روسای‌جمهور روسیه و آمریکا این روزها سریع‌تر و صریح‌تر علیه دیگری سخن می‌گویند. چند ساعت پس از اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در مراسم امضای اسناد پیوستن ۴ منطقه «دونتسک»، «لوهانسک»، «زاپوریژیا» و «خرسون» به خاک روسیه، گفت که از هر ابزاری که در اختیار داریم از سرزمین‌مان محافظت خواهیم کرد، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا خطاب به پوتین گفت که «آمریکا به همراه متحدان خود در ناتو کاملا آماده است تا از هر اینچ خاک ناتو دفاع کند. آقای پوتین، آنچه می‌گویم را اشتباه متوجه نشوید. هر اینچ.»
مشخص نیست هشدار لفظی بایدن در واکنش به کدام بخش از اظهارات پوتین بوده است؛ احتمالا این اظهارات واکنش به اظهارات هفته گذشته پوتین بوده باشد که گفت مسکو اکنون درحال جنگ با «کل ماشین نظامی غرب است». او تاکید کرد اگر نیاز باشد روسیه برای دفاع از تمامیت ارضی و مردمش «از تمام تسلیحات موجود و دم دستش استفاده خواهد کرد.» افزایش تنش‌های لفظی بین آمریکا و روسیه، بی‌ارتباط به تحولات در میدان جنگ نیست.
رسانه‌های غربی همچون ماه‌های گذشته، سعی بر آن دارند با انتشار اخباری که صحت آن بسیار قابل‌تردید است، از موفقیت‌های اوکراین در جنگ و محاصره پنج‌هزار نظامی روس بگویند. بااین‌حال اما همه‌پرسی برگزارشده، به‌نظر می‌رسد روس‌ها را به ایستگاه مناسبی رسانده باشد. اینکه جنگ چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد بستگی به خطوط قرمزی دارد که روس‌ها برای خود ترسیم کرده‌اند. آنها به‌خوبی می‌دانند که پایان جنگ‌ها هیچ‌گاه به‌سادگی شروع آن نبوده است. تصمیم به شروع جنگ در اوکراین، در مسکو گرفته شده است اما پایان همین جنگ که با دخالت بازیگران دیگر همراه شده است، دیگر در حیطه تصمیمات مسکو نیست.
ضمیمه کردن چهار منطقه به خاک روسیه، شرایط را برای غرب بسیار پیچیده‌تر کرد. پوتین روز جمعه با امضای اسناد پیوستن این چهار منطقه به خاک روسیه، به‌گونه‌ای سخن گفت که گویا به آنچه باید در این جنگ رسیده است. پوتین در سخنرانی‌اش در تالار سنت جورج کرملین، از سرنوشت مشترک این مناطق با روسیه گفت و از حکومت اوکراین خواست سریعا آتش‌بس برقرار کرده و به مذاکرات بپیوندد. مشخص است که اگر اوکراین اعلام آتش‌بس کند و پای میز مذاکره بیاید، باید چهار منطقه ضمیمه‌شده به روسیه را برای همیشه فراموش کند و اوکراینی با جغرافیایی کوچک‌تر را بپذیرد. علاوه بر این کی‌یف باید تضمین‌هایی به مسکو درباره عدم پیوستن به ناتو نیز بدهد. این شاید همه آن چیزی نیست که مسکو در ابتدای جنگ دنبال می‌کرد اما می‌تواند پیروزی قابل‌توجهی به‌حساب بیاید.
شکست یا پیروزی
سرنوشت جنگ روسیه و اوکراین از دو حالت خارج نیست «پیروزی کامل روسیه» یا «شکست کامل روسیه و عقب‌نشینی از اوکراین». روس‌ها با همه‌پرسی هفته گذشته، حداقل روی کاغذ نشان داده‌اند که قصدی برای عقب‌نشینی و یا پذیرش شکست را ندارند و تهدید هم کرده‌اند که از هر ابزاری برای حفظ این مناطق استفاده خواهند کرد. مواضع روس‌ها نسبت به هفته گذشته تندتر از قبل شده است. دیمیتری مدودوف، معاون رئیس شورای امنیت ملی روسیه که اواخر اردیبهشت‌ماه معتقد بود که روسیه اجازه وقوع جنگ جهانی سوم را نمی‌دهد، دو ماه بعد مدودوف با هشدار، هرگونه تجاوز ناتو به کریمه را آغاز سومین جنگ جهانی دانست.
او روز جمعه در کانال تلگرامی‌اش، پیوستن اوکراین به ناتو را تسریع آغاز جنگ جهانی دانست. او نوشت: «زلنسکی می‌خواهد پیوستن به ناتو را تسریع کند. او به‌سادگی به ناتو التماس می‌کند که شروع جنگ جهانی سوم را تسریع کند.» شکست روسیه در اوکراین، برای غرب نیز چندان واقعی به نظر نمی‌رسد. روس‌ها از تمام ابزارهای غیرهسته‌ای خود در این جنگ استفاده نکرده‌اند و اگر قرار باشد کار به شکست برسد، انبار تسلیحات اتمی روس‌ها به کمک مسکو خواهد آمد. اگر این ادعا که غرب نیز به‌دنبال شکست خفتبار روسیه در جنگ نیست، صحت داشته باشد، آنها بر چه اساسی در شرایط فعلی که مسکو از اوکراین خواسته آتش‌بس اعلام کند، همچنان به ارسال تسلیحات به این کشور ادامه می‌دهند؟
چه سلاح‌هایی به اوکراین می‌رود؟
یکی از اصلی‌ترین تسلیحات ارسالی به اوکراین، سلاح ضدتانک سبک نسل جدید (NLAW) است. حداقل پنج‌هزار اسلحه Nlaw دوش‌پرتاب، به اوکراین ارسال شده است. گمان می‌رود این سلاح‌ها در توقف پیشروی نیروهای روسی به کیف در ساعات و روزهای ابتدایی پس از تهاجم، اهمیت ویژه‌ای داشته باشند. سامانه موشک‌انداز همیارس که روی یک کامیون پنج‌تُنی نصب شده و می‌تواند ۶ موشک هدایت‌شونده را با توالی سریع شلیک کند، از دیگر تسلیحات ارسالی به اوکراین است.
اخیرا آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا گفت که اوکراین اجازه دارد از این سلاح علیه چهارمنطقه‌ای که روسیه در آن همه‌پرسی برگزار کرد، استفاده کند. ۱۵۰۰ موشک تاو، هویتزرهای ۱۵۵ و ۱۰۵ میلی‌متری، سیستم‌های خمپاره‌انداز ۱۲۰ میلی‌متری، سامانه‌های موشکی پیشرفته سطح به هوای ملی (NASAMS) و سیستم‌های هوایی بدون سرنشین تاکتیکی تجهیزات دیگری هستند که کشورهای اروپایی و اعضای ناتو به اوکراین داده‌اند.
تحقیر در جنگ نیابتی
از ابتدای جنگ اوکراین، ایالات‌متحده بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده کمک نظامی به کی‌یف بوده است. از زمان جنگ اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، ایالات‌متحده تقریبا ۱۶.۲ میلیارد دلار به اوکراین کمک کرده است. علاوه بر آمریکا، اوکراین از ۲۷ کشور دیگر تسلیحات و تجهیزات نظامی دریافت کرده است. این کمک‌ها البته مسبوق به سابقه است. پیوندهای دفاعی و امنیتی بین اوکراین، اعضای ناتو و سایر متحدان و شرکا بلافاصله پس از استقلال اوکراین در سال ۱۹۹۱ آغاز شد.
این پیوندها زمانی که روسیه کریمه را در سال ۲۰۱۴ ضمیمه خاک خود کرد، تشدید شد، اما عمدتا به‌شکل آموزش و تهیه تجهیزات نظامی بود. از زمان آغاز عملیات نظامی روسیه علیه اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، کمک‌های نظامی افزایش یافته است و بسیاری از متحدان برای اولین بار تسلیحات مرگبار را به اوکراین ارسال کردند. برای برخی کشورها مانند آلمان و کشورهای بی‌طرف تاریخی مانند سوئد، این نشان‌دهنده تغییر قابل‌توجهی از سیاست‌های دفاعی قبلی آنها است که امکان ارائه سلاح‌های تهاجمی را رد می‌کرد. در این بین ایالات‌متحده بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده کمک نظامی به اوکراین است. بریتانیا تاکنون متعهد به ارسال ۲.۳ میلیارد پوند کمک نظامی به اوکراین شده است.
بریتانیا همچنین میزبان یک برنامه آموزشی است که توسط تعدادی از متحدان پشتیبانی می‌شود و هدف آن آموزش ۱۰هزار پرسنل اوکراین در ۱۲۰ روز است. اتحادیه اروپا نیز از طریق تاسیسات صلح اروپایی خود (EPF) سلاح‌های مرگبار در اختیار اوکراین قرار می‌دهد. این اولین‌باری است که این اتحادیه در تاریخ خود، عرضه سلاح‌های کشنده به کشور ثالث را تایید می‌کند. اتحادیه اروپا تا به امروز ۲.۵ میلیارد یورو تعهد کرده است.
ائتلاف ناتو درحالی‌که اوکراین هنوز عضو آن نیست در حمایت سیاسی خود از اوکراین صریح بوده و از ارائه کمک‌های نظامی دوجانبه توسط متحدان منفرد به‌طور کامل حمایت می‌کند. ناتو به هماهنگ کردن درخواست‌های کمک از سوی دولت اوکراین کمک می‌کند و از ارسال کمک‌های بشردوستانه و غیرکشنده حمایت می‌کند. با توجه به عدم عضویت اوکراین در ناتو، کی‌یف عضو بند دفاع متقابل ناتو براساس ماده ۵ پیمان آتلانتیک شمالی نیست و نیروهای ناتو نمی‌توانند در اوکراین مستقر شوند.
ناتو همچنین اعمال منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین را رد کرده زیرا روسیه را درگیر درگیری مستقیم با نیروهای ناتو می‌کند. آمریکا و ناتو بنای تقابل نظامی با روسیه ندارند و به‌شدت از آن پرهیز می‌کنند اما اکنون‌که روسیه، جنگ با اوکراین را آغاز کرده است، بهترین فرصت در اختیار آنها قرار گرفته است تا با کمترین هزینه، روسیه را در یک جنگ نیابتی زمین‌گیر و تحقیر کنند. طبق آمارها آمریکا تا امروز ۱۶ میلیارد دلار تسلیحات در اختیار اوکراین قرار داده است تا کی‌یف با بزرگ‌ترین دشمن آمریکا بجنگد. درباره میزان هزینه روسیه در جنگ اطلاعات زیادی در دسترس نیست اما رابرت فارلی، کارشناس نظامی آمریکایی مدعی شده یک روز جنگ با اوکراین برای روسیه کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار هزینه ندارد.
براین اساس یعنی جنگ برای روسیه در ماه حداقل ۱۵ میلیارد دلار هزینه در بردارد. با این احتساب می‌توان گفت تمام کمک‌های آمریکا تا امروز به اوکراین برای شکست دادن روسیه، کمی بیشتر از هزینه یک‌ماه مسکو بوده است. برای آمریکا و متحدانش این آمار یک پیروزی قابل‌توجه به‌حساب خواهد آمد. بر همین اساس آنها نه به‌دنبال شکست روسیه در جنگ هستند و نه می‌خواهند و می‌گذارند که جنگ به این زودی‌ها به پایان برسد. مشغول کردن روسیه در اوکراین، جنگیدن با کمترین هزینه در یک کشور دیگر است. آمریکا در جنگ‌های مستقیم خود در افغانستان و عراق حدود هفت‌هزار میلیارد دلار هزینه کرد و درنهایت هم به نتیجه دلخواه نرسید.
رقم کمک نظامی به اوکراین برای نبرد با روسیه، دربرابر این عدد تقریبا هیچ است. این محاسبات باعث شده روز گذشته کاخ سفید اعلام کند که بایدن لایحه اعتباری جدیدی را به امضا رسانده است که براساس آن تا ۱۶ دسامبر ۱۲.۴ میلیارد دلار کمک مالی اضافی در حمایت از اوکراین اختصاص داده خواهد شد. این ابتکار پیش از این توسط کنگره آمریکا مورد تصویب قرار گرفته بود. بایدن روز جمعه ۳۰ سپتامبر «قانون تخصیص مستمر و تکمیلی اعتبارات اوکراین ۲۰۲۳» که بودجه سال آینده آژانس‌های فدرال برای ادامه پروژه‌ها و فعالیت‌های مربوط به پاسخ دولت فدرال به شرایط در اوکراین را تامین می‌کند، امضا کرد. این لایحه همچنین به دولت آمریکا امکان می‌دهد که بتواند به ارزش ۳.۷ میلیارد دلار سلاح و تجهیزات نظامی از ذخایر ارتش آمریکا به ارتش اوکراین تحویل دهد. البته آمریکا بنای شکست دادن روسیه را نیز ندارد و به تعبیر دولت چین قصد دارد «هیزم در آتش جنگ اوکراین» بریزد؛ چراکه به‌طور حتم شکست، در زرادخانه هسته‌ای مسکو برای حمله اتمی به اوکراین را بازخواهد کرد.
هشدار بایدن به پوتین
آمریکا درکنار ارسال سلاح به اوکراین، هشدارهای لفظی روسیه را نیز بی‌پاسخ نگذاشته است. جو بایدن روز جمعه پوتین را مستقیم خطاب قرار داد و گفت واشنگتن و ناتو آماده هستند تا «از هر اینچ خاک» و قلمروی ناتو دفاع کنند. بایدن گفت که «آمریکا به همراه متحدان خود در ناتو کاملا آماده است تا از هر اینچ خاک ناتو دفاع کند. آقای پوتین، آنچه می‌گویم را اشتباه متوجه نشوید. هر اینچ.»
رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه تاکید کرد «عبارت‌ها و تهدیدهای بی‌ملاحظه» پوتین، آمریکا و متحدانش را نمی‌ترساند. وی با اشاره به برگزاری همه‌پرسی در مناطق شرقی اوکراین و الحاق آنها به روسیه مدعی شد که «اقدامات پوتین نشانه‌ای تقلا کردن و دست‌وپازدن است.» بایدن همچنین با بیان اینکه «پوتین نمی‌تواند قلمرو همسایه‌اش را تصرف، و (بدون‌عواقب) فرار کند»، گفت: «ایالات‌متحده هرگز این (الحاق مناطق شرقی اوکراین به روسیه) را به‌رسمیت نمی‌شناسد. روشن و ساده بگویم که جهان چنین چیزی را به رسمیت نخواهد شناخت.»
با وجود این تنش‌های لفظی، آمریکا قصد ندارد سطح تنش‌ها را بیشتر از این بالا ببرد. این را می‌توان از واکنش مقامات واشنگتن به درخواست زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین پس از همه‌پرسی دریافت. او پس از اقدام روسیه، خواستار عضویت سریع در ناتو شد اما جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا در کاخ سفید آب پاکی را روی دست اوکراین ریخت و گفت که «درحال‌حاضر دیدگاه ما این است که بهترین راه برای ما برای حمایت از اوکراین، حمایت عملی و میدانی در اوکراین است و اینکه روند بروکسل و عضویت در ناتو باید در زمان دیگری آغاز شود.»
