محمد بن سلمان چگونه عربستان را به انزوا برد؟

«محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی نظام حکومت عربستان را که پدربزرگش چندین دهه قبل تأسیس کرده بود، اساساً تغییر داد. وی در تلاش برای جانشینی «ملک سلمان بن عبدالعزیز» پدر بیمارش موقعیت نهاد مذهبی وهابی را لغو و اعضای خاندان سلطنتی عربستان را از مراکز قدرت عربستان اخراج کرد، از طریق این تغییرات و تغییرات دیگر، او یک نظام سیاسی اساساً متفاوت را ایجاد کرد.

بنیادهای پادشاهی عربستان سعودی

پایگاه خبری الخلیج الجدید در گزارشی نوشت: پادشاهی عربستان سعودی در سال 1932 توسط «ابن‌سعود» پدر پادشاه کنونی، تأسیس شد. ابن‌سعود عربستان را بر اساس سیستم تعادل بین اعضای خاندان سلطنتی سعودی و پیشگامان وهابیت بنا کرد.

ابن‌سعود از طریق تبلیغات دینی «محمد بن عبدالوهاب» نفوذ خود را تا دوران سومین دولت سعودی که توسط «عبدالعزیز آل‌سعود» بنیان‌گذاری شد، تثبیت کرد.

او مسئولیت‌های مختلفی را به فرزندانش محول و با تجار با احترام و قدردانی رفتار کرد.

پس از مرگ او در سال 1953، پسرانش متعهد به حفظ سیستم حکومتی بودند، آنها این سیستم را حفظ کردند که در آن هیچ‌یک از شاهزادگان ارشد اطراف پادشاه نمی‌توانستند سیاست‌های خود را بر عربستان دیکته کنند.

پادشاهان عربستان سعودی مایل بودند به‌اتفاق آرا تصمیمات کابینه را برای حفاظت از وحدت خانواده سلطنتی اتخاذ کنند.

امروز محمد بن سلمان به‌عنوان رهبر واقعی عربستان سعودی علاقه‌ای به ادامه این سنت ندارد. او ثابت کرده است که تمایلی به تقسیم قدرت با دیگر اعضای خاندان سلطنتی عربستان ندارد و همچنین هیچ‌گونه انتقادی را نیز نمی‌پذیرد. وی به‌دلیل کمپین سرکوب‌گری و بازداشت بسیاری از روشنفکران، فعالان و مدافعان حقوق بشری در جوامع بین‌المللی بدنام شده است.

محمد بن سلمان در سال 2017 توسط پدرش به‌عنوان ولیعهد منصوب شد و پسرعموی خود «محمد بن نایف» را از این سمت برکنار کرد. بسیاری در آمریکا «محمد بن سلمان» را مردی می‌دانستند که کشورش را به‌سمت مدرنیته می‌برد. او در سفری که در مارس 2018 به کاخ سفید داشت، با شخصیت‌های رسانه‌ای بانفوذ و سیاست‌گذاران ایالات متحده، از جمله «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور سابق آمریکا دیدار کرد.

چهار ماه قبل از سفر محمد بن سلمان به کاخ سفید، او میلیاردها دلار از اعضای ارشد خانواده سلطنتی و نخبگان تجاری اخاذی کرد. یک سال بعد، «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار منتقد سعودی را که از پروژه چشم‌انداز 2030 محمد بن سلمان و سبک رهبری او انتقاد کرده بود، در کنسولگری عربستان در استانبول به‌طرز وحشیانه‌ای به قتل رساند.

محمد بن سلمان می‌دانست که اعضای برجسته خاندان سلطنتی سعودی با به قدرت رسیدن او مخالف هستند بنابراین نمی‌خواست سرنوشتی مشابه عمویش ملک سعود داشته باشد که در سال 1964 توسط ائتلافی از شاهزادگان و روحانیون ارشد سرنگون شد، بنابراین وی یک دستگاه امنیتی شخصی غیرقانونی برای ردیابی مخالفان سعودی در داخل و خارج از کشور ایجاد کرد. ولیعهد جوان که از ایده خاندان سلطنتی عربستان که او را برای حکومت نامناسب می‌دانند، واهمه دارد، مصمم است از ظهور یک جنبش شاهزاده آزاد دیگر، مشابه جنبشی که شاهزاده «طلال بن عبدالعزیز» در سال 1958 تأسیس کرد، جلوگیری کند.

کشور جدید سعودی

محمد بن سلمان برای اطمینان از اینکه حکومت او به چالش کشیده نمی‌شود، با حمایت پدرش تغییرات زیادی را اعمال کرد، سه ستونی را که عربستان از سال 1932 بر آنها بنا شده بود، در هم شکست؛ پایبندی به عقیده وهابی، اجماع قبیله‌ای و اتحاد خاندان سلطنتی سعودی.

پنج ماه پس از انتصاب محمد بن سلمان به‌عنوان ولیعهد، ملک سلمان وی را به‌عنوان رئیس کمیسیون ملی مبارزه با فساد منصوب کرد. بلافاصله پس از آن، او عملیات باج‌خواهی را در هتل «ریتز کارلتون» در ریاض انجام داد، 11 شاهزاده از جمله وزیر قدرتمند گارد ملی و حدود 400 مقام ارشد دولتی و تاجر برجسته را به‌اتهام فساد مالی بازداشت کرد.

محمد بن سلمان با انجام این اقدام در صدد مجازات شاهزادگانی بود که به انتصاب او به‌عنوان ولیعهد رأی منفی دادند و همچنین می‌خواست بخش زیادی از ثروت آن‌ها را به تملک خود درآورد.

اگرچه اعضای خانواده سلطنتی سعودی وضعیت مالی خود را فاش نمی‌کنند، اما محمد بن سلمان از‌همه‌نظر یک ثروتمند است که از پول کشور برداشت می‌کند. او تابلوی «لئوناردو داوینچی» را به‌قیمت 450 میلیون دلار و یک قایق تفریحی لوکس را به‌قیمت 550 میلیون دلار خریداری کرد.

از زمانی که محمد بن سلمان در سال 2017 ولیعهد شد، عربستان دچار تغییرات شدید اقتصادی، اجتماعی و مذهبی شده است که برگزاری کنسرت‌های موسیقی، پایان دادن به جدایی زنان و مردان در جشن‌ها، کاهش اختیارات کمیته موسوم به امر به معروف و نهی از منکر از جمله اصلاحات وی بود.

رواج ناهنجاری‌های اخلاقی در جامعه عربستان غیرمرسوم بود و در سلطنت‌های قبلی مرتکبین این موارد مجازاتی همچون زندان، شلاق در ملأ عام و یا حتی اعدام را شاهد بودند اما امروز عربستان شاهد تغییرات سریع در سطح جامعه با رهبری بن‌سلمان جهت جذب قشر جوان جامعه است.

فعالان معتقدند ترویج فساد پازلی از استراتژی محمدبن سلمان برای تثبیت حکومت و گسترده نمودن نفوذ وی می‌باشد که میلیاردها دلار در این زمینه هزینه کرده است.

عربستان سعودی کنترل شورای همکاری خلیج فارس را از دست داد و امارات اکنون رقیب اصلی آن در سیاست منطقه است. «محمد بن زاید» ولیعهد ابوظبی، متحد مورد اعتماد ایالات متحده، اکنون بر سیاست خارجی عربستان سعودی اعمال نفوذ می‌کند. امارات با متقاعد کردن محمد بن سلمان در سال 2017، قطر را با ادعای حمایت از تروریسم و مداخله در امور منطقه، محاصره کرد.

سعودی‌ها این محاصره را پس از پیروزی «جو بایدن» در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال 2020 لغو کردند، اما هیچ دستاوردی از این محاصره کسب نکردند و این محاصره پیامدهای زیادی برای این کشور داشت.

عربستان در سال 2015 به‌امید برگرداندن «عبدربه منصور هادی» دولت مستعفی یمن و مقابله با انصارالله علیه یمن جنگید و بعد از گذشت 7 سال با شکست سنگینی مواجه شد.

محمد بن سلمان از اقدامات سختگیرانه‌ای برای ساختن چهارمین دولت سعودی استفاده می‌کند. دولت سعودی با اعمال مالیات‌های سنگین ریاضت اقتصادی بر ملت خود اعمال کرد. سرعت اعمال تغییرات بسیاری از سعودی‌ها را شوکه کرد و تعداد فزاینده‌ای از شهروندان از تصمیمات اغلب دمدمی‌مزاج او ناامید شدند.