🔹 با توجه به داده‌های سال 2021، حدود 88 درصد تراکنش‌های بین‌المللی با دلار آمریکا انجام می‌شوند و دلار ارز رایج تجارت جهانی است اما در سال‌های اخیر دولت‌ها با محوریت چین و روسیه سعی کرده‌اند میزان وابستگی خود به دلار را تاحدودی در تجارت دوجانبه کاهش دهند. 🔻این کاهش وابستگی از تجارت با ارزهای محلی شروع شده تا متنوع‌سازی ذخایر ارزی. گرچه سرعت دلارزدایی از اقتصاد جهان چندان زیاد نیست اما نشانه‌های تنوع‌بخشی به ارزهای قابل‌مبادله در تجارت جهانی با ارزهای نزدیک به ارزهای جهان‌روا ظهور کرده است. براساس آمارهای بین‌المللی به‌طور میانگین بیش از 50 درصد تجارت جهانی با دلار آمریکا صورت می‌پذیرد اما همین مقدار نیز ابزارهای تحریمی گسترده‌ای را در اختیار آمریکا برای مجازات دیگر کشورها قرار داده است. ابزارهای آمریکا برای حکمرانی دلار 🔻آمریکا توانسته است با استفاده از ابزارهایی مانند درگاه‌های پولی جهانی مانند سوئیفت و طراحی قوانینی به نام FATF و… نظارت دقیقی بر ارز ملی خود داشته باشد و به‌راحتی تشخیص دهد که هر دلار این کشور در دست چه کسی است و وی با آن مشغول چه کاری است! 🔻ایالات‌متحده آمریکا برای ردیابی دلارهایش در سطح جهان از مجموعه‌ای از سیستم‌ها و موسسات بین‌المللی استفاده می‌کند. یکی از این موسسات، فدرال رزرو آمریکاست که به‌عنوان بانک مرکزی آمریکا، نقشی اساسی در مدیریت دلار و نظارت بر کاربرد آن در سطح جهان استفاده می‌کند. 🔻ابزار دیگر آمریکا داده‌های بازارهای مالی است. موسسات مالی و شرکت‌ها در سطح جهان نیاز است که داده‌های تراکنش‌های دلاری خود را گزارش دهند. سازمان‌های بین‌المللی از طریق صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی پول (BIS) که داده‌های مرتبط با بازارهای مالی جهانی و ارزهای کشورها را جمع‌آوری و تحلیل می‌کنند، (به‌علاوه وام‌هایی که به دلار آمریکا به کشورهای درحال توسعه می‌دهند) سلطه خود را بر دلار حفظ می‌کند. راهکارهای حذف دلار از اقتصاد کشور 🔻برخی اقتصاددانان در کشور تمایل دارند در این سلطه جهانی دلار، عمدتا به‌دلیل تحریم‌های آمریکا، اقتصاد را از وابستگی به دلار آمریکا نجات دهند. چنین کاری هرچند شدنی است اما الزاماتی می‌طلبد. 🔻در اینجا چند استراتژی ممکن برای کشور جهت دستیابی به این هدف وجود دارد: ▪️1. تشویق به استفاده از ارزهای ملی: دولت‌ها می‌توانند استفاده از ارزهای محلی خود را برای معاملات داخلی و بین‌المللی ترویج دهند. ▪️2. ایجاد ارزهای جدید: برخی کشورها ممکن است ایجاد یک ارز جدید را به‌عنوان وسیله‌ای برای افزایش استقلال مالی خود درنظر بگیرند. این ممکن است چالش‌برانگیز باشد، زیرا مستلزم ایجاد اعتماد و پذیرش در بین همتایان و سرمایه‌گذاران بین‌المللی است. ▪️3. استفاده از ارزهای ذخیره جایگزین: کشورها می‌توانند ذخایر خود را با سرمایه‌گذاری در ارزهای جایگزین مانند یورو، ین ژاپن یا یوآن چین متنوع کنند. ▪️4. توسعه سیستم‌های مالی منطقه‌ای: کشورها می‌توانند برای ایجاد سیستم‌های مالی منطقه‌ای مانند منطقه یورو که تجارت و سرمایه‌گذاری فرامرزی را تسهیل می‌کند با یکدیگر همکاری کنند، چنین سیستم‌هایی می‌توانند ثبات مالی را افزایش دهند و جایگزینی برای دلار آمریکا ارائه دهند. ▪️5. ترویج همکاری‌های بین‌المللی: کشورها می‌توانند برای ایجاد سیستم‌های تسویه‌حساب بین‌المللی جایگزین که دلار آمریکا را دور می‌زند، با یکدیگر همکاری کنند. ▪️6. توسعه سیستم‌های پرداخت جایگزین: ایران می‌تواند سیستم‌های پرداخت جایگزینی را توسعه دهد که برای معاملات بین‌المللی به دلار آمریکا متکی نباشد. ▪️7. توسعه یک سیستم ملی پرداخت غیرنقدی: ایران می‌تواند سیستم پرداخت بدون نقد خود را، مشابه Alipay چین یا WeChat Pay Tencent توسعه دهد. ▪️8. افزایش تولید داخلی: ایران می‌تواند برای افزایش ظرفیت تولید داخلی برای کالاهای حیاتی مانند دارو، غذا و پوشاک تلاش کند ▪️9. تقویت سرمایه‌گذاری خارجی: اقتصاد ایران می‌تواند به‌تدریج برای سرمایه‌گذاری خارجی -که ارزهای خارجی تزریق می‌کند- باز شود. ▪️10. متنوع‌سازی اقتصاد: توسعه تجارت با سایر کشورها بدون‌توجه به دلار آمریکا بسیار مهم است. با تنوع تجارتی می‌توان به درک بهتر از ارزش‌های پایه و نرخ ارز داخلی خود رسید. 🔻کاهش نقش دلار آمریکا در اقتصاد یک فرآیند پیچیده و چالش‌برانگیز است که نیازمند استراتژی و اجرای دقیق است. کشورها ممکن است نیاز به ترکیب چندین رویکرد برای انجام موفقیت‌آمیز این هدف داشته باشند. کاهش دلاری شدن از اقتصادی مانند ایران زمان می‌برد اما می‌تواند به کاهش نوسانات ارزی، ایجاد ثبات اقتصادی بلندمدت و افزایش حاکمیت اقتصادی کمک کند.
