اردوغان از خط قرمز پوتین عبور خواهد کرد؟

رییس جمهور رژیم صهیونیستی هفته گذشته وارد انکارا شد تا پس از ۱۵ سال اولین مقام این رژیم باشد که پایش به ترکیه باز شده است. این سفر در شرایطی اتفاق افتاد که اردوغان آن را سفری تاریخی نامیده بود. اما افکار عمومی اما به استقبال اسحاق هرتزوگ نیامد و در ترکیه مسلمانان خشم خود را از حضور یک مقام اسراییلی در کشورشان به شدیدترین شکل ممکن ابراز کردند.

چرخش اردوغانی

رجب طیب اردوغان در سال های اخیر تبدیل به یکی از رهبران کشورهای مسلمان شده بود که سعی داشت نشان دهد اختلافات عمیقش با رژیم صهیونیستی بر سر رفتار آنان با فلسطینی ها به خصوص در نوار غزه است. او حتی در حملات سال‌های اخیر به این ناحیه، با صدای بلند اعتراض خود را به این رژیم نشان داده و مواضع سفت و سختی گرفت. تا جایی که برخی از تحلیلگران خارجی این رفتار او را میل به رهبری کشورهای مسلمان در اعتراض به رژیم صهیونیستی دانستند. با این حال اوضاع برای اردوغان به همین سرعت و با بالا گرفتن مشکلات اقتصادی در ترکیه تغییر کرده است. او که یکی از منتقدان شدیدالحن همکاری دوستی کشورهای عربی با اسراییل بود حالا دست دوستی خود را به سمت هرتزوگ دراز کرده و خواهانه روابط دوستانه با اسراییلی‌هاست. این موضوع را رییس جمهور رژیم صهیونیستی هم به همین شکل ارائه داده است. او در دیدار از انکارا گفته که به دنبال دوستی اسراییل و ترکیه و ملت‌های این دو است. اما خیابان های ترکیه نشان می دهد که هر چند ممکن است اردوغان به دنبال اشتی باشد اما مردم ترکیه میلی به این رفت و امدها ندارند.

روابط ترکیه و اسراییل در سال های اخیر و بعد از انکه کشتی کمک‌های بشر دوستانه ترکیه توسط این رژیم مورد هدف قرار گرفت، وارد دوره رکود شده بود. هرتزوگ در نشست خبری خود با اردوغان از این دوران رکود این طور یاد کرده و گفت: متاسفانه روابط بن اسراییل و ترکیه در سال‌های اخیر دوران رکودی را پشت سر گذاشته است، من معتقدم روابط بین ما از طریق اقداماتی که روحیه احترام متقابل را منعکس می‌کند مورد بررسی قرار می‌گیرد و ما را قادر می‌سازد تا با چالش‌های منطقه‌ای و جهانی بهتر مقابله کنیم. اسرائیل و ترکیه می‌توانند و باید در منطقه‌ای که همه‌مان آن را خانه می‌نامیم و تاثیر شگرفی در این منطقه دارد، همکاری کنند.

تغییر سیاست خارجی ترکیه

اردوان در سخنرانی خود دیدار هرتزوگ از کشورش را تاریخی توصیف کرد. از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۲ هیچ یک از مقامات رژیم صهیونیستی پای خود را در ترکیه نگذاشته بودند. با این حال اردوغان از اینکه دعوتش توسط صهیونیست ها مورد قبول واقع شده، خوشحال به نظر می رسد. از آن سو تلاویو هم از اینکه یکی از دشمنانش که از قضا تب تندی هم داشت تبدیل به دوستی نزدیک خواهد شد، استقبال می‌کند. بر روی هواپیمایی که هرتزوگ با آن وارد ترکیه شد، “صلح، آینده، همکاری” به زبان‌های عبری و ترکی نوشته شده بود. این در حالی اتفاق افتاد که او به دیدار مردی می رفت که تا پیش از این بارها سیاست های جنگ طلبانه رژیم صهیونیستی را هدف انتقادات خود قرار داده بود. اما به نظر می رسد که سیاست خارجی ترکیه در بزنگاه تازه ای قرار گرفته است. اردوغان که خود را از جانب دموکرات ها طرد شده احساس کرده است به دنبال افزایش نفوذ خود در بین کنگره امریکا و لابی‌های اسراییلی است تا بتواند جایگاه خود را پس بگیرد. او در داخل مرزهای ترکیه با مشکلات اقتصادی عدیده‌ای رو به روست که راه حل برای حل این مشکلات را در ارتباط گرفتن با اطرافیان می داند. تلاویو هم از این قاعده مستثنی نیست و رییس جمهور ترکیه که خواهان افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در کشورش است، قید رویکردهای پیشین خود را در سیاست خارجی زده و با دعوت مستقیم از رییس جمهور رژیم صهیونیستی، دست دوستی خود را به سمت آنها دراز کرده است.

اردوغان در دیدار نخستین خود با هرتزوگ گفته است که این سفر نقطه عطف جدیدی در روابط ترکیه و اسراییل بوده است. او بر اهمیت تحقق ظرفیت‌های همکاری دو کشور در زمینه‌های مختلف به ویژه روابط اقتصادی و تجاری تاکید و خاطرنشان کرد: با وجود همه گیری، سال گذشته حجم تجارت‌مان علی‌رغم شرایط همه‌گیری کرونا ۳۶ درصد افزایش یافت و به ۸.۵ میلیارد دلار رسید. به نظر بنده این رقم با تلاش مشترک در سال ۲۰۲۲ به ۱۰ میلیارد دلار خواهد رسید.

به نظر می رسد که اردوغان با دعوت از هرتزوگ و تعریف کردن اهداف اقتصادی برای این سفر در صدد است تا نقش خود را به عنوان نجات دهنده اقتصاد ترکیه ایفا کند. اما از سوی دیگر بدنه حامیان او را گروه هایی تشکیل می دهند که انعطاف زیادی بر سر ماجرای فلسطین و اسراییل ندارند و این اقدام او را کرنشی در مقابل صهیونیستها ارزیابی می کنند. به نظر می رسد که در حال حاضر او تمرکزش را از روی گروه‌های مسلمان برداشته و می خواهد تبدیل به فردی شود که اقتصاد ضعیف شده ترکیه را بهبود بخشد. او پیش از این هم چنین نقشی را ایفا کرده است. اما به سختی می توان فراموش کرد که او خود با انتخاب سیاست های تهاجمی در مدیترانه، باعث مشکلات اقتصادی در ترکیه شده است. از سوی دیگر روابط او با اخوان المسلمین هم احتمالا دچار تغییراتی خواهد شد. او قبل از انکه بخواهد روابط با اسراییل را قوت ببخشد باید تکلیفش را با گروه‌هایی که پیش از این حامی اش بوده اند یا او از آنها حمایت می کرد مشخص کند.

بهره برداری از مناقشه انرژی در جهان

پس از تجاوز نظامی روسیه به خاک اوکراین و مشکلات ناشی از عرضه انرژی، حالا اردوغان فرصت مهمی پیش رو دارد. آغاز اجرای پروژه خط لوله گاز از چاه‌های دریای مدیترانه از طریق ترکیه برای انتقال گاز به اروپا از جمله موارد مهمی است که اردوغان برای سهم صادراتی به آن چشم دوخته است. مساله ای که برای روسیه نیز خط قرمز به شمار رفته و چنین مساله ای را برنخواهد تابید. ترکیه که در مساله بحران اوکراین با روسیه کجدار و مریز برخورد کرده به نظر می رسد در مساله گازی عزمی جدی دارد و می خواهد پا در کفش روسیه بگذارد.گفته می شود آنکارا برای موافقت با این موضوع تنها بر روی اسرائیل متمرکز نیست و حتی با آمریکایی ها نیز رایزنی هایی شده تا نظر اسرائیل به طرح بیشتر جلب شود. فرصتی که می تواند خط لوله گاز از چاه‌های اسرائیل را به واسطه ترکیه به اروپا بکشاند. این طرح در حالی پیگیری می شود که اردوغان پیش تر اعلام کرده بود که امضای توافق گاز طبیعی با عراق نیز در دستور گاز است. با توجه به تلاش های کشورهای غربی برای جایگزینی انرژی روسیه باید دید آیا اردوغان می تواند جا پای روسیه گذاشته و کمبود عرضه را جبران کند یا خیر.