پایگاه خبری “اسپکتیتور” در گزارشی با اشاره به وقوع سیلی از تحولات در روابط آمریکا و عربستان در ماه های اخیر، به این نکته اشاره کرده که فصلی جدید در روابط عربستان با آمریکا آغاز شده است. فصلی که در قالب آن دیگر از مشخصه های اتحادِ سنتی ریاض و واشینگتن خبری نیست و شاهدیم که وزیر انرژی عربستان به صراحت به دولت آمریکا توهین می کند. مساله ای که با واکنش متقابل مقام‌های آمریکایی نیز رو به رو می شود.
پایگاه خبری اسپکتیتور به طور خاص بر این مساله تاکید دارد که بحران ها چه به صورت آشکار و چه پنهان در روابط آمریکا و عربستان به قدری اوج گرفته اند که عملا دولت بایدن از روابط خود با رژیم سعودی قطع امید کرده و به دنبال تعریف چهارچوب هایی جدید در روابط با ریاض است.
اسپکتیتور در این رابطه می نویسد:
« وزیر انرژی عربستان در هفته اخیر در جریان یک موضع گیری، به شدت دولت بایدن را تحقیر کرد. وی گفت: “ما را به دلیل مداخله در بازار نفت سرزنش نکنید و شبیه به افراد و انسان‌های بالغ رفتار کنید”.
وزیر انرژی عربستان “شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان” که در یک جلسه یِ نهاد موسوم به “ابتکار سرمایه‌گذاری آینده” که با نامِ “داووس صحرا” نیز شناخته می شود، شرکت داشت، حملات گسترده ای را به مقام های آمریکایی و دولت این کشور انجام داد. وی تاکید کرد که مقام های غربی و به طور خاص آمریکایی ها انتظار دارند که عربستان سعودی منافع اقتصادی خود را در راستای منافع سیاست خارجی کشورهای غربی قربانی کند. وزیر انرژی عربستان در بخشی از سخنان خود گفت: “ما مدام می شنویم که شما(آمریکایی ها) می گویید که ما باید یا با شما و یا علیه شما باشیم. آیا در این فضا، جایی برای این مساله هست که ما با مردم عربستان‌سعودی هم باشیم؟”
تصمیم ماه جاری تشکیلات “اوپک پلاس” جهت کاهش تولید نفت روزانه خود به میزان دو میلیون بشکه و به طور خاص همراه سعودی ها با این مساله موجب شده تا روابط آمریکا با عربستان سعودی که از مدت ها قبل رو به سردی حرکت کرده بود، وضعیت وخیم تری را به خود بگیرد. برای واشینگتن، این اقدام سعودی ها سندی روشن مبنی بر این مساله بود که عربستان به هیچ عنوان شریکی قابل اتکا برای این کشور نیست.
اقدام عربستان در همراهی با روسیه جهت کاهش تولید نفت خود، تنها اندکی پس از سفر ماه جولایِ “جو بایدن” رئیس جمهور آمریکا به شهر جده عربستان و ملاقات وی با “محمد بن سلمان”، ولیعهد بدنام این کشور انجام شد. سفری که در قالب آن این جمع بندی حاصل شد که سعودی ها تولید نفت خود را به بیش از 13 میلیون بشکه در روز برسانند. تفسیر آمریکایی ها این بود که به توافقی قاطع و محکم با محمد بن سلمان رسیده‌اند با این حال، مساله از دید عربستان چنین نبود و اقدام اخیر سعودی ها در کاهش تولید نفتشان، به شدت واشینگتن را عصبانی کرده است.
پس از اقدام سعودی ها در کاهش تولید نفتشان، دولت بایدن وعده داد که در روابط خود با رژیم سعودی تجدید نظر خواهد کرد. مساله ای که تا حد زیادی گواهی بر این حقیقت است که بنیان روابط آمریکا و عربستان سعودی که سال ها مبتنی بر این گزاره بوده که عربستان جریان تامین نفت غرب را تضمین کند و آمریکا نیز در حراست از امنیت آن بکوشد، دیگر معنایی ندارد و این گزاره عملا در حال پیوستن به تاریخ است.
با این همه، خاندان سلطنتی عربستان این قبیل موضع گیری های مقام های آمریکایی را بلوف هایی پوچ می‌دانند و معتقدند که نیازِ آمریکا به عربستان سعودی و البته نیاز عربستان به آمریکا، بار دیگر آمریکایی ها را وادار خواهد کرد تا از مواضع سخت گیرانه خود علیه ریاض کوتاه بیایند. با این حال، موضع اخیر وزیر انرژی عربستان، زنگ‌های هشدار را در واشنگتن به صدا درآورده و بسیاری از سیاستمداران آمریکایی، رژیم سعودی را به خیانتی روشن علیه واشنگتن متهم می کنند.
در این چهارچوب، قتل “جمال خاشقچی” به دست عوامل رژیم عربستان در استانبول ترکیه و همچنین کارزار نظامی خونین سعودی ها در یمن که جدای از کشتنِ هزاران غیرنظامی یمنی، به قحطی گسترده در این کشور نیز ختم شده، همه و همه میزان خشم از عربستان سعودی در واشنگتن را دو چندان کرده است. این مسائل در کنار هم موجب شده اند تا برخی از وارد شدنِ پادشاهی سعودی به دوره ای از بحران در قالب روابط آن با غرب سخن گویند.
در جریان یک نظرسنجی که در تاریخ 14 اکتبر سال جاری میلادی در آمریکا انجام شده، تنها 14 درصد از شهروندان آمریکایی دیدگاه مثبتی را نسبت به عربستان سعودی داشته اند و تقریبا نیمی این تفکر را داشته اند که رژیم سعودی یک نظام سیاسی “غیردوست” و حتی “دشمن” برای آمریکا است.
عربستان سعودی هیچگاه چنین دیدگاه های خصمانه ای را نسبت به خود در خاک آمریکا تجربه نکرده بود. حتی پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر که 15 نفر از 19 عامل حملات مذکور از شهروندان عربستان سعودی بودند نیز سعودی ها شاهد اوج گیری نارضایتی ها از خود در میان افکار عمومی آمریکا شبیه به وضعیت کنونی نبودند.
پیوندهای سیاسی میان آمریکا و عربستان سعودی نیز به شدت در حال تضعیف هستند. روابط میان این دو کشور هیچگاه بر پایه مناسبات و مراودات مردمی ایجاد نشده است(در واقع، این روابط بنیان مردمی نداشته است. مساله ای که تا حد زیادی در تفاوت های فرهنگی آمریکا و عربستان ریشه دارد). در عین حال، روابط ریاض-واشنگتن هیچگاه ماهیتی نهادین و ورای حوزه های مبارزه با تروریسم و مسائل دفاعی نیز پیدا نکرده است.
در این راستا، هیچ گونه ارزش های مشترک و یا تجربیات تاریخی نیز میان دو کشور وجود نداشته و ندارد. آمریکا یک دموکراسیِ بازار محور است اما عربستان سعودی یک رژیم پادشاهی است که نمی تواند مخالفان خود را تحمل کند. این کشور اساسا به مردم خود نیاز ندارد و حتی قانون اساسی مکتوبی نیز ندارد. جدای از این ها باید توجه داشت که روابط میان عربستان و آمریکا عمدتا شخصی بوده است. یعنی این روابط تا حد زیادی بستگی به ارتباطات دوستانه و گرم پادشاهان سعودی با روسای جمهور آمریکا داشته است. در این میان، برخی منافع محدود اما مشترک نیز به تداومِ روابط دو طرف کمک کرده اند.
در این چهارچوب، به هیچ عنوان نباید انتظار داشت که جو بایدن و محمد بن سلمان، به مثابه دو رهبر که در سن و سال، تجربیات و سابقه، کاملا متفاوت هستند بتوانند همچون جورج بوش پسر و ملک عبدالله، در کنار هم بایستند و دستان یکدیگر را بفشارند و از دوستی میان آمریکا و عربستان خبر دهند. بایدن ، محمد بن سلمان را فردی عجول، بی حوصله، متحجر، با خلق و خوق نامناسب و قضاوت های ضعیف ارزیابی می کند.
محمد بن سلمان نیز بایدن را سیاستمداری سالخورده که نمی تواند ماجرای قتل خاشقچی را فراموش کند در نظر می گیرد. در این میان، علی رغم وجود طیف قابل توجهی از سیاستمداران که ذیلِ این دو رهبر سیاسی قرار دارند و مایلند که روابط آمریکا و عربستان را بار دیگر به مسیر سابق آن بازگردانند، تا زمانی که بایدن و بن‌سلمان یک چنین مساله ای را نخواهند، هیچ اتفاق مثبتی نخواهد افتاد.
با این وجود، سعودی ها مایل به تغییر وضعیت خود هستند. دیپلمات های آمریکایی و عربستانی جهت استفاده از موقعیت های بحرانی آموزش دیده اند و هیچگاه مایل نیستند که روابط دو کشور به طور کامل فروبپاشد. در این راستا، شاهزاده “ریما بنت بندر ال سعود” سفیر عربستان در آمریکا در جریان یک مصاحبه که به تازگی با شکبه سی ان ان انجام داده تاکید کرده که “تمامی مشکلات جاری در روابط ریاض و واشنگتن قابل حل هستند”.
وی در این رابطه گفته است: “من به طور مرتب با دولت آمریکا ارتباط دارم و برای آن عمیقا احترام قائلم”. با این همه، دیگران(نظیر نشریه اکونومیست) بر این باورند که اساسا واشنگتن و ریاض از سرِ اجبار در کنار یکدیگر قرار دارند و مجبور به تحمل هم هستند. در حقیقت، وضعیت آن ها شبیه به زن و شوهری است که از رویِ اجبار یکدیگر را تحمل می کنند.
با این حال، هیچکس نمی تواند بگوید که وضعیت روابط دو طرف چیزی شبیه به مثلا 5، 10 و یا حتی 30 سال قبل خواهد بود. عربستان سعودی اکنون تحت رهبری فردی خودکامه است و واشنگتن این را فهمیده که این نظام سیاسی، گستاخی های قابل توجهی را از خود در ادامه راه نیز نشان خواهد داد. اظهارات اخیر وزیر انرژی عربستان خطاب به آمریکا هم در همین چهارچوب قابل فهم است. در شرایط فعلی، واشنگتن از تشدید بی‌احترامی ها به خود از سوی ریاض، واقعا به ستوه آمده است».
