بررسی ابعاد نتایج انتخابات ریاست جمهوری ترکیه بر روابط با ایران

رضا عابدی گناباد تحلیل‌گر مسائل ترکیه در ارزیابی خود از نتیجه فعلی انتخابات ترکیه گفت: در صحبت‌های قبلی تأکید داشتم که پیش‌بینی فضای انتخابات این دوره ترکیه، خیلی سخت است و احتمال به دور دوم رفتن انتخابات وجود داشت. جامعه ترکیه به شدت دوقطبی شده است. در این کشور شکاف‌های متعددی وجود دارد. در روزهای اخیر در تبلیغات، فرآیند انتخابات و کمپین‌ها هم این شکاف‌ها را دیدید. این شکاف‌ها سنتی بوده که در این جامعه نیز مانند هر جامعه‌ای از جمله جامعه ما نیز وجود دارد.

وی افزود: ترکیه هم شکاف‌هایی دارد، شکاف بین شرق و غرب، به لحاظ توسعه، شکاف بین کردها و ترک‌ها، شکاف بین اقشار مذهبی، محافظه‌کار و متدین، جامعه با جریان‌های لائیک و غرب‌‌گرا از جمله شکاف‌هایی است که از گذشته وجود داشته است. بعد از کودتای ناکام سال ۲۰۱۶ و فضایی که آقای اردوغان ایجاد کرد و ایجاد برخی گروه‌های ناراضی‌ جدید، مسائل و شکاف‌های جدید بر شکاف‌های پیشین و سنتی جامعه افزوده شد. نسل z جوانانی که حداکثر ۲۵ سال سن‌ دارند نیز خواستار تغییر در جامعه هستند چراکه غیر از آقای اردوغان رهبری در جامعه ندیدند. بالاخره جوانان به دنبال تغییر هستند و این ویژگی خاصی است که در همه کشورها دیده می‌شود.

عابدی گناباد تصریح کرد: علاوه بر فشارهایی که آقای اردوغان بر جامعه مدنی ترکیه ایجاد کرد، بگیر و ببندها و بازداشت‌هایی که انجام داد باعث شد بسیاری در کشور ناراضی باشند. برخی از کار بیکار شدند، از کشور اخراج یا امکان ورود به کشور را نداشتند. اموالشان مصادره شد همه این موارد باعث ایجاد نارضایتی شد. جریانات فمنیست، جریانات هفت‌گرایانه، جریان‌های مدنی و… همه در مقابل آقای اردوغان قرار گرفتند و شکاف‌هایی که توضیح دادم را تشدید کردند. فضاهای قبل از انتخابات را می‌دیدید، کاملا نشان می‌داد که جامعه ترکیه بسیار دوقطبی است یک دلیل آنکه مشارکت بالا بود به خاطر این بود که معمولا مشارکت در انتخابات ترکیه بالا است. دلیل قانونی دیگر هم دارد، در ترکیه مثل ایران نیست که مشارکت و رأی دادن در انتخابات آزاد باشد. در ترکیه عدم مشارکت در انتخابات یک فعل خلاف قانون است و جرم تعریف می‌شود. تا پیش از این هم از افرادی که مشارکت نمی‌کردند جریمه می‌گرفتند. قانونی در جامعه ترکیه مطرح است که افراد ملزم به شرکت در انتخابات هستند.

وی در پاسخ به این سوال که در رسانه‌های ترکیه پیش بینی شده بود که درصد پیروزی آقای کلیچداراوغلو نسبت به آقای اردوغان بیشتر است و او پیروز خواهد شد. اما در انتخابات آقای اردوغان درصد بیشتری نسبت به رقیب خود به دست آورد. نظر شما چیست، گفت: روزهای گذشته نزدیک به انتخابات، نظرسنجی‌هایی که پیش‌بینی می‌کردند نشان دادند که ایراد دارند. شما در گذشته انتخابات ایالات متحده را داشتید که به لحاظ متدهای علمی، قوی‌ترین مراکز افکارسنجی و نظرسنجی را دارند اما نتوانستند انتخابات آمریکا را درست پیش بینی کنند و در زمان رقابت آقای ترامپ با خانم کلینتون، اکثرا پیروزی خانم کلینتون را پیش بینی کردند که در نهایت آقای ترامپ راهی کاخ سفید شد.

وی افزود: در کشور ما هم این نظرسنجی‌ها ایراداتی دارد. به ویژه وقتی جامعه ما دوقطبی می‌شود، میزان مشارکت بالا می‌رود و فضای این چنینی امکان رقابت به وجود بیاورد، ضریب خطا بالا می‌رود. البته به نظر برخی از نظرسنجی‌ها اشتباه نداشتند و پیش‌بینی رقابت شانه به شانه مطرح بود اما بحث مهم اینجا است که بعد از انصراف آقای ایلچی، او حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد رای داشت و این آرا به سبد آقای کلیچداراوغلو و اردوغان نرفت بلکه بخشی به سمت نفر سوم ریخته شد و به همین دلیل رقابت به دور دوم کشیده شد.

عابدی گناباد در پاسخ به این سوال که پیش‌بینی شما از آنکه در دوم پیروز انتخابات خواهد شد چیست، گفت: در این دور آرای آقای عمر خیلی تاثیرگذار است. او در دور اول حدود ۵ میلیون رای داشت و آدم ملی گرایی است. بستگی به این دارد که نفر سوم به سمت کدام یکی از کاندیداهای نهایی گرایش پیدا کند. به دلیل اینکه احتمال آنکه با آقای اردوغان و هم آقای کلیچداراوغلو ائتلاف کند وجود دارد. نکته دیگر که وجود دارد این است که در دور دوم مشارکت در انتخابات به میزان دایور اول نخواهد بود و عده‌ای ممکن است مشارکت نکنند. گرچه مشارکت همچنان بالا خواهد بود. از جریان هر دو طرف شاهد افشاگری‌هایی خواهیم بود و هرچه دارند علیه همدیگر رو خواهند کرد. فضای سیاسی نیز تند خواهد شد پیش بینی خیلی سخت است اما شاید شانس آقای کلیچداراوغلو نسبت به اردوغان بیشتر باشد اما شانس خوبی برای اردوغان قائل هستم.

عابدی گناباد در پاسخ به این سوال که انتخاب کلیچداراوغلو و اردوغان چه تاثیری بر روابط با ایران خواهد گذاشت گفت: این مورد نسبی است. من رسانه‌ها را می‌بینم بعضی‌ها می‌گویند حاکمیت ایران به سمت آقای اردوغان است، یک عده می‌گویند برخی از جریان‌های سیاسی مانند اصلاح‌طلبان به سمت کلیچداراوغلو گرایش دارند. این بحث‌ها گمانه‌زنی و موضوعات رسانه‌ای است.

وی افزود: اما به نظر من کلیت امر هرکدام از این دو نفر رأی بیاورند برای ما منافعی و هم معایبی دارد. نمی‌شود مطلق قضاوت کرد. هر دوی این افراد در حوزه‌هایی می‌توانند برای ما پوئن به حساب بیایند و در یک حوزه‌هایی می‌توانند نکته‌ منفی و آسیب زننده باشند. بنابراین نمی‌شود مطلق قضاوت کرد. اگر آقای کلیچدار اوغلو رأی بیاورد، رأی ایشان در حوزه معادلات منطقه‌ای، سوریه، عراق، افغانستان، آسیای مرکزی، قفقاز و خاورمیانه و رقابت‌هایی که با ترکیه داریم می‌تواند به نفع ما باشد چون آقای کلیچداراوغلو آن نگاه نوعثمانی‌گرایی، بلندپروازانه و دخالت گسترده‌ای که آقای اردوغان در معادلات منطقه داشت را ندارد. به طور کلی جریان غرب‌گرا و جمهوریخواه خلق ترکیه نگاه‌شان بیشتر به سمت غرب، اروپا، آمریکا و ناتو است. کمتر به دنبال دخالت در مسائل منطقه هستند.

وی تصریح کرد: به طور کلی آقای کلچیداراوغلو شعاری شبیه شعار آقای ترامپ می‌دهد که آقای ترامپ می‌گفت اول آمریکا برای من مهم است. آقای قلیچدار هم می‌گوید اول ترکیه برای من مهم است. نگاه او این است که باید ترکیه هزینه‌های خودش را در کشورهای اطراف کاهش دهد و پایش را از ماجراجویی‌های منطقه‌ای خارج کند و به مسائل داخلی خود بپردازد. شاید از این زاویه پیروزی ایشان به نفع ما باشد. آقای قلیچدار اوغلو وابسته به جریان غرب هستند و قطعا ترکیه را به سمت غرب خواهند برد و وقتی جریان‌های غرب‌گرا در منطقه و آمریکایی‌ها را رصد می‌کنید همه دنبال این هستند که آقای کلیچدار اوغلو رأی بیاورند. آقای اردوغان هم روز آخر هم اعلام کرد، بایدن گفت اردوغان باید برود.

عابدی گناباد تصریح کرد: لذا اگر واقعا کلیچداراوغلو رأی بیاورد ترکیه را به سمت آمریکایی‌ها خواهد برد و ما با ترکیه‌ آمریکایی‌تر مواجه خواهیم بود که این هم به نفع ایران و روسیه در برخی از مسائل نخواهد بود.  بحث دیگر آنکه اگر آقای کلیچدار اوغلو به غرب، آمریکا، اروپا و رژیم‌‌صهیونیستی نزدیک شود و با ترکیه آمریکایی‌گرایانه‌تری مواجه شویم، شاید در برخی از مسائل دچار مشکل شویم. به علاوه رأی آوردن آقای کلیچدار اوغلو و حاکمیت جریان‌های سکولار ممکن است فشار را بر برخی دینداران اهل سنت ترکیه افزایش دهد. نکته دیگری که وجود دارد این است که آقای کلیچدار اوغلو می‌خواهد ساختار حکومتی را تغییر دهد اما با توجه به نتیجه انتخابات عملا بعید می‌دانم بتوانند کاری کنند و در مجلس شاهد درگیری‌های شدید بین دو گروه خواهیم بود.

وی افزود: به علاوه آنکه جریان آقای کلیچدار اوغلو جریانی یکدست نیست و متشکل از ۶ جریان هستند که با کردها ۷ جریان می‌شوند و روزی هم که آقای اردوغان شکست بخورد، وقتی دشمن مشترک حذف شود بر سر غنائم و پست‌ها با هم وارد چالش خواهند شد و لذا ترکیه ۲-۳ سال درگیر این اختلافات جناحی بین جریان‌های کلیچدار اوغلو یا جریان اردوغان و کلیچدار اوغلو در مجلس خواهد بود و این موضوع می‌تواند در معادلات منطقه موثر باشد. هرچند که برخی مدعی هستند تنش‌ها و اختلافات در ترکیه به ضرر ما خواهد بود اما بنده معتقدم رقابت داخلی در ترکیه حتی پس از انتخابات شاید بتواند به نفع ما باشد چون باعث تضعیف بلندپروازی‌های ترکیه در منطقه خواهد شد.

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل تصریح کرد: اگر آقای اردوغان هم رأی بیاورد دو احتمال ممکن است رقم بخورد. احتمال اول که بعضی‌ها مطرح می‌کنند این است که آقای اردوغان همان سیاست‌های قبلی را ادامه می‌دهد و چه بسا به دلیل پیروزی دوباره، با اعتماد به نفس بیشتری سیاست‌های ضد ایرانی را دنبال کند. تحلیل دوم این است که آقای اردوغان در این انتخابات متوجه شد که غرب، آمریکا، ناتو و کشورهای اروپایی به هر نحوی می‌خواهند ایشان را کنار بگذارند و در صحبت‌های او این موضوع عنوان شده و ممکن است بعد از در دست گرفتن قدرت، برای اینکه خواسته باشد کشورهای غربی، آمریکا و اروپا را تنبیه کند به ایران و روسیه نزدیک شود. این دو احتمال است اما باید ببینیم اگر آقای اردوغان رأی بیاورد به کدام سمت خواهد رفت که این موضوع در آینده مشخص خواهد شد.

عابدی گناباد در پاسخ به این سوال که آقای کلیچداراوغلو متشکل از ائتلاف ۶ حزب به همراه کردها در انتخابات است. شکل ائتلاف در چه وضعیتی است و آیا امکان به هم خوردن ائتلاف وجود دارد و اگر این اتفاق رخ دهد چه تاثیری در نتیجه انتخابات خواهد گداشت، گفت: احتمال به هم خوردن ائتلاف وجود دارد اما به نظر می‌رسد در حال حاضر هزینه خیلی بالایی دارد و اگر اختلاف وجود داشته باشد فکر نمی‌کنم تا زمان انتخابات که دو هفته آینده انجام خواهد شد کسی از ائتلاف خارج شود. زیرا اگر آقای کلیچداراوغلو شکست بخورد بدنامی آن متوجه آن حزب خواهد شد. فضا به قدری سنگین است که آقای محرم اینچی به این دلیل انصراف داد تا اگر شکست خوردند گردن اینچی نیافتد.

وی افزود: لذا به نظر می‌رسد برای کسی که بخواهد از ائتلاف خارج شود هزینه سنگینی خواهد بود. در داخل سهم‌خواهی‌هایی خواهند داشت اما به نظر این ائتلاف برای فردای پس از پیروزی شکننده است. بالاخره در این جریان، یک جریان ملی‌گرا داریم که خانم آکشنر است، از طرفی کردها و دموکراسی خلق‌ به این جمع پیوستند. این گروه‌ها روابط خیلی خوبی با هم ندارند. ملی‌گرایان ترک و کرد اصلا روابط خوبی ندارند و به نظر می‌رسد برای فردای بعد از انتخابات قطعا این ائتلاف دچار چالش می‌شود و ما شاهد برخی تنش‌ها و خروج برخی افراد از این ائتلاف خواهیم بود و قابل پیش‌بینی است. اما در حال حاضر در این دو هفته هرکسی ائتلاف را به هم بزند، تاوان سنگینی خواهد داد. حداقل تا دشمن رقیب به نام آقای اردوغان وجود دارد، این کار را نخواهند کرد.

عابدی گناباد در پاسخ به این سوال که احتمال شکاف بعد از انتخابات وجود دارد، گفت: بله، شکاف بعد از انتخابات جدی است. اما به دلیل آنکه خروج از ائتلاف هزینه‌ بالایی دارد و هرکسی خارج شود عامل شکست در افکار عمومی معرفی خواهد شد، به دلیل فضای جامعه دوقطبی که وجود دارد، این کار را نخواهند کرد.

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که اگر احتمال دهیم آقای کلیچداراوغلو پیروز انتخابات باشد و با تحلیل شما احتمال به هم خوردن ائتلاف هم وجود داشته باشد در آن صورت وضعیت ترکیه به چه شکل خواهد بود آیا می‌توان سقوط آقای کلیچداراوغلو را متصور شد، گفت: در حال حاضر ترکیه دچار بحران و چالش است؛ علاوه بر آن شکاف‌های اجتماعی که خدمت شما گفتم از سال ۲۰۱۶ اتفاق افتاد، ترکیه دچار چالش مشکلات اقتصادی، معیشتی، بحران بیکاری و تورم افسارگسیخته است و زلزله‌ای که اخیرا در این کشور افتاد فضای کشور را بسیار سخت کرده است. طبق اخباری که برخی محافل غربی اعلام کردند اگر آقای کلیچدار اوغلو رأی بیاورد باید از ترکیه حمایت کرد تا از بحران خارج شود و در مدار غرب باقی بماند. اما غربی‌ها هم نشان داده‌اند حرف‌شان و عمل‌شان خیلی متفاوت است. شما در مورد اوکراین هم می‌بینید حرف زیاد می‌زنند اما عملشان یک دهم حرف‌هایشان هم نیست.

وی افزود: لذا پیش‌بینی من این است که قطعا اگر آقای کلیچدار اوغلو نتواند در کوتاه‌مدت برای اقتصاد ترکیه کاری کند، با توجه به اینکه ائتلاف به دلیل داشتن رقیب مشترک به نام اردوغان شکل گرفته، شکننده است قطعا دچار مشکل خواهد بود و احتمال اینکه این ائتلاف از هم پاشیده شود و وضعیت ترکیه وارد وضعیتی پر از چالش شود، وجود دارد.

عابدی گناباد در پاسخ به این سوال که در طول برگزاری انتخابات کلیچداراوغلو و آقای اردوغان بحث تقلب را مطرح کردند. این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید، گفت: بحث تقلب همیشه در انتخابات‌های بسیاری از کشورها مطرح می‌شود و بخشی هم برای عملیات روانی و مظلوم نمایی است تا افکار عمومی را تحریک کرده و به آن سمت حرکت کنند. اما در رقابت انتخاباتی ترکیه، آقای اردوغان سلسله ابزارهایی دارد که جریان مقابل از آن بی بهره است و می‌تواند به آقای اردوغان کمک کند. زمانی که آرا نزدیک به هم باشد، آقای اردوغان یکسری پتانسیل‌هایی دارد که می‌تواند از آن استفاده کند اما اردوغان اعلام کرد نتیجه هرچه باشد آن را می‌پذیرد.

وی تصریح کرد: اما به نظرم با توجه به آنکه مسائل تقلب همیشه وجود دارد دو رقیب باید از آن اجتناب کنند. به دلیل آنکه فضای کشور ترکیه دو قطبی شده و مانند فضای انتخابات سال ۸۸ در ایران است ممکن است اگر وارد این فضا شوند ترکیه وارد بحران و کشمکش خیابانی شده و هر دو رقیب هواداران خود را به داخل خیابان آورده و جنگ داخلی صورت بگیرد که جمع کردن آن به این سادگی نخواهد بود و با توجه شکاف متعددی که وجود دارد منافع ترکیه دچار آسیب جدی خواهد شد.