بلوچستان به سرعت در حال تغییر است. متحدان متعارف ایالتی از میان جناح حاکم در اسلام آباد و راولپندی – شامل سردارها، نواب ها و بزرگان «کمیته های صلح» که ناراضیان را زیر نظر دارند و در صورت نیاز علیه آنها اقدام می کنند – در حال از دست دادن کارایی خود هستند. گزارش های محلی می گویند نهاد امنیتی در حال بررسی شرایط در بلوچستان است.
افزایش سواد، دسترسی به اطلاعات از طریق رسانه های اجتماعی، حضور هرچه بیشتر دانشجویان بلوچ در پنجاب، اسلام آباد و سند، سیاست ملی گرای فعال و گفتمان دالان اقتصادی چین و پاکستان CPEC از جمله عوامل اخیر افزایش آگاهی های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بلوچ ها هستند.
ارتباطات اخیر با ساکنان بلوچستان به ویژه در مکران، نشان می دهد که آنها اعتماد خود را به احزاب سیاسی حاکم، مخالفان و رسانه ها از دست داده اند.
دالان اقتصادی چین و پاکستان منطقه را امنیتی و به آن خسارت وارد و خشم ساکنان را تشدید کرده است. عدم توازن بین کارگران چینی و جمعیت محلی نه تنها باعث ایجاد تئوری های توطئه در مورد این طرح شده، بلکه چینی ها را نیز به هدف شورشیان تبدیل کرده است.
بسیاری در جنوب بلوچستان می گویند که نگرش نیروهای امنیتی در پست های بازرسی بهبود یافته و پس از توافق دسامبر بین وزیر ارشد بلوچستان و مولانا هدایت الرحمن، تعداد پست ها کاهش یافته است. زامیادهای آبی رنگ ایرانی پس از بازگشایی تدریجی تجارت مرزی پاکستان با ایران به بزرگراه ها بازگشته اند. این خودروها به قاچاق گازوئیل و مواد غذایی مشغول هستند. تصور رایج این است که اجازه دادن به زامیاد در بزرگراه ها به مشارکت جوانان، رسیدگی به مسائل بیکاری و محافظت از جوانان در برابر نفوذ شورشیان کمک می کند.
در همین حال، مدیران منطقه مکران، به‌ویژه در گوادر، موظف شده‌اند تا پروژه‌های توسعه‌ای که بر اساس CPEC و بسته ارائه شده از سوی نخست وزیر در مورد بلوچستان جنوبی، انجام شده است را تسریع کنند. این پروژه ها شامل تغییر خطوط لوله تامین آب، برق زغال سنگ برای رفع نیازهای انرژی گوادر و موسسات آموزش فنی در سراسر منطقه و همچنین یک شهرک صنعتی در تربت است. با این حال، شهروندان با توجه به سوابق گذشته دولت تردید دارند که این پروژه ها به زودی تکمیل شود.
از نظر جناح حاکم، توسعه یک راهبرد اصلی برای رسیدگی به نارضایتی‌های محلی است، اما این الگو به علت فساد و عدم نظارت پارلمانی و شهروندی نتیجه‌ای نداشته است. خواست مردم مشارکت واقعی سیاسی است.
انتخابات آزاد و عادلانه مهمترین خواسته مردم محلی هنگام سخن گفتن با رسانه ها، تجار، کارشناسان، دانشگاهیان و فعالان سیاسی مکران بوده است.
بسیاری از تحلیلگران، رهبران ملی و حتی احزاب حاکم گمان می‌کنند که مولانا هدایت الرحمن به علت اعتبار مذهبی‌اش امکان «سوء استفاده» از نارضایتی مردم گوادر را داشته است.
اعتراضات راهی را برای مردم محلی فراهم کرده است تا خواسته های خود را برآورده سازند. احزاب ملی گرا مانند مولانا از این فرصت استفاده نکرده اند. با این حال، هنوز زود است گفته شود که آیا این مساله به موفقیت انتخاباتی مولانا یا جماعت اسلامی تبدیل خواهد شد، زیرا گرایش های ملی گرایانه در منطقه مکران، هنوز قدرتمند است.
