ماراتن مذاکرات رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ایران و احیای برجام در مرحله‌ای قرار گرفته که به اذعان مقامات مسئول در کشور ممکن است «توافق احتمالی» دور از دسترش نباشد. مبنای این امر را می‌توان در سخنان مقامات ارشد اتحادیه اروپا و روسیه و همچنین مسئولان داخلی جستجو کرد، زیرا بر اساس این سخنان، آنچه باید از سوی ایران پاسخ داده و یا پیشنهاد می‌شده، بیان گردیده و همچنین «تصمیمات سیاسی» ایران در نامه ارسالی برای اتحادیه اروپا بیان شده است.
بر اساس اخبار منتشره پیش از ارسال نامه به مسئول ارشد مذاکراتی اتحادیه اروپا، جلسه مفصل و کارشناسی با حضور شخص رییس جمهور محترم به عنوان رییس شورای عالی امنیت ملی کشور و اعضای این شورا برگزار و تمامی نظریات کارشناسی اخذ شده از مراجع ذیصلاح مورد بحث و بررسی قرار گرفته و بر اساس همین نظریات، تصمیم سیاسی و نهایی ایران در مورد «توافق احتمالی» برای طرف اروپایی ارسال شد.
پس از این جلسه هم بر اساس هماهنگی‌های بین دولت و مجلس، بر این امر توافق می‌شود که مسئولان ارشد مرتبط با پرونده مذاکرات وین از جمله علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه، علی باقری رئیس تیم مذاکره کننده هسته‌ای، اسلامی و بهروز کمالوندی، رئیس و سخنگوی سازمان انرژی اتمی در جلسه غیر علنی امروز مجلس حاضر شده و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی را در مورد آخرین تصمیمات، در جریان امور قرار دهند.
به سبب همین امر، امروز جلسه غیرعلنی با حضور همه نمایندگان مجلس و مسئولان پیش گفته برگزار شد و بر اساس آنچه از سخنان بیشتر نمایندگان شنیده می‌شود، در این جلسه دغدغه‌ها و تذکرات نمایندگان شنیده و پاسخ داده شده است. همچنین درمورد حساسیت‌هایی که در مورد حفظ منافع ملی وجود دارد، بحث و سخن جدی میان نمایندگان و مسئولان به عمل آمده که نتایج آن را در لابلای صحبت‌های پس از جلسه نمایندگان می‌توان دید.
اما آنچه در این میان رخ داد، وحدت مواضع اعلامی از سوی بیشتر نمایندگان و مسئولان در مورد موضوعات بیان شده در این جلسه غیرعلنی بود؛ البته به جز یک مورد که تا حدی به محل سوال و حتی حاشیه سازی تبدیل گردید. نکته جالب توجه این که در هنگام تصویب «برجام» در مجلس «نهم» در مهرماه ۱۳۹۴ هم برخی از حاشیه‌ها برای تصویب این توافق به وجود آمد.
باید «متن توافق» تصویب شود یا «اجرای توافق»؟
این پرسش موضوعی بود که بر اساس سخنان چند تن از نمایندگان مجلس پس از جلسه غیر علنی مجلس به محل شبهه و اختلاف تبدیل گردید، زیرا در این رابطه، ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره اینکه آیا باید متن توافق احتمالی به تصویب مجلس برسد، به خبرنگاران گفت: طبق ماده ۷ قانون اقدام راهبردی مجلس از دولت گزارش رفع تحریم‌ها را دریافت می کند و این ملاک ما برای تصمیم‌گیری است؛ یعنی وقتی توافق شود، متن آن منتشر شده و در اختیار همه قرار می‌گیرد و ما هم مسیر عادی نظارت مجلس بر دولت را دنبال می‌کنیم. درباره این مورد خاص، گزارش رفع تحریم‌هاست که در مجلس بررسی می‌شود.
وی افزود: متن برجام هم در دوره قبل به رأی گذاشته نشد. در واقع در مجلس نهم اجازه داده شد که برجام مورد اجرا قرار گیرد. عمویی با بیان اینکه در قانون اقدام راهبردی اشاره‌ای نشده است که باید متن توافق مورد تصویب قرار گیرد، گفت: دولت باید گزارشی از رفع تحریم‌ها ارایه کند و پس از آن در صورت تایید گزارش لغو تحریم‌ها، مجلس اجازه اقدامات متقابل توسط دولت را می‌دهد.
به سخن دیگر، آنچه از حرف های عمویی می توان برداشت کرد این است که آنچه باید در مجلس تصویب شود، گزارش رفع تحریم ها و به عبارت بهتر «اجرای توافق» است، نه «متن توافق»؛ اما در مورد همین موضوع، یکی دیگر از نمایندگان مجلس نظر دیگری دارد و معتقد است «متن توافق» باید به تصویب مجلس برسد. حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی با اشاره به نشست غیرعلنی امروز مجلس گفت: «هر گونه توافق» با طرف مذاکره‌کننده باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.
شاید بهتر باشد برای واکاوی و رفع شبهه در این مورد به سخنان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی هم مراجعه کرد زیرا وی در این مورد توضیحاتی بیان کرده است. علی شمخانی در خصوص نشست مشترک امروز مجلس با مقامات و مسئولان دخیل در موضوع مذاکرات هسته‌ای، گفت: مجلس قانون و مصوبه‌ای تحت «قانون اقدام راهبردی» دارد که خیلی در تقویت توان مذاکراتی جمهوری اسلامی ایران با توجه به پشتوانه فنی که فراهم کرد، داشته است. در این قانون وظیفه‌ای برای دو کمیسیون تخصصی خود یعنی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و انرژی ترسیم کرده است که در صورت توافق، گزارش اقدامات انجام گرفته به مجلس داده می‌شود.
دبیر شورای عالی امنیت ملی در ادامه اظهار کرد: در طول مذاکرات، رایزنی‌ها و تبادل اطلاعات به شکل برگزاری جلسات، شفاهی یا حتی مکتوب با کمیسیون‌ها و صحن مجلس صورت گرفته است. امروز هم برای اولین بار نشستی غیرعلنی برگزار شد که به نظر جلسه خیلی خوبی بود. وی در پایان خاطرنشان کرد: شورای عالی امنیت ملی قرار نیست مصوبه‌ای در این زمینه داشته باشد، شورای عالی امنیت ملی باید توافق را بررسی و آن را به تصویب خود برساند؛ سپس گزارش به مجلس می‌آید.
در مورد تصویب برجام چه اتفاقاتی رخ داد؟
قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام، یک قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۴ بود که به موجب آن، برنامه جامع اقدام مشترک یعنی برجام مورد تصویب نمایندگان مجلس قرار گرفته و در مقابل، انجام اقداماتی توسط دولت جمهوری اسلامی ایران الزام‌آور شد.
طرح اقدام متناسب و متقابل دولت در اجرای برجام در ۱۲ مهر ۱۳۹۴ به صحن علنی مجلس رفت. پس از دفاعیات رئیس مجلس نهم، علی لاریجانی از لزوم بررسی فوری این طرح و همچنین بندهای طرح، رأی‌گیری شد که در نتیجهٔ آن، نمایندگان با دو فوریت طرح مخالفت کردند. تصویب دو فوریت نیازمند رأی موافق دوسوم نمایندگان حاضر در مجلس بود. در ادامه برای یک فوریت این طرح رأی‌گیری شد که نمایندگان با بررسی یک فوریتی طرح فوق موافقت کردند، بنابراین این طرح به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ارجاع شد تا پس از بررسی، هرچه سریع‌تر به صحن علنی مجلس ارائه شود.
براساس آیین‌نامه داخلی مجلس، طرح‌های فوریتی، بدون نوبت در کمیسیون مربوطه بررسی شده و پس از ارائه به صحن نیز بدون نوبت در دستور کار مجلس قرار خواهند گرفت. این طرح پس از یک هفته به صحن علنی ارائه شد. در ابتدای جلسه علنی روز ۱۹ مهر، بیش از ۵۰ نفر از نمایندگان مجلس، تغییر دستور کار صحن علنی مجلس را درخواست کردند تا این طرح با اولویت در صحن علنی بررسی شود که این پیشنهاد به تصویب رسید. سرانجام پس از بحث‌های طولانی و پرحاشیه، کلیات طرح به تصویب رسید.
برخی نمایندگان پیشنهاد رأی‌گیری با ورقه را داشتند که با این پیشنهاد مخالفت شده بود. هرگاه طبق آیین‌نامه حداقل ۱۰ تن از نمایندگان تقاضا داشته باشند، به جای استفاده از دستگاه، رأی‌گیری علنی و با ورقه باشد، این تقاضا به رأی گذاشته خواهد شد. فرق این نوع رأی‌گیری، با رأی‌گیری توسط دستگاه در این است که نام افراد در روزنامه‌ها درج و دو روز بعد جزئیات طرح اجرای برجام بررسی می‌شود و چهار پیشنهاد نیز در جزئیات طرح اعمال شده و سپس به تصویب نهایی می رسد. عدم مشارکت برخی نمایندگان در رأی‌گیری‌های مجلس، مورد انتقاد جدی رسانه‌ها قرار گرفت.
