تفاهم‌نامه توسعه یکپارچه میدان مشترک نفتی آزادگان به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه سرمایه‌گذاری دولت سیزدهم در شرکت ملی نفت ایران، با حضور رئیس‌جمهوری، معاون اول رئیس‌جمهوری و وزیر نفت بین شرکت ملی نفت ایران و بانک‌ها و شرکت‌های اکتشاف و تولید، کلید خورد تا نشان دهد صنعت نفت ایران منتظر لغو تحریم‌ها نیست و از هر روشی برای توسعه میدان‌ها و افزایش تولید بهره می‌برد. حضور و سخنان رئیس‌جمهوری در مراسم امضای این تفاهم‌نامه نشان داد این سرمایه‌گذاری با حمایت جدی دولت انجام می‌شود و از اهمیت بالایی برخوردار است، اما اهمیت این پروژه در چیست؟
میدان آزادگان کجاست؟
میدان نفتی آزادگان از جمله میدان‌های جوان نفتی کشور است که در مرز عراق واقع شده و با میدان نفتی «مجنون» در عراق مشترک است. عراقی‌ها مدت‌هاست توسعه میدان مجنون را آغاز کرده‌اند، اما در بخش ایرانی، با وجود تولید در این میدان، از نظر رشد تولید دچار عقب‌ماندگی هستیم. میدان نفتی آزادگان که در منطقه دشت آزادگان، در فاصله ۸۰ کیلومتری غرب اهواز واقع شده، در سال ۱۳۷۶ توسط مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، در محدوده‌ای به وسعت ۲۰ در ۷۵ کیلومتر، کشف شد. در دو دهه گذشته با شرکت‌های خارجی مختلفی از اینپکس تا توتال و حتی چین برای توسعه این میدان مذاکره یا انعقاد قرارداد شده، اما توسعه مطلوب اتفاق نیفتاده است.
هدف از این پروژه، توسعه یکپارچه میدان مشترک آزادگان است؛ یعنی توسعه هم‌زمان مرحله دوم آزادگان شمالی و مرحله دوم آزادگان جنوبی که با کارفرمایی واحد و مدیریت یکپارچه مهندسی مخزن انجام می‌شود. قرار است با به سرانجام رسیدن این پروژه، تولید ۵۷۰ هزار بشکه نفت در روز محقق شود که رقم مهمی در برنامه‌های آینده افزایش تولید نفت به شمار می‌آید. برای نیل به این منظور قرار است بیش از ۴۲۰ حلقه چاه تولیدی و تزریقی حفر و بیش از ۴۳۰ کیلومتر خط لوله ساخته شود که نشان‌دهنده حجم بالای کار است. میزان نفت درجای میدان آزادگان با تولید کنونی ۱۹۰ هزار بشکه در روز که در قالب دو میدان مجزای آزادگان شمالی و جنوبی تولید می‌شود، حدود ۳۲ میلیارد بشکه برآورد می‌شود. افزایش ضریب بازیافت این میدان هم از جمله اهداف مهمی است که در این پروژه دنبال می‌شود.
تأمین منابع مالی از داخل
مهم‌ترین ویژگی پروژه، ارزش مالی بالای آن معادل ۷ میلیارد دلار است که قرار است از طریق منابع داخلی تأمین شود. تفاهم‌نامه مگاپروژه طرح توسعه یکپارچه میدان مشترک نفتی آزادگان بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت اکتشاف و تولید آزادگان با مشارکت بانک‌های معتبر ایرانی، صندوق توسعه ملی و شرکت‌های دانش‌بنیان توسعه‌ای اکتشاف و تولید E&P امضا شده است. برای ارزیابی بزرگی این عدد، می‌توان آن را با سرمایه‌گذاری ۵ میلیارد دلاری توتال در فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی مقایسه کرد که البته به‌دلیل تحریم به نتیجه نرسید، اما حالا شرکت‌ها و بانک‌های ایرانی، پای کار آمده‌اند تا سرمایه موردنیاز برای پروژه را تأمین کنند. این گام بلندی است که در صورت موفقیت، نه‌تنها پروژه را به سرانجام موفقی می‌رساند، بلکه می‌تواند الگویی موفق برای تأمین مالی در سایر پروژه‌ها از منظر هدایت نقدینگی و جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان داخلی در مجرای تولید باشد.
حمایت عملی از سازندگان داخلی
یکی از مهم‌ترین رویکردهای این پروژه، حمایت از سازندگان داخلی کالا و تجهیزات صنعت نفت و سایر پیمانکاران EPC و EPD است. در سال‌های گذشته همواره حمایت از شرکت‌ها و سازندگان داخلی در دستور کار بوده است، اما این حمایت‌ها وقتی می‌تواند به نتیجه عملی منجر شود که با بهره‌مندی از دستاوردهای آنها در قالب پروژه‌های اجرایی همراه باشد. حالا طرح توسعه میدان آزادگان، می‌تواند فرصتی مناسب برای حمایت عملی از سازندگان داخلی و بهره‌مندی از توان فنی آنها و تکمیل ظرفیت‌های خالی آنها در حوزه تولید فراهم کند.
یکی از ویژگی‌های مهم طرح توسعه میدان آزادگان، اجرای یکپارچه طرح توسعه میدان با رویکرد مدیریت یکپارچه مهندسی مخازن است. یکی از رویکردهایی که پیش از این به دلایل مختلفی همچون محدودیت منابع مالی آزمون شده بود، توسعه مجزای میدان‌ها بود، اما حالا قرار است این طرح یکپارچه اجرا شود که از منظر مدیریت یکپارچه مهندسی مخزن، گامی رو به جلو محسوب می‌شود.
پروژه آزادگان، اشتغال‌زایی عظیمی خواهد داشت. ایجاد ۲۴ هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم، آن هم در دورانی که رکود اقتصادی در کشور طی چند سال اخیر تداوم داشته، اتفاق بزرگی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. نکته مهم اینکه این اشتغال‌زایی، مربوط به یک دوره زمانی محدود نیست و علاوه بر آن شاغلانی در حوزه‌های کاری گوناگون و با سطح تحصیلات مختلفی را در برمی‌گیرد. این پروژه موجب افزایش اشتغال شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مهندسی نفت، مدیریت مخازن و صنعت حفاری می‌شود که تأثیرات مثبت فراوانی خواهد داشت.
افزایش قدرت نفتی ایران
پروژه آزادگان، روزانه بیش از نیم میلیون بشکه، تولید نفت ایران را افزایش می‌دهد و این برای کشور ما که در ۴۰ سال گذشته، حتی در شرایط بدون تحریم، به زحمت از مرز تولید ۴ میلیون بشکه در روز عبور کرده، بسیار حائز اهمیت است. هیچ‌یک از میدان‌های نفتی ما چنین توانی برای افزایش تولید ندارند و این، اهمیت آزادگان را دوچندان می‌کند زیرا با توسعه یک میدان می‌توانیم تولید نفت کشور را به مقدار خیره‌کننده‌ای افزایش دهیم و به‌راحتی مرز تولید ۴.۵ میلیون بشکه در روز را – بدون احتساب دیگر میدان‌ها در حال توسعه – پشت سر بگذاریم. این موضوع نه فقط در افزایش درآمدهای نفتی ایران تأثیرگذار است، بلکه در افزایش قدرت ایران در اوپک هم نقش مؤثری ایفا می‌کند.
مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی
محاسن و فواید این پروژه فراتر از موارد فنی و اقتصادی است و می‌توان در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی نیز آن را دنبال کرد. از تخصیص ۲۸۰ میلیون دلار برای طرح‌های محرومیت‌زدایی در حوزه مسئولیت اجتماعی شرکت ملی نفت ایران گرفته تا رعایت الزام‌های محیط زیستی و حفاظت محیط زیست و حیات‌وحش که در این پروژه از بدو امر مورد توجه قرار گرفته، همگی می‌تواند بابی تازه در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی نه فقط در شرکت ملی نفت ایران، بلکه در پروژه‌های توسعه میدان‌های نفت و گاز در کشور باشد که با نگرش و رویکردی جدید، پروژه‌ها به‌موازات در نظر گرفتن مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها، همچنین رعایت الزام‌های محیط زیستی که خود از یک الزام صرف به یک مسئولیت تغییر یافته، پیش رود.
