پول کثیف و سازوکارهای جهانی مبارزه با آن

پولشویی نوعی فعالیت مخرب است که مجرمان در سراسر جهان انجام می‌دهند. این فرآیند، تبدیل عواید غیرقانونی به پول پاک است که ردیابی جریان سرمایه را سخت می‌کند. پولشویی علاوه بر جرم مالی، با انواع دیگر جرایم از جمله قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان و فحشا نیز همراه است. دلیل اینکه جنایتکاران و گروه‌های تروریستی نیاز به شست‌وشوی سرمایه‌های خود دارند، مشروعیت بخشیدن به سرمایه، قبل از معرفی به سیستم مالی است. پولشویی و مواد مخدر از لحاظ تاریخی پیوند نزدیکی با یکدیگر دارند. شدت گرفتن قاچاق مواد مخدر در دهه ۱۹۸۰ دولت‌ها را بر آن داشت تا مقررات ضد پولشویی را وضع کنند. اجرای دقیق این قوانین می‌تواند ردیابی و دستگیری باند‌های مواد مخدر و بانک‌هایی که به آن‌ها کمک می‌کنند را تسهیل کند. بانک‌ها از شناخته شده‌ترین موسسات و سازمان‌های مالی در زمینه پولشویی هستند. بانک‌ها موظفند قوانین مبارزه با پولشویی و سایر عواید ناشی از جرائم و تامین مالی تروریسم را که دارای پروتکلی برای کشف تراکنش‌های نامنظم انجام شده از سوی بانک‌هاست، رعایت کنند. در این گزارش، نگاه دقیق‌تری به سازوکار‌های مالی برای جلوگیری از این اقدامات مجرمانه خواهیم داشت.

فروشندگان مواد مخدر پول‌های خود را کجا پنهان می‌کنند؟

درک فرآیند‌های پولشویی در صنعت تجارت مواد مخدر بسیار مهم است. بر اساس گزارش اندیشکده‌های مالی، حجم بازار جهانی مواد مخدر تنها در سال ۲۰۱۴ بین ۴۲۶ تا ۶۵۲ میلیارد دلار آمریکا برآورد شده است. این اعداد نشان دهنده مقیاس بزرگی است که در آن کارتل‌های مواد مخدر پولشویی می‌کنند. کارتل‌های مواد مخدر سود خود را با سرازیر کردن در بازار مالی جهانی، آن هم از طریق پلت فرم‌های پرداخت اینترنتی، ارز‌های دیجیتال، کارت‌های پرداخت و املاک پنهان می‌کنند. سپس، آن‌ها از پول نقد شسته شده برای تضمین قاچاق خود استفاده می‌کنند. مقدار وجوهی که باید شسته شود زیاد است و همین امر باعث می‌شود که کارتل‌های مواد مخدر مشکوک به نظر نرسند. فعالیت مجرمانه در چنین مقیاس عظیمی نه تنها می‌تواند به افرادی که مستقیماً در گروه جنایتکار دخیل هستند آسیب برساند، بلکه بر ثبات بازار‌های مالی نیز تأثیرگذار باشد.

 شست‌وشوی پول‌های کثیف

پولشویی در سه مرحله انجام می‌شود. این مراحل عبارتند از: ارائه، لایه بندی، و یکپارچه سازی. در مرحله نخست، فروشندگان مواد مخدر سعی می‌کنند درآمد‌های غیرقانونی یا دارایی‌های مالی حاصل از معاملات خود را به یک موسسه مالی قانونی معرفی کنند. هدف مرحله دوم، کاهش حجم عمده وجوه و تبدیل آن‌ها به تراکنش‌های کوچکتر است که می‌تواند به صورت مجازی به حوزه‌های قضایی مختلف منتقل شود. مرحله لایه‌بندی به معنای تبدیل پول غیرقانونی به مجموعه‌ای از معاملات پیچیده است که از ردیابی منبع درآمد جلوگیری می‌کند. یکپارچه سازی یا ادغام، مرحله نهایی پولشویی است که در آن پول‌ها بخشی از سیستم مالی می‌شوند و وجوه شسته شده اجازه دارند تا به عنوان وجوه «قانونی» مجدداً در اقتصاد ادغام شوند. در این مرحله فروشندگان مواد مخدر می‌توانند از پول‌های شسته شده خود به عنوان درآمد قانونی استفاده کنند. آن‌ها ممکن است از این پول برای خرید دارایی‌ها، اقلام یا خانه‌های مجلل استفاده کنند تا توجه چندانی به خود جلب نکنند.

تکنیک‌های پولشویی کارتل‌های مواد مخدر

همانطور که پیشتر اشاره شد، شستن پول‌های کثیف مستلزم استفاده از استراتژی‌های مرتبط است. کارتل‌های مواد مخدر با شست‌و شوی درآمد‌های غیرقانونی، آن‌ها را به شیوه‌ای مشروع به سیستم مالی برمی‌گردانند. در ادامه و به اختصار به برخی از تکنیک‌های مورد استفاده فروشندگان مواد مخدر اشاره می‌کنیم:

قاچاق پول نقد: امروزه قاچاق ارز در حال افزایش است. قاچاق پول نقد به معنای انتقال فیزیکی وجه نقد به کشوری دیگر و واریز آن در بانک‌های کشور مقصد است. معاملات نقدی در برابر پولشویی آسیب پذیر است. پول نقد، ناشناس، قابل تعویض و قابل حمل است. هیچ سابقه‌ای از منبع، مالک یا مشروعیت آن وجود ندارد و در سراسر جهان استفاده و نگهداری می‌شود. افزون بر این، پول نقد را می‌توان به راحتی پنهان کرد و در قالب مقادیر بالا در وسایل نقلیه، محموله‌های تجاری، هواپیما، قایق، چمدان و بسته حمل کرد.

ارز‌های مجازی: ارز‌های مجازی جایگزین دیگری برای پول نقد هستند. مجرمان از ارز‌های مجازی برای انجام معاملات غیرقانونی استفاده می‌کنند، زیرا این ارز‌ها ناشناس هستند. تراکنش‌های ارز مجازی لزوماً به یک هویت واقعی مرتبط نیستند و مجرمان را قادر می‌سازند تا به سرعت درآمد‌های مجرمانه را بین کشور‌های مختلف منتقل کنند.

خرید املاک و دارایی: مجرمان با خرید املاک و دارایی‌های دیگر، درآمد‌های غیرقانونی خود را به وجوه پاک تبدیل می‌کنند. به ویژه مقامات دولتی فاسد که از مردم دزدی و از کسب‌وکار‌ها اخاذی می‌کنند یا به دنبال رشوه هستند، از این روش برای انتقال دستاورد‌های غیرقانونی خود به سیستم مالی استفاده می‌کنند.

ساختارسازی یا «اسمورفینگ»: در این سناریو، فرد کل سپرده‌های نقدی خود را به مبالغ زیر ۱۰ هزار دلار تقسیم می‌کند. پیک‌هایی وجود دارند که به اسمورف‌ها معروف هستند و از آن‌ها برای واریز این سپرده‌ها به بانک‌های مختلف یا خرید چک‌های نقدی با ارزش‌های کوچک استفاده می‌شود.

حواله‌های سیمی: انتقال وجه به صورت مجازی، از یک کشور به کشور دیگر، انتقال سیمی نامیده می‌شود. این امر ممکن است شامل ارسال پول به یک شخص، یک نهاد یا یک حساب باشد. حواله‌های بانکی به عنوان ابزار اصلی در تمام مراحل فرآیند پولشویی به ویژه در مرحله لایه بندی باقی می‌ماند.

به منظور مقابله با قاچاق مواد مخدر و پولشویی، بسیاری از کشور‌ها کنترل‌های مرزی را بر میزان پول نقدی که می‌توان حمل کرد، اعمال یا تقویت کرده اند. آن‌ها همچنین سیستم‌های گزارش دهی تراکنش‌های مرکزی را معرفی کرده اند که در آن همه موسسات مالی باید تمام تراکنش‌های مالی را به صورت الکترونیکی گزارش کنند.

مقررات مبارزه با پولشویی به عنوان بار بزرگی بر دوش بانک‌ها و مؤسسات مالی تلقی می‌شود و اجرای آن به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، تعدادی از بانک‌های بزرگ که متهم به پولشویی بودند، دستگیر شده و به دلیل نقض مقررات، جریمه‌های سنگینی را دریافت کردند.

بانک‌ها در صورت مواجهه با فعالیت مشکوک یا غیرقانونی چه می‌کنند؟

اگر بانک‌ها به صاحبان حساب مشکوک شوند، اختیار دارند که حساب آن‌ها را مسدود کنند. پس از حوادثی مانند حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر، قوانین بانکی برای سرکوب فعالیت‌های غیرقانونی جامع‌تر شد. بانک‌ها به طور منظم حساب‌های مربوط به فعالیت‌های غیرقانونی مانند پولشویی را ردیابی می‌کنند. اگر بانک‌ها مشکوک به پولشویی با مبالغ هنگفت باشند، باید در خصوص هرگونه تراکنش غیرقانونی گزارش دهند. این گزارش‌ها از سوی تعدادی از سازمان‌ها ارائه شده است که مقامات دولتی را از نقل و انتقالات نقدی که ممکن است شامل سرقت، قاچاق مواد مخدر، جنایات سازمان یافته و سایر فعالیت‌های مجرمانه باشد، مطلع می‌کنند.

فعالیت‌های مشکوک چیست؟

شبکه اجرای جرایم مالی وزارت خزانه داری آمریکا دستورالعمل‌های جامعی را درباره انواع فعالیت‌های مالی که ممکن است باعث گزارش فعالیت مشکوک شوند، ارائه می‌دهد. براساس این دستورالعمل، هر اقدامی که باعث نگرانی شود و شامل وجوهی بالاتر از مقدار هدف باشد باید به عنوان فعالیت مشکوک شناسایی شود. موارد زیر به برخی از مصادیق فعالیت‌های مشکوک رایج اشاره می‌کند:
• فقدان مدرکی دال بر رویه قانونی و تجاری از سوی طرفین معامله
• پیوند‌های مالی غیرمعمول و مبادلات بین انواع مختلف مشاغل (به عنوان مثال، پیوند مالی واردکننده مواد غذایی با صادرکننده قطعات خودرو)
• نقل و انتقالات پولی غیرمعمول و غیرعادی
• نقل و انتقالاتی که با فرم بازار مشخص شده تناسبی ندارند
• اعداد و مقادیر بسیار زیاد انتقال سیمی و الگو‌های انتقال سیمی تکرارشونده
• دنباله‌ای از تراکنش‌های فوق العاده پیچیده
• تراکنش‌هایی که به صورت ناگهانی و در مدت کوتاهی انجام شده است
• انتقال پولی که با هدف مورد نظر در هنگام افتتاح حساب همخوانی ندارد

راه حل جلوگیری از بروز پولشویی و تخلفات مالی چیست؟

نقش بانک‌ها در کشف پولشویی بسیار مهم است، زیرا کارکنان بانک اولین کسانی هستند که درباره فعالیت‌های غیرقانونی و مشتریان مشکوکی که پول‌های کثیف را وارد سیستم مالی کرده اند، مطلع می‌شوند. برای تراکنش‌های مشکوک شناخته شده، بانک‌ها ملزم به استفاده از شاخص‌ها هستند. اینکه بانک‌ها تا چه اندازه از الزامات و تعهدات نظارتی برای مدیریت و شناسایی فعالیت‌های نامنظم پیروی می‌کنند، در درجه اول با آموزش و همکاری آن‌ها با واحد‌های اطلاعات مالی تعیین می‌شود. ارائه زودهنگام گزارش‌ها درباره معاملات غیرعادی یا فعالیت‌های مشکوک، بخش مهمی از شناسایی، شفاف‌سازی و اثبات جرم است. مواردی که در ادامه ذکر می‌شوند تا حد زیادی به حل مشکل کمک خواهد کرد:

۱. با استفاده از هوش مصنوعی در انجام جست‌وجو‌های مداوم می‌توان تا حدودی میزان پولشویی را کاهش داد. با استفاده از فناوری می‌توان به دامنه وسیع تری از هشدار‌ها نگاه کرد. این امر باعث رصد بهتر مجاری مالی می‌شود و به دست اندکاران اجازه می‌دهد تا تلاش خود را صرف حساب‌هایی کنند که مستحق زمان و توجه هستند.

۲. با ارتباط منظم و موثر با مجریان قانون و بانک‌ها می‌توان درباره روند‌ها و روش‌های جدیدی که افراد برای دور زدن سیستم به کار می‌گیرند، آشنا شد. بانک‌ها و مجریان قانون با برگزاری جلسات منظم می‌توانند یکدیگر را به‌روز نگه‌دارند، هرگونه شبهه را بررسی، شبکه‌های احتمالی را شناسایی و مشارکت عمومی و خصوصی را تقویت کنند.

۳. از تجزیه و تحلیل داده‌ها می‌توان برای یافتن الگو‌ها استفاده کرد. تجزیه و تحلیل داده‌ها بخش بسیار مهمی برای مبارزه با پولشویی است. با شناسایی الگو‌های چند عاملی می‌توان کلاهبرداری در یک منطقه جغرافیایی خاص را به راحتی شناسایی کرد.

۴. با استاندارد سازی سیستم ها، طیف وسیعی از جرایم را می‌توان مهار کرد. از آنجایی که اغلب بانک‌ها از سیستم‌های کامپیوتری قدیمی استفاده می‌کنند، رخنه در سیستم‌های بانک‌ها به راحتی شکل می‌گیرد. با مقاوم سازی تکنولوژیک می‌توان از این خطرات سایبری در امان بود.

۵. آموزش ساختاریافته ضروری است. آموزش کارکنان برای شناسایی اقدامات مشکوک بسیار مهم است. با آموزش کارکنان خط مقدم مبارزه با جرایم مالی، بسیاری از اتفاقات ناخوشایند این حوزه، در نطفه خفه خواهد شد.

ترجمه و تنظیم: عباس نوری