از یک‌ سو و فرصت‌های شغلی ازدست‌رفته نخبگان از سوی دیگر، باعث ایجاد حس ناامیدی در نخبگان شده و زمینه خروج آن‌ها از کشور را فراهم می کند.»

بیشتر بخوانید:

فرآیند جذب نخبگان در کشور کُند و فرصت‌سوز است

وی با اشاره به برنامه‌های حمایتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق از نخبگان ادامه می‌دهد: «ما هم به علت وجود قوانین دست و پاگیر نمی‌توانیم کار چندانی برای نخبگان این واحد انجام دهیم، به‌عنوان‌مثال وقتی با هدف حمایت از نخبگان می‌خواهیم آن‌ها را جذب هیئت‌علمی کنیم باید مراحل زیادی طی شود و در بیشتر مواقع، قانون آموزش عالی مانع است.»

طبق گفته گوهری و سایر کارشناسان، این ساختار آموزشی نامناسب از جمله مشکلاتی است که به گره‌ای محکم برای رفع مشکلات نخبگان تبدیل شده و در همین راستا به سراغ ایمان شریفی، معاون پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی امیرکبیر و عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی برق تا درباره متحول شدن ساختار آموزشی کشور توضیحاتی دهد.

چه راه حل‌هایی برای تحول نظام آموزشی کشور وجود دارد؟

معاون پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی امیرکبیر به خبرنگار آنا می‌گوید: «بحث نظام آموزش و تحول در آن بسیار مهم است و اگر بخواهیم پیشرفت کنیم صددرصد نیاز به تحول داریم. نه تنها ساختار آموزشی، بلکه حتی ساختار فکری ما هم باید متحول شود، چراکه همه این‌ها را که کنار هم قرار می‌دهیم، خروجی‌ همین وضعیت حال حاضر می‌شود و خودمان هم خودمان را دوست نداریم.»

وی با اشاره به اینکه شاید دلیل مهاجرت برخی نخبگان همین موضوع باشد که خودمان را دوست نداریم، ادامه می‌دهد: «وقتی نظام‌های آموزشی برخی کشورها را بررسی می‌کنیم، کسب مهارت و استعدادیابی بر مبنای نیازسنجی روز آن جامعه در اولویت قرار دارد.»

به گفته شریفی؛ «وقتی رویکرد نظام آموزشی کشور به سمت نیازسنجی سوق داد شود، باعث ایجاد تعادل در همه بخش‌ها خواهد شد. کشور در راستای رشد و صنعتی شدن به همه گروه‌ها و مشاغل نیاز دارد، به عنوان مثال هنرمند، راننده و حتی تکنسین خوب که اتفاقا خیلی هم کم است.»

وی با بیان اینکه در حال حاضر یکی از رشته‌های پرطرفدار مهندسی که رقابت بالایی هم در آن وجود دارد، کامپیوتر است می‌گوید: «کامپیوتر نیاز به آزمایشگاه، کار عملی و … ندارد و رشته‌ای کم هزینه بوده و نیاز به جا هم ندارد. ولی رشته‌ای مانند هوافضا به دلیل مخارج بالا در تهیه مواد و تجهیزات کمتر مورد استقبال قرار می گیرد، به عنوان نمونه هزینه تولید یک کوادکوپتر کمتر از ۱۵ میلیون تومان نمی‌شود.»

رفع مشکلات آموزشی، در گرو آشتی صنعت با دانشگاه

شریفی مدعی است: «ریشه بروز این شرایط همان بحث اقتصاد است. اگر صنعت با دانشگاه آشتی کند، دانشگاه هم خودش را متعهد به صنعت دانسته و سعی در رفع نیازهای کشور خواهد کرد. برقراری ارتباط دانشگاه با صنعت نتیجه مثبتی در پی خواهد داشت. البته قوانین دست‌وپاگیر داریم؛ من‌جمله قانون منع مداخلات اداری که اجازه ثبت شرکت به کارمندان نمی‌دهد، اما برای اعضای هیئت علمی استثنا قائل شده‌اند.»

حال با توجه به مطالب گفته‌شده، می‌طلبد که دولت سیزدهم با توجه به شعار دولت مردمی، ایران قوی که از سوی رئیس جمهور اعلام شده، برنامه‌های جدی برای این قشر مهم جامعه در کشور داشته باشد تا در آینده دچار مشکلات بیشتری نشویم و با کمک این جامعه هدف، از این وضعیت آشفته اقتصادی نیز خارج شویم.