اخبار تلاش جمهوری اسلامی جهت عضویت در گروه بریکس که در راستای دلارزدایی و از بین بردن هژمونی آمریکا تشکیل شده، این روزها سرتیتر رسانه‌ها شده است. عضویتی که نه تنها می‌تواند موجب بی‌اثر کردن تحریم‌های ایالت متحده علیه ایران شود بلکه می‌تواند جایگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی را نیز تقویت کند.
عضویت ایران در گروه بریکس به دو جهت همسان بودن رویکرد کشور با رویکرد کشورهای عضو این گروه در برابر قدرت‌های سلطه و همچنین کنار گذاشتن دلار از مبادلات مالی می‌تواند مهم باشد. بر همین اساس رجانیوز برای پرداختن به ابعاد مختلف این موضوع و شناخت بیشتر ساختار گروه بریکس با مهدی خورسند، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخت.
مهدی خورسند با اشاره به هدف شکل‌گیری بریکس بیان کرد: بریکس برگرفته از حروف مخفف ۵ کشور برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است. این کشورها به عنوان اقتصادهای نوظهور در دنیا، تشکیل نهادی به نام بریکس را دادند.
این کارشناس بین‌الملل در رابطه با خواسته این قدرت‌های نوظهور اظهار کرد: حرف مشترک این ۵ بازیگر، داشتن سهم بیشتر از قدرت بر نظام بین‌الملل بوده است. با افول قدرت آمریکا در سیستم‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی در نظام بین‌الملل، این قدرت‌های نوظهور اقتصادی برای آنکه خودشان سهم بیشتری از مناسبات بین‌المللی قائل باشند و همچنین چون منتقد و مخالف تسلط نظام تک قطبی و یک جانبه‌گری آمریکا در نظام بین‌الملل بودند، متقاضی تغییر مناسبات بین‌المللی از یک نظم تک قطبی به نظم چند قطبی هستند.
این کارشناس بین‌الملل در ادامه افزود: خروجی چنین رویکردی در طول سال‌های اخیر در ایجاد نهادهای منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای و تلاش‌های کشورها برای جایگزین کردن ارزهایی به جای ارز دلار است. ما شاهد آن بودیم که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، سازمان منطقه‌ای به نام سازمان همکاری شانگهای شکل می‌گیرد که ۲ قدرت نوظهور چین و روسیه برای آنکه بتوانند در دنیا به ۲ ابزار دلار و نهادهای بین‌المللی یورش ببرند، نهاد منطقه‌ای را به نام سازمان همکاری شانگهای ایجاد می‌کنند و عملا در سال‌های بعد با جایگزین کردن مبادلات دو جانبه ارزی بین اعضا، سعی می‌کنند تا سهم دلار را تا حد ممکن از مبادلات خود کاهش دهند و این قضیه در نهادی مثل بریکس نیز ادامه پیدا می‌کند.
خورسند در خصوص تشکیل بریکس بیان کرد: ما در اولین دهه از قرن ۲۱ شاهد این مسئله بودیم که نهادی به نام بریکس شکل می‌گیرد که ۵ اقتصاد نوظهور و قوی دنیا در کنار همدیگر قرار گرفته و سعی می‌کنند به جای استفاده از دلار از ارزهای جایگزین خودشان استفاده کنند. این کشورها اخیرا به این جمع‌بندی رسیدند تا ارزی به نام «فایو آر» که برگرفته از حرف «ر» اول این کشورها است نظیر روبل و روپیه و… است. برای چین نیز در این معادله به جای یوآن از نامی به نام روئینگ یوآن که به زبان چینی به معنای پول مردم است، استفاده می‌شود.
مهدی خورسند با بیان جایگزین کردن ارزهای این کشورها به جای دلار اظهار کرد: همانطور که گفته شد این اقتصادهای نوظهور از این نهادهای منطقه‌ای و جایگزین کردن ارزهای ملی خودشان به جای دلار و نهادهای بین‌المللی، عملا تلاششان این است که سهم بیشتری از قدرت دنیا را گرفته و سهم آمریکا را کاهش دهند. البته آمارهایی در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ ذخایر دلاری بانک‌های مرکزی دنیا از ۷۸ درصد پس از جنگ جهانی دوم امروز به حدود ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده و این ضربه بسیار بزرگی برای آمریکا است.
وی در ادامه افزود: با روی کار آمدن این ارز بریکس، قدرت دلار تحت‌الشعاع قرار گرفته و ما شاهد تضعیف بیشتر جایگاه آمریکا خواهیم بود. بنابراین بریکس یکی از ابزارهایی است که این قدرت‌های نوظهور در دنیا ساخته‌اند تا به دنبال هدف برهم زدن نظم و هژمونی آمریکایی در دنیا و رسیدن به یک نظم جدید که اصلاحا حذف نظم تک قطبی و رسیدن به یک نظم چند قطبی است، برسند.
این کارشناس بین‌الملل بیان کرد: این ارزی که احتمالا بریکس می‌خواهد فعلا به عرضه بیارد هنوز ساز و کار استفاده و پشتوانه‌ایش مشخص نیست اما چیزی که عیان و مشخص است این بوده که ما در طول سال‌هایی که شاهد سلطه دلار بر مناسبات بین‌المللی بوده‌ایم، این را دیدیم که آمریکاییها همواره از دلار به عنوان یک ابزار تنظیم کننده‌ی رفتار کشورها با خواست و نیات آمریکاییها بوده که هر کشوری از خواست و نیات آمریکا فاصله می‌گرفت با تحریم‌های دلاری و تنبه تحریم دلاری روبه‌رو می‌شد.
وی همچنین افزود: همین قضیه موجب می‌شد تا کشورها به دلیل مشکلات اقتصادی که با آن بر می‌خوردند زمینه گرایش بیشتر به آمریکا را فراهم آورند اما حالا بریکس و بزرگانی همچون چین، روسیه و دیگر کشورها به دنبال این هستند که یک مسیر سالم و صحیحی برای مبادلات کشورهای مستقل در دنیا بتوانند پیدا کنند. در همین رابطه تلاش‌های بریکس قابل ستایش و ستودن است اما اینکه اینها می‌خواهند به چه شکلی مبادلات را انجام دهند قاعدتا در گام اول به نظر بنده، ارز فایو آر فعلا به صورت مجازی باشد. فعلا باید آزمون و خطایی برای این ارز انجام شود تا قلق‌گیری شود.
خورسند با اشاره به ارتباط بریکس و شانگهای بیان کرد: سه عضو اصلی بریکس، عضو شانگهای نیز هستند اما در هدف‌گذاری متفاوت‌اند. بریکس در رسیدن به یک نظم چند قطبی متمرکز است اما شانگهای به عنوان یک هدف فرعی به این قضیه نگاه می‌کند. اعتقاد من این است که شاید در هدف‌گذاری‌ها برخی همپوشانی‌ها وجود داشته باشد و مشخصا شاید در ادامه سازمان همکاری شانگهای برای رسیدن به اهداف به کمک بریکس بیاید.
این کارشناس بین‌الملل در خصوص عضویت ایران بریکس تصریح کرد: باید ابتدا ساز و کار عضویت ایران در بریکس مشخص شود. ما نمی‌توانیم به هر شرط، شروط و دلایلی عضو بریکس شویم. باید شرایط عضو جدید شدن در بریکس مشخص شود. بنابراین تا زمان مشخص شدن این شرایط، صحبت کردن در رابطه با مزایای آن زود است اما عضویت در یک نهادی که ۵ قدرت اقتصادی نوظهور دنیا در آن وجود دارند و عملا بازیگرانی هستند که از لحاظ ایدئولوژیک، رویکرد نزدیک به رویکرد جمهوری اسلامی ایران دارند و آن هم پایان سلطه و هژمونی آمریکا بر نظام بین‌الملل است.
وی همچنین افزود: عضویت در بریکس حتما برای ما منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی به همراه دارد. من نمی‌خواهم پیش داوری کنم اما معقدم که باید کمی صبور بود بلکه ساز و کار مالی و ساز و کار عضوگیری اینها مشخص شود و سعی کنیم آن موقع در رابطه با مزایا و معایب صحبت کنیم.
مهدی خورسند در خصوص اثرگذاری بریکس در بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا بیان کرد: استفاده از ارز جایگزین یا ارزهای ۲ جانبه، ابتدا سلطه آمریکا و دلار را می‌شکند و شکستن سلطه دلار سبب می‌شود تا دیگر آمریکا نتواند به راحتی از دلار به عنوان ابزار تحریم استفاده کند.
وی در خصوص فرصت‌سوزی دولت قبل در عضویت در بریکس پلاس اظهار کرد: مسئله عضویت عضو جدید به بریکس اخیرا در حدود یک سال مطرح شده است. دولت قبل خیلی از فرصت‌های حضور کشور در بریکس پلاس را از دست داد و معتقدم که ما باید فضای حضورمان در نهادها و مجامعی که دوستان ما هستند را بیشتر فراهم آوریم.
این کارشناس بین‌الملل در آخر افزود: بریکس پلاس مجمع دوستداران بریکس است و وقتی شما بخواهید عضو بریکس بشوید باید ساز و کار همکاری‌ها و ساز و کار مناسبات اعضا را بپذیرید. بریکس پلاس جنبه سیاسی دارد و البته می‌تواند آورده اقتصادی نیز داشته باشد ولی عضویت کشورها در بریکس موضوع جدیدی است که مطرح شده و البته دولت سیزدهم بسیار مصر است که بتواند از این موضوع استفاده کند.
