در سال‌های اخیر شناسایی راهکارها، موانع پیش روی تجاری‌سازی، ایجاد راهکارهای مناسب برای مخاطره‌ها و ریسک‌پذیری و تضمین سرمایه‌گذاران در بخش‌های مختلف از جمله فعالیت‌های مدیران صنعت گاز ایران بوده است. یک حساب سرانگشتی نشان می‌داد ظرف دهه‌های آینده سرمایه‌گذاری چند صد میلیارد دلاری در صنعت نفت و گاز انجام خواهد شد که ۵۰ تا ۷۰ درصد از این مبلغ صرف خرید تجهیزات می‌شود. فراموش نکنیم که از گذشته تاکنون راهبردی بــودن این صنعت و وابســتگی آن بــه خارج از کشــور، به‌عنوان یک اهرم فشــار بر ضد کشورمان به‌کار گرفته می‌شود.
خوشبختانه هم‌اکنون ایران به خودکفایی ۸۵ درصدی در ساخت تجهیزات موردنیاز صنعت گاز رسیده است. در این میان شرکت‌هایی هستند که توانستند با اتکا به نیرو و تجهیزات داخلی گام‌های بلندی در بومی‌سازی بردارند.
بر این اساس شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران از شرکت‌های تابع شرکت ملی گاز ایران است که به‌عنوان یکی از شرکت‌های مهندسی و ساخت طرح‌های صنعت نفت و گاز کشور مسئولیت مطالعات فنی، اقتصادی، مهندسی پایه و تفصیلی، تأمین منابع و مدیریت اجرای طرح‌ها و پروژه‌های مصوب شرکت ملی گاز ایران را به‌عهده دارد.
این شرکت از طریق توسعه بسترهای همکاری فنی و تجاری با شرکت‌های بخش خصوصی و دولتی اعم از داخلی و خارجی به شرکت ملی گاز ایران کمک می‌کند تا زیرساخت‌های لازم برای تأمین پایدار انرژی گاز کشور و صادرات آن را توسعه دهد.
شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در بین شرکت‌هایی که کار انتقال و توزیع شبکه گاز را انجام می‌دهند پس از آمریکا، کانادا و روسیه به لحاظ بزرگی شبکه انتقال اصلی رتبه چهارم را دارد و اگر شبکه انتقال شهرها و مویرگ‌ها را در نظر بگیریم، شبکه گاز ایران بزرگ‌ترین شبکه گاز دنیاست.
تلاش برای تقویت صنعت گاز کشور
در همین زمینه، رضا نوشادی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران با اشاره به اینکه در این حوزه در مجموع ۸۹ ایستگاه در کشور احداث شده است، گفت: اکنون در حال احداث ۱۲ ایستگاه تقویت فشار گاز به‌طور هم‌زمان هستیم.
وی اضافه کرد: در سال ۱۴۰۰ قطعه نخست خط لوله قم – پارچین را برای تقویت و پایدارسازی شبکه گاز شمال و شمال شرق کشور، همچنین خط لوله بیدبلند اهواز را با هدف پایدارسازی و تقویت فشار شبکه غرب کشور افتتاح کردیم.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران همچنین با اشاره به اینکه پارسال یک واحد یدکی خورموج و دو ایستگاه تقویت فشار را در نیمه دوم سال افتتاح کردیم، افزود: امسال نیز سه ایستگاه تقویت فشار گاز را تا آخر سال افتتاح می‌کنیم.
نوشادی با تأکید بر افزایش سرعت فعالیت‌های شبکه و سامانه‌های تقویت فشار گاز در کشور به دو ویژگی پروژه‌های نفت و گاز و پتروشیمی اشاره کرد و گفت: به‌طور معمول پروژه‌های نفتی، پالایشگاهی و پتروشیمی در بازه سه تا چهار سال به پایان می‌رسند و اگر ۳۶ ماه در نظر بگیریم ماهانه ۲ تا ۳ درصد به‌طور میانگین پیشرفت می‌کنند. پروژه احداث ایستگاه تقویت فشار آرادان طی یک ماه هفت درصد پیشرفت داشته است و تحقق هشت درصدی برای ماه جاری پیش‌بینی می‌شود.
وی عدم اتمام و تکمیل بسیاری از پروژه‌ها را از دیگر ویژگی‌های پروژه‌های نفت و گاز و پتروشیمی اعلام کرد و ادامه داد: در شرکت مهندسی و توسعه گاز هیچ طرح و پروژه نیمه‌تمامی نداریم.
ورود یک هزار کیلومتر شبکه به مدار
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران ورود یک هزار کیلومتر شبکه به مدار برای تزریق گاز را از برنامه‌های امسال اعلام کرد و گفت: با توجه به اینکه امسال تمرکز ما روی سیستان و بلوچستان است، بیش از ۵۰ درصد از این هزار کیلومتر در استان یادشده اجرا می‌شود. گازرسانی به زاهدان و ایرانشهر در گذشته انجام شده است. در زابل و چابهار نیز امسال گازرسانی صورت می‌گیرد و بر همین اساس مراکز عمده جمعیتی استان سیستان و بلوچستان زیر پوشش گاز قرار می‌گیرند.
نوشادی ادامه داد: دو قطعه نخست از زاهدان به دوراهی دشتک و دوراهی دشتک به زابل افتتاح شد و در سه ماه سوم سال نیز چهار قطعه از ایرانشهر تا چابهار را افتتاح می‌کنیم.
وی با اشاره به مشکل آب در سیستان و بلوچستان تأکید کرد: اکنون کارهای فنی تمام شده، اما به حجم آب قابل‌توجهی نیاز داریم و در تلاش هستیم از منابع آب استان برای آزمایش خطوط لوله استفاده کنیم.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در پاسخ به پرسشی مبنی بر مشکل پراکندگی و گستردگی سیستان و بلوچستان گفت: تراکم‌های جمعیتی بر اساس استانداردهایی مطالعه و به لحاظ فنی و اقتصادی بررسی می‌شوند. در صورتی که تمرکز جمعیتی یک منطقه از یک عددی بالاتر باشد در دستور کار گازرسانی قرار می‌گیرد.
نوشادی با اشاره به اینکه در دیگر کشورها گازرسانی به مناطقی که مشابه آب و هوای استان‌های جنوبی مانند سیستان، بوشهر، هرمزگان و … در کشور هستند انجام نمی‌شود، افزود: اما راهبرد کشور ما ارائه خدمات (آب، برق و گاز) به عموم مردم در گستره زیاد است و بر همین اساس اکنون ۹۸ درصد جمعیت شهری کشور زیر پوشش گاز هستند.
به‌دنبال قطب انرژی در منطقه جاسک هستیم
وی در ادامه با تأکید بر اینکه گازرسانی در سیستان به مراحل نهایی رسیده است، تصریح کرد: گازرسانی به شهرهای بزرگ و پرجمعیت انجام‌شده و باقی مناطق باید از طریق شرکت‌های استانی پوشش داده شوند.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران ادامه داد: با توجه به حجم بالای کار و نوپا بودن شرکت گازرسانی استانی در استان سیستان بخشی از مسئولیت‌های شرکت‌های گازرسانی استانی را شرکت مهندسی گاز به‌عهده گرفته است.
نوشادی با اشاره به اینکه استان‌هایی مثل خراسان رضوی، فارس و کرمان و… به‌عنوان معین معرفی شده‌اند که بتوانند سریع شبکه را تکمیل کنند، تصریح کرد: شرکت مهندسی توسعه گاز نیز بعضی از خطوط سایز پایین را برای شهرهای کوچک‌تر در دستور کار قرار داده است.
وی ادامه داد: بر همین اساس آخرین مناقصه ما در این زمینه سوران و زابلی است که تا دو تا سه ماه دیگر نتیجه آن مشخص می‌شود و زمان اجرای پروژه حدود یک سال و نیم خواهد بود.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران درباره منطقه مکران در حالی که این منطقه را به دو بخش تقسیم کرد، افزود: یکی از مناطق مکران جاسک نزدیک کوه مبارک است که قطب انرژی در این منطقه ایجاد می‌شود و بخش دیگر در منطقه ایرانشهر است که پتروشیمی مکران نیز در این منطقه قرار دارد و گازرسانی این منطقه در برنامه امسال است.
به گفته نوشادی، خط لوله میناب و سریک با هدف گازرسانی به صنایع منطقه و نیروگاه‌ها در این منطقه قرار دارد، همچنین اجرای انتقال گاز به سریک – جاسک در این منطقه مورد نظر است، اما هنوز انجام آن ابلاغ نشده است.
وی در ادامه گازرسانی به منطقه جاسک را که پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و پتروپالایشگاهی‌ها در آن ساخته خواهند شد از اهداف قابل پیگیری در این منطقه دانست و تصریح کرد: هیچ‌کدام از صنایعی که در استان سیستان و بلوچستان احداث می‌شوند به لحاظ تأمین گاز مشکلی ندارند.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در ادامه در حالی که به صادرات گاز به پاکستان اشاره کرد افزود: با برنامه‌ریزی متناسب با وضع تولید و بودجه در استان سیستان و بلوچستان، صادرات گاز به پاکستان در دستور کار است.
نوشادی اضافه کرد: بعضی نقاط صادراتی را از قدیم در برنامه داشتیم. اکنون بندر گوادر نیز مطرح شده و در حال امکان‌سنجی است، اما هنوز پروژه تعریف‌شده‌ای برای انجام و اجرا نیست.
وی اجرای این‌گونه پروژه‌ها را وابسته به موارد متعددی از جمله سوآپ در ایران و کشورهای همسایه دانست و گفت: امکان‌سنجی این پروژه‌ها را برای اجرا در آینده انجام می‌دهیم.
برنامه‌ریزی برای ایجاد ۵ طرح بزرگ ذخیره‌سازی
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در ادامه با تأکید بر اینکه شبکه گاز کشور با وجود شرکت‌های گاز ایران و مهندسی توسعه گاز شبکه‌ای گسترده و به تکامل‌رسیده است، گفت: کار شرکت در زمینه انتقال گاز به سراسر کشور به پایان رسیده و از این پس تمرکز این شرکت بر افزایش انعطاف‌پذیری، جایگزینی خطوط، مقاصد صادراتی و بحث‌های بهینه‌سازی شبکه است.
وی افزود: در این زمینه چند موضوع را در هدف‌گذاری شرکت قرار داده‌ایم که یکی از این موارد ذخیره‌سازی از محل فصل گرم برای فصل سرد سال است.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران با اشاره به اینکه بر این اساس پنج طرح بزرگ ذخیره‌سازی را در برنامه داریم، گفت: قرارداد گاز شوریجه را پارسال در همین زمینه امضا کردیم، همچنین طرح ذخیره‌سازی گاز سراجه را به‌زودی به مناقصه می‌گذاریم.
نوشادی ادامه داد: در همین زمینه ارزیابی دو میدان بانکول و مختار را در دست داریم که میدان بانکول را اکنون به مناقصه گذاشته‌ایم و مختار هم به‌زودی به مناقصه می‌رود.
وی با تأکید بر اینکه پیش‌تر هدف‌گذاری برای ذخیره‌سازی از محل تأمین گاز ذخیره‌شده در فصل گرم برای فصل سرد ۱۰ درصد مصرف؛ معادل ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون مترمکعب بود، افزود: بر اساس ابلاغ جدید این ذخیره‌سازی باید به ۲۴۰ میلیون مترمکعب افزایش یابد که این عدد به لحاظ بزرگی معادل انجام ۱۰ فاز پارس جنوبی است.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در حالی که ذخیره‌سازی هفت میدان را در یک برنامه چهارساله قابل انجام عنوان کرد گفت: ۱۴ طرح ذخیره‌سازی را برای انجام ۲۴۰ میلیون مترمکعب تعریف خواهیم کرد که ارزش سرمایه‌گذاری خالص آن ۵.۵ میلیارد دلار است.
نوشادی ارزش قرارداد شوریجه را که در قالب قرارداد ساخت، بهره‌برداری و انتقال (BOT) و ۲۰ ساله است حدود ۲. ۳ میلیارد دلار اعلام کرد و افزود: تعمیم این عدد به بقیه سرمایه‌گذاری بزرگی را نشان می‌دهد.
وی یکی دیگر از هدف‌گذاری‌های شرکت را بازیابی انرژی از طریق تغییر سیکل توربین‌ها برشمرد و گفت: توربین‌های ما در ۸۹ ایستگاه تقویت فشار دارای سیکل ساده هستند که باید تغییر کنند. برای این تغییر سیکل چهار مطالعه امکان‌سنجی را آغاز کرده‌ایم و دنبال مصوبات هستیم.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران ارزش سرمایه‌گذاری این بخش را ۳ تا ۴ میلیارد دلار دانست و افزود: پیش‌بینی می‌شود با اجرای این پروژه‌ها ۱.۵ تا ۲ برابر نیروگاه بزرگی مانند نیروگاه اتمی بوشهر بازیابی انرژی از ایستگاه‌های تقویت فشار گاز و پالایشگاه‌های گازی داشته باشیم.
نوشادی در ادامه صدور خدمات فنی و مهندسی را از دیگر اهداف و برنامه‌های شرکت دانست و تصریح کرد: در نظر داریم در کنار مذاکرات تجارت گاز بتوانیم خدمات فنی و مهندسی را نیز صادر کنیم. در این زمینه مذاکرات مستقلی داریم و در حال تجهیز و ایجاد مقدمات هستیم.
وی با اشاره به اینکه به‌عنوان شرکتی از بخش دولتی برای کار بزرگ نیاز به مجوزهای بالادستی داریم، افزود: در این زمینه مذاکراتی با شرکت‌ها و کشورهای خارجی انجام داده‌ایم.
برنامه‌ای منسجم برای حضور در حوزه بالادستی داریم
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در پاسخ به این پرسش که چه برنامه‌ای برای حضور در حوزه بالادستی دارید، افزود: برای نخستین بار در کشور شرکت ملی گاز برای یکپارچه‌سازی زنجیره ارزش مدیریت مخازن در حوزه ذخیره‌سازی را به‌عهده گرفته است. بر همین اساس در شوریجه باید ۲۸ حلقه چاه حفاری کنیم که جانمایی پنج حلقه آن به‌زودی انجام می‌شود، همچنین در میدان قزل‌تپه و بانکول حفاری چاه را به مناقصه گذاشته‌ایم و اگر بتوانیم میدان نصرآباد کاشان و میدان یورت‌شاه را در نزدیک ورامین توسعه دهیم به لحاظ تنوع توسعه‌ای از شرکت ملی نفت پیشی خواهیم گرفت.
نوشادی افزود: مطالعات این کار در یک دهه انجام‌شده است و امیدواریم در سه ماه آینده بتوانیم وارد مناقصه شویم.
وی با اشاره به مذاکراتی که برای ورود سرمایه‌گذاران به این حوزه شده است، گفت: باید بهینه‌یابی کنیم که با سرمایه‌گذاران کار را پیش ببریم یا وارد مناقصه شویم.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در حالی که از اعلام آمادگی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و دولتی خبر داد، گفت: این سرمایه‌گذاران از طریق منابع بانکی و صندوق توسعه ملی قادر به تجهیز منابع مالی هستند.
نوشادی درباره حمایت از دانش‌بنیان‌ها با اشاره به اینکه شرکت مهندسی و توسعه گاز از چند سال پیش طرح‌های زیادی در این زمینه داشته است، یادآور شد: با حمایت از این نوع شرکت‌ها توانستیم در موارد بسیاری به خودکفایی برسیم، به‌طوری که ۸۵ درصد تأسیسات مورد نیاز ما داخلی‌سازی شده است.
