رفع تحریم، تضمین و راستی آزمایی در پیش‌نویس مذاکرات ثبت شد/ چرا آمریکایی‌ها به «برجام» نیاز دارند؟

جلسه اول از دور هشتم مذاکرات وین برای لغو تحریم‌ها در هتل کوبورگ برگزار شد. پیش از آغاز نشست کمیسیون مشترک، دیدار سه‌جانبه‌ای میان روسای هیئت‌های ایران، روسیه و چین برگزار و پس‌ازآن، علی باقری رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران و انریکه مورا معاون سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا با یکدیگر دیدار کردند.

 باقری مذاکره‌کننده ارشد وزارت خارجه پس از پایان جلسه کمیسیون مشترک اعلام کرد که کشورهای شرکت‌کننده در جلسه بر اولویت رسیدگی به رفع تحریم و تضمین و راستی آزمایی تأکید داشتند. باقری در تشریح مذاکرات گفت که نکته مهم در نشست  این بود که نمایندگان کشورهای مختلف  بر اهمیت اولویت داشتن رسیدگی به موضوع رفع تحریم‌ها و راستی آزمایی و تضمین در دور هشتم گفت‌وگوهای وین تأکید داشتند.

بر همین اساس قرار شد گفت‌وگوها با موضوع رفع تحریم‌ها و نیز تأکید بر بررسی پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران درزمینهٔ دو موضوع مهم راستی آزمایی و تضمین‌ها آغاز شود و در ادامه نیز مسائل و موضوعات مرتبط با تحریم‌های مالی و بانکی مورد بررسی در نشست کارگروه‌های مشترک بین نمایندگان ایران و ۱+۴ قرار بگیرد. انریکه مورا رئیس کمیسیون مشترک پس از پایان این دور از گفتگوها اعلام کرد که تاریخی را برای پایان گفتگوها تعیین نمی‌کنم اما مذاکرات جاری برای دست‌یابی به توافق نهایی بر سر چند هفته است و نه چند ماه.

راستی آزمایی لغو تحریم‌ها و تضمین‌ها چگونه باید انجام شود؟

عنوان دستور کار اولین جلسه از دور هشتم گفتگوها «موضوع تضمین و راستی آزمایی» است، علی باقری در تشریح این جلسه می‌گوید: جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده درصورتی‌که توافق حاصل شود ابتدا باید طرفی که ناقض توافق بوده یعنی ایالات‌متحده آمریکا تحریم‌ها را بردارد، جمهوری اسلامی ایران راستی آزمایی کند و سپس اقدامات هسته‌ای در چارچوب توافق برجام انجام دهد.

 باقری افزود: اساس و مبنای راستی آزمایی توسط طرف مقابل پذیرفته‌شده است اما در مورد سازوکارها و چارچوب‌ها شاخص‌ها و ملاک‌هایی که باید بر اساس آن راستی آزمایی شود فردا گفت‌وگوها به‌طورجدی آغاز خواهد شد. همین‌طور اینکه ایالات‌متحده آمریکا مجدداً توافق را نقض نکند و یا تحریم‌های جدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران که برخلاف توافق است وضع نکند. وی افزود: مطالبه به‌حق و منطقی جمهوری اسلامی ایران این بوده که باید تضمین‌هایی از طرف مقابل به‌طرف ایرانی داده شود.

 از وین خبر می‌رسد که اساس این تضمین از سوی طرف غربی پذیرفته‌شده است، اما در مورد سازوکار تضمین شاخص‌ها و ملاک‌های تضمین باید گفت‌وگوهایی بین طرفین انجام شود تا چارچوب توافق در این زمینه هم فراهم شود. این اتفاق به معنای عبور ایران از پیش‌نویس وین ۶ است.

روز گذشته امیر عبداللهیان وزیر خارجه در تائید این خبر گفت: از پیش‌نویس شش دور گذشته سند مشترک و قابل‌قبولی روی میز مذاکره‌کنندگان داریم که آن‌ها را از امروز اسناد یکم و پانزدهم دسامبر (۱۰ و ۲۴ آذرماه) می‌خوانیم؛ هم در موضوع هسته‌ای و هم تحریم‌ها. یعنی دیگر سند ژوئن ۲۰۲۱ (خرداد ۱۴۰۰) را کنار گذاشتیم به سند جدید و مشترکی رسیدیم و از امروز مذاکرات ما حول آن سند مشترک شروع می‌شود.

یک مقام عالی‌رتبه در وزارت خارجه گفته است که گنجانده شدن اغلب پیشنهادهای ایران، در متن جدید قطعی شده و ادامه کار در سطوح و فرمت‌های مختلف بر اساس پیش‌نویس جدید پیش خواهد رفت. این منبع در ادامه می‌گوید که هیئت ایرانی مانند دور قبل برای تعامل جدی و پیشبرد گفت‌وگوها آمادگی کامل دارد.

در پیش‌نویس به‌دست‌آمده در وین ۶ تیم مذاکره‌کننده دولت روحانی با اهداف انتخاباتی و تأثیرگذاری بر سیاست امتیازات فرابرجامی بسیاری به گروه ۱+۴ داده است. هیئت مذاکره‌کننده ایران در وین هفت توانست پیش‌نویس به‌دست‌آمده را اصلاح‌کرده و رفع تحریم و راست آزمایی را جایگزین «برجام سیاسی» کند. حسن روحانی در آخرین روزهای حضور در پاستور خواهان اختیار بیشتر به عراقچی برای رسیدن به تفاهم شده بود!

به گفته تحلیلگران این مرحله از مذاکرات به دلیل اهمیت بالای آن در تعیین اصول گفت‌وگوها مهم‌ترین و سخت‌ترین مرحله است و به همین دلیل آزمون مناسبی برای مشخص شدن اراده هر یک از طرفین مذاکره برای دستیابی به توافق خوب است. به نظر می‌رسد دور جدید گفت‌وگوها جدیت و فشردگی بیشتری خواهد داشت.

نظر مسکو و پکن درباره مذاکرات چیست؟

میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات وین در توئیتی نوشت که پیش از آغاز هشتمین دور مذاکرات وین، با رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران ملاقات کرده است. پس‌ازاین دیدار اعلام کرد که مذاکرات «نتیجه محور» است. نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی افزود: در نشست کمیسیون مشترک برجام، آغاز هشتمین دور مذاکرات وین اعلام شد. شرکت‌کنندگان گفت‌وگوهایی تجارت گونه و نتیجه محور داشتند. آن‌ها به‌ویژه، توافق کردند روند تهیه پیش‌نویس را متمرکزتر کنند و سرعت ببخشند تا هر چه زودتر به یک توافق دست پیدا کنند.

وانگ کوان، نماینده چین در مذاکرات وین روز دوشنبه در اظهاراتی با اشاره به آغاز دور هشتم مذاکرات وین گفت: دور جدید مذاکرات وین بر رفع تحریم‌های ایران متمرکز خواهد بود. وی در ادامه تصریح کرد که طرفین متن مشترکی درباره رفع تحریم‌های ایران در اختیاردارند. نماینده چین همچنین حصول توافق با ایران تا پیش از ماه فوریه (بهمن) ۲۰۲۲ را امکان‌پذیر دانست.

راب مالی کت‌وشلوارهایش را در هتل وین جاگذاشته بود!

رابرت مالی نماینده آمریکا در امور ایران، پس از پایان جلسه اول کمیسیون مشترک برجام اعلام کرد که آمریکایی‌ها حاضر به پذیرش چیزی کم‌تر از برجام نیستند. کریستین ساینس مانیتور در تشریح سیاست‌های آمریکا در پرونده هسته‌ای ایران نوشته است که اقدامات بایدن ایران را هرروز قوی‌تر از دیروز می‌کند. در این گزارش آمده است: دولت آمریکا باید بداند که اگر بار دیگر به توافق برجام بازنگردد و روند تحریم‌های دوره ترامپ علیه ایران را معکوس نکند، بایستی منتظرِ عواقب وخیم و پیشرفت‌های بیشتر از سوی تهران باشد.

جیم والش پژوهشگر ارشد؛ دانشگاه ام آی تی آمریکا می‌نویسد: بیایید به یادآوریم که آمریکا این فرصت را داشت که با ایران در سال ۲۰۰۳ میلادی به توافق برسد. زمانی که ایرانی‌ها تنها ۳۰۰ سانتریفیوژ را در اختیار داشتند. بااین‌حال، به این دلیل که آمریکایی‌ها بر این تأکید داشتند که ایران نباید حتی یک سانتریفیوژ هم داشته باشد، رویکرد تعاملی با ایران شکست خورد. مسئله‌ای که در نهایت ختم به این موضوع شد که اکنون شاهدیم ایران ۱۹ هزار سانتریفیوژ دارد و در حال انجام غنی‌سازی بالایِ ۶۰ درصد است.

آمریکایی ها پیش از آغاز مذاکرات هسته ای گمان می ‌کردند که فشار حداکثری چنان ضربه ای وارد کرده که طرف ایرانی  به سرعت با میل به توافق پیدا می‌کند. اما به مرور طرف غربی دریافت که تغییر سیاست های داخلی از جمله چند جانبه گرایی و اتکا به توان داخلی باعث شل شدن پیچ تحریم و بر هم خوردن سازمان تحریم ها شده است. وزر خارجه آمریکا در مصاحبه با رویترز به این ماجرا اعتراف کرده و می گوید: «فشار حداکثری ترامپ بی اثر بود و تنها واشنگتن را منزوی و تهران را قوی تر کرد».

پر بودن دست ایران در مذاکرات باعث شد، بارها طرف آمریکایی برای مقصر جلوه دادن ایران؛ ضرب الاعجل تعیین کند. رابرت مالی در آخرین اظهر نظر در این‌باره حرف های عجیبی بر زبان آورده و گفته است: «ما حاضر به پذیرش توافقی بدتر از برجام نیستیم؛ زیرا ایران برنامه هسته ای خود را توسعه داده است. در مدت کوتاهی، تلاش برای احیای برجام مانند تلاش برای احیای جسد مرده خواهد بود». رابرت مالی تاخیر در مذاکرات را بر گردن تهران گذاشته و آن را بازی با آتش خوانده است.

البته مذاکرات وین برای تهران به هیچ عنوان مذاکرات احیای برجام نبوده؛ بلکه مذاکراتی برای «امکان سنجی بازگشت آمریکا به برجام» است، پیشرفت های فنی و علمی ایران فراتر از برجام بوده و همین امروز حاضریم جسد متعفن برجام را دو دستی تقدیم غربی‌ها کنیم! ایران پس از خروج ترامپ و ناتوانی اروپا در حفظ منافع اقتصادی کشور؛ برجام را در تابوت گذاشته و تقدیم کرده است کافی است غربی ها اطلاعیه مرگ آن را امضا کنند تا اثرات آن را نه تنها در منطقه، بلکه در لندن، پاریس و برلین احساس کنند. رابرت مالی این بار باید به این سوال پاسخ دهد که اگر برجام مرده است؛ چرا آن را دفن نمی‌کند؟

مجله نیویورک در حاشیه گفت‌وگو با راب مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نوشت: راب مالی کت‌وشلوارهایش را در هتل وین گذاشته بود و انتظار داشت که مذاکرات در مدت کوتاهی از سر گرفته شود. اما پنج ماه گذشت و برنامه هسته‌ای ایران به پیشرفت خود ادامه داد. مالی سرانجام کت‌وشلوارهایش را به خانه پست کرد!