سال ۱۴۰۱ توسط رهبر معظم انقلاب، تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین نامگذاری شد. در ارزش آفرینی اینکه تولیدات دانش بنیان در عصر جدید تا چه اندازه برای کشور‌ها و ملت‌ها حائز اهمیت هستند شکی وجود ندارد، اما مساله در ایران نسبت به روندی که کشور‌های توسعه یافته طی کرده اند قدری متفاوت است. حمایت از فعالیت‌های علمی باید دولتی باشد یا خصوصی؟ احتمال سوء استفاده مالی با عنوان راه اندازی کسب و کار‌های دانش بنیان از منابع عمومی تا چه اندازه وجود دارد و برای ختم خیر شدن سرنوشت رشد فعالیت‌های دانش بنیان حضور بخش خصوصی تا چه اندازه حائز اهمیت است؟ عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا و استاد اقتصاد در این باره با دانشجو گفتگو کرده است.
از شعار سال علیه منافع ملی سواستفاده نکنید!
حسین راغفر اقتصاد دان و عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا در گفتگو با دانشجو در خصوص شعار سال و عدم سوء استفاده از منابع دولتی و بانکی با عنوان پیشبرد فعالیت‌های دانش بنیان در وضعیت اقتصادی حساس کشور خطاب به مردم و مسوولین گفت: انتظار می‌رود بعد از پایان تعطیلات و بازگشت به کار و فعالیت به این نکته توجه شود که از شعار سال نباید بر ضد منافع ملی و مالی این کشور استفاده شود، بلکه باید مطابق آنچه در کشور‌های توسعه یافته برای تحقق فعالیت‌های دانش بنیان استفاده شده، همان روش‌ها و شیوه‌ها به کار گرفته شود تا فشار‌های مضاعفی بر منابع مالی دولت و نظام بانکی کشور وارد نشود.
وی در این باره توضیح داد: در حال حاضر این نگرانی وجود دارد که برخی از سوء استفاده کنندگان وابسته به قدرت به اسم راه اندازی تولیدات دانش بنیان منابع بزرگی را از طرق مختلف به دست بیاورند. در حالی که به تجربه ثابت شده بسیاری از منابعی که به اسم فعالیت‌های دانش بنیان در سال‌های گذشته از نظام بانکی یا از منابع دولتی صرف این موضوع شده دستاورد تولیدی یا اقتصادی قابل توجهی برای کشور نداشته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا دراین باره تصریح کرد: با اینکه اهمیت حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان در دنیای امروز بر هیچکس پوشیده نیست و اصلاً یک ضرورت تام برای آینده دنیا به شمار می‌رود و قطعاً در مورد ایران نیز توسعه فعالیت‌های دانش بنیان ضرورت است، اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که در توسعه فعالیت‌های دانش بنیان باید به چشم انداز‌هایی توجه کرد که صنایع کشور را رشد می‌دهند، آن هم با حمایت‌های مالی و سرمایه گذاری‌های بخش خصوصی نه دولتی و منابع بانکی. چرا که سرمایه گذاری روی این صنایع به دلیل اهمیت آنها برای امنیت ملی بسیار حائز اهمیت است و مانع تهدید کشور توسط بیگانگان می‌شود.
حسین راغفر خاطر نشان کرد: منتها مسئله این است که اقتصاد دانش بنیان با زد و بند حاصل نمی‌شود، بنابراین باید مراقب باشیم که نامگذاری امسال فرصتی برای گروه‌های ویژه خوار ایجاد نکند که از این رهگذر منابع بزرگ بانکی را به خود اختصاص بدهند، در نهایت هم اتفاق خاصی و نتیجه خاصی برای رشد تولیدات دانش بنیان و اقتصاد ایران حاصل نشود. نمونه این موارد را متاسفانه در سال‌های گذشته در شرکت‌های دارویی داشته ایم که با حمایت‌های نهاد‌های قدرت، منابع مالی بزرگی گرفته اند، اما کمترین دستاوردی نداشته اند و نتیجه‌ای به نفع داروسازی و پروسه درمان بیماران از خود به جا نگذاشته اند.
باید سرمایه گذار از بخش خصوصی باشد
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا درخصوص وقایع پس پرده از حمایت‌هایی که به اسم دانش بنیان‌ها منابع مالی کشور را هدر داده گفت: متاسفانه پشت چنین سوء استفاده‌های کلان مالی، نهاد‌های قدرتمندی مشاهده می‌شوند و افرادی که ارتباطات خیلی تنگاتنگی با قدرت دارند از این فرصت‌ها استفاده می‌کنند، اما هیچ اتفاق خاصی به نفع اقتصاد و تولیدات دانش بنیان رخ نداده است. برای جلوگیری از انحرافاتی از این دست، و رشد صحیح فعالیت‌های دانش بنیان باید سرمایه گذار از بخش خصوصی باشد تا آن زمان در قبال ضمانت‌هایی که از پیشنهاد دهندگان این دسته از طرح‌ها و فعالیت‌ها اخذ می‌شود به آنها منابع مالی و حمایت‌های لازم را ارائه دهند. در آمریکا سرمایه گذاران بخش خصوصی از صاحبان ایده‌ها و طرح‌های نو حمایت می‌کنند. آنها با توجه به آینده و چشم اندازی که طرح ایجاد می‌کند مبادرت به سرمایه‌گذاری می‌کنند. گفته می‌ود از هر ده طرح شاید یک یا دو طرح منجر به نتیجه شود و مابقی طرح‌ها بازدهی لازم را نداشته باشند حتی منجر به ورشکستگی سرمایه گذار در آن طرح شود، اما سرمایه گذاران کشور‌های توسعه یافته دست به چنین ریسک‌هایی می‌زنند چرا که می‌دانند در صورت توفیق طرح، به دلیل انحصار طرح سود‌های قابل توجهی کسب می‌کنند و شکست‌های سرمایه گذاری قبلی جبران می‌شود.
معلوم نیست که وام‌های بانکی بر چه اساس هزینه شده!
استاد اقتصاد افزود: در ایران سرمایه گذاری در طرح‌های دانش بنیان متفاوت از همه‌ی دنیاست. تا کنون بخش مهمی از حمایت از فعالیت‌های دانش بنیان توسط معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری صورت گرفته در حالی که هنوز مشخص نیست وام‌های بانکی و منابع مالی دولت صرف چه هزینه‌هایی شده و چه نتایجی به دنبال داشته است؟ اگر به دنبال گسترش صحیح فعالیت‌های دانش بنیان در کشور هستیم سرمایه گذاری طرح‌های مورد نظر عمدتا باید مبتنی بر سرمایه گذاری بخش خصوصی باشد. از سوی دیگر اگر نظام بانکی بدین منظور وام می‌دهد به هیچ وجه نباید بر اثر فشار سیاسی مبادرت به وام‌دهی کند. نکته دیگر اینکه لازم است یک سیستم ارزیابی و نظارت برای این دسته از طرح‌ها وجود داشته باشد و احتیاط‌های لازم برای این سرمایه گذاری‌ها انجام شود تا منابع ملی برای تحقق فعالیت‌های دانش بنیان هدر داده نشود.
