حذف خائن، جعل مرگ برای بقا و ضربه اوکراین سه سناریوی مطرح برای توضیح اتفاقی است که در حادثه سقوط چت شخصی پریگوژین رخ داد. اما شواهد هر سناریو چیست؟
روز چهارشنبه، اول شهریور ماه خبری از سقوط جت شخصی یوگنی پریگوژین در رسانه‌های جهان منتشر شد که بار دیگر توجهات را به سمت روسیه و تحولات امنیتی این کشور متوجه کرد.
پریگوژین 62 ساله که پس از تهاجم روسیه به اکراین به شهرت رسیده بود، پس از شورش چند هفته گذشته بر علیه مسکو در کانون توجهات قرار گرفت. شورشی که او و گروهش آن را راهپیمایی عدالت نامیدند. به نظر می‌رسید که اختلافات پریگوژین و مقامات ارشد نظامی روسیه پس از میانجی‌گری لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس به پایان رسیده است و پس از انتشار سخنان پریگوژین در آفریقا کمتر کسی تصور می‌کرد که این ویدئو به آخرین تصاویر ضبط‌شده از او تبدیل شود.
خبر بعدی در مورد وی تصاویر مربوط به سقوط جت شخصی او در روستای کوژنکینو در استان تور و در مسیر هوایی مسکو به سن‌پترزبورگ بود. در این سقوط هر 10 نفر مسافر این پرواز که شامل 3 نفر خدمه پرواز و نزدیکان پریگوژین از جمله والری چکالوف، یوگنی ماکاریان و سرگئی پروپوستین کشته شدند. طبق اعلام آژانس هواپیمایی روسیه شخص پریگوژین نیز در این پرواز حضور داشته و یکی از 10 سرنشین پرواز بوده است. اندکی پس از این سقوط، جت شخصی دوم وی که با فاصله اندکی از جت اول به پرواز در آمده بود و مانند جت اول به مقصد سن‌پترزبورگ در حال پرواز بود به فرودگاه مسکو بازگشت.
سناریو اول؛ حذف خائن
پس از این حادثه کلیپی در فضای مجازی منتشر شد که مربوط به مصاحبه پوتین با خبرنگاری است که از او در مورد بخشش سوال می‌کند و پاسخ پوتین به این سوال که «چه چیزی را نخواهد بخشید؟» مورد توجه قرار گرفته است. ولادیمیر پوتین در این پاسخ این سوال جواب می‌دهد که هر چیزی را خواهد بخشید به جز خیانت! همان اتهامی که پس از شورش دو ماه قبل در سخنرانی خود پریگوژین را به آن متهم کرد. محتمل ترین سناریو در مورد سقوط هواپیمای پریگوژین نیز حذف وی توسط پوتین است.
شائبه ساقط شدن هواپیما یا بمب‌گذاری در آن در حال حاضر دو احتمال قوی در مورد سقوط جت شخصی پریگوژین هستند که هر دو می‌تواند در سناریو انتقام پوتین بابت خیانت فرمانده سابق گروه واگنر قرار گیرد. ویدئوی سقوط جت نشان می‌دهد که به صورت درجا سقوط کرده و دودی نیز به دنبال آن منتشر می‌شود که می‌تواند حاصل انفجار و آتش سوزی باشد و علاوه بر موارد ذکر شده سایت FLIGHTRADAR اطلاعاتی را ارائه داده است که نشان می‌دهد جت پریگوژین تا 30 ثانیه قبل از سقوط افت شدیدی را در ارتفاع نشان نمی‌دهد و همه این موارد احتمال هدف قرار گرفتن توسط پدافند هوایی و یا بمب گذاری را قوت می‌بخشد.
به خصوص که شاهدان عینی از شنیده شدن صدای دو انفجار قبل از سقوط خبر می‌دهند. با توجه به این نکته که پدافند هوایی روسیه برای اطمینان بیشتر از هدف قرار دادن جسم پرنده از دو موشک استفاده می‌کند و با توجه به اینکه هواپیما در ارتفاع 8500 متری از سطح زمین قرار داشته، می‌توان گفت که احتمالا جت شخصی پریگوژین هدف حمله سامانه پدافند هوایی از نوع اس -300 قرار گرفته است. ترور به وسیله هواپیما نیز از آن دسته اقداماتی است که می‌توان تا ابد آن را در ابهام قرار داد و بارها مورد استفاده قرار گرفته است. این احتمال وجود دارد که طی دو ماه گذشته و پس از شورش واگنر ولادیمیر پوتین اقدام به شناسایی خلاء‌های امنیتی ایجاد شده توسط پریگوژین کرده و پس از خنثی کردن تمام تهدیدات دست به حذف رهبر گروه واگنر زده است. حضور فرماندهان ارشد و جایگزینان پریگوژین در پرواز و به همراه وی نیز این سناریو را تقویت می‌کند. به خصوص حضور دیمیتری اوتکین در پرواز که از او به عنوان بنیان‌گذار و اولین فرمانده میدانی واگنر یاد می‌کردند. پس از این سانحه اکنون واگنری باقی‌مانده که از روسیه دور شده و فرماندهی مشخصی ندارد.
بررسی پرونده ترور اشخاصی مانند لیتوینینکو، کارشناس جرایم سازمان یافته FSB روسیه که ولادیمیر پوتین را به سود بردن از قاچاق مواد مخدر و پولشویی متهم کرده و به لندن گریخته بود نیز این ادعا را قوت می‌بخشد که پوتین خیانت به خود را تحمل نخواهد کرد و انتقام در انتظار خائنان است. لیتوینینکو در سال 2006 در بریتانیا و به وسیله چای مسوم ترور شد و جان باخت.
جعل مرگ برای بقا
مورد دیگری که مطرح شده است جعل مرگ توسط پریگوژین برای ادامه زندگی در منطقه دیگری از دنیاست. در طی شورش چند هفته گذشته واگنر، پلیس روسیه با بازرسی اقامتگاه وی به مجموعه‌ای از پاسپورت‌ها و تصاویر همراه با کلاه‌گیس یوگنی پریگوژین دست یافت که نشان از جعل هویت متعدد وی داشت.
این احتمال وجود دارد که سقوط هواپیمای پریگوژین صحنه سازی برای فرار از عواقب جنگ اکراین یا خیانت وی به پوتین باشد. حضور او در آفریقا و دسترسی به منابع این کشورها در ازای ارائه خدماتی امنیتی از احتمالاتی است که توسط اشخاصی در وزارت دفاع اکراین و درون روسیه مطرح شده است اما باید توجه داشت که هنوز مدرک محکمی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. در کنار آن باید توجه داشت که این نقشه اگر در آفریقا اجرا می‌شد منطقی‌تر بود. جایی که چند روز قبل از سانحه پریگوژین در آنجا حضور داشت و آخرین ویدئو از وی در آنجا ضبط شده است. رخ دادن این سانحه در روسیه و در نزدیکی مسکو امکان جعل مرگ را سخت می‌کند زیرا این اتفاق بلافاصله پس از جلسه وی با فرماندهان ارشد نظامی رخ داده و پس از سقوط جت حامل وی و همراهانش تیم‌هایی برای تست DNA به محل اعزام شدند. در کنار موارد بالا باید اشاره کرد که ولادیمیر پوتین پس از گذشت یک روز این واقعه را به خانواده وی تسلیت گفته و در سخنرانی خود در مورد اشتباهات او صحبت کرده است. بنابراین احتمال جعل مرگ بسیار اندک است.
سناریو ضربه خاموش اکراین
وجود نشانه‌هایی از سوراخ در بدنه جت و فاصله زیاد محل سقوط دم هواپیما با بدنه آن احتمال انفجار بمب در بخش عقبی جت شخصی پریگوژین را مطرح می‌کند. بمبی که می‌تواند از به دستور یکی از دو رهبر درگیر جنگ اکراین در پرواز پریگوژین کار گذاشته شده باشد. یکی از این دو رهبر، رئیس جمهور کشور اکراین است و کینه بسیاری از گروه واگنر و رهبر آن یعنی پریگوژین دارد. به ویژه به دلیل شکست سنگین چند ماه قبل در جبهه باخموت که تلفات سنگینی بر پیکره نیروی انسانی اکراین وارد کرد و در نهایت نیز اکراین بازنده جنگ شد.
در ماه‌های اخیر نشانه‌های خرابکاری‌های متعدد اکراین در خاک روسیه و به دست مخالفان پوتین و سرویس امنیتی اکراین(SBU) زیاد شده است و پهپادهای اکراینی جنگ را به داخل مسکو کشانده اند. خرابکاری‌های متعدد درکریمه و بخش شرقی روسیه و همچنین انفجارهای متعدد مسکو نشان می‌دهد که بخشی از جنگ به داخل خاک روسیه کشانده شده است. از طرفی شورش واگنر در دو ماه گذشته و پیشروی چشمگیر آنها تا دروازه‌های مسکو و در کمترین زمان ممکن شکافی عمیق را در ساختار امنیتی کرملین به طرف مقابل نشان داد. اگر شورش واگنر ادامه داشت و جنگ در دروازه‌های مسکو رخ می‌داد احتمالا اکنون شاهد شکست خط دفاعی روسیه در مواجهه با ضد حمله اکراین بودیم اما میانجی‌گری لوکاشنکو این خطر را از سر مسکو دفع کرد ولی ظرفیتی را به کیف و متحدان غربی آن نشان داد که می‌توانند از آن استفاده حداکثری کنند و با یک تیر دو نشان بزنند. اگر در واکنش به مرگ ناگهانی پریگوژین و شایعه حذف او توسط پوتین در جبهه‌های جنگ و در میان جامعه روسیه اختلافی شکل گیرد این باعث تضعیف خطوط دفاعی روسیه در شرق اکراین خواهد شد و پیشروی نیروهای کیف در ضد حمله شکل می‌گیرد. با توجه به اینکه پوتین در آستانه انتخابات 2024 است، شایعه حذف پریگوژین که اخیرا از محبوبیت بالایی در جامعه روسیه برخوردار شده بود از محبوبیت پوتین خواهد کاست و با اینکه رقیب جدی در این انتخابات نخواهد داشت اما دیگر از محبوبیت و قدرت قبل از این وقایع نیز برخوردار نخواهد بود.
با وجود تمامی این مسائل و سناریوها تنها چیزی را که می‌توان از آن مطمئن بود این است که یوگنی پریگوژین حذف شده و دیگر خبری از دستپخت وی برای پوتین در کار نخواهد بود.
