چرا ناتو در اوکراین منطقه پرواز ممنوع ایجاد نمی‌کند؟

ولودیمیر زلینسکی، رئیس‌جمهور و همینطور دیگر مقامات ارشد اوکراین، بارها از ناتو خواسته‌اند منطقه پرواز ممنوع بر فراز این کشور ایجاد کند تا تهدید جنگنده‌ها و دیگر پرنده‌های نظامی روسیه خنثی شود.

به گزارش نیویورک‌تایمز، این درخواست، توسط ناتو رد شده و رهبران ناتو گفته‌اند که تمایلی برای انجام این کار ندارند؛ چون می‌ترسند که این اقدام، آنها را به جنگی گسترده با روسیه بکشاند.

منطقه پرواز ممنوع، درواقع فرمانی است که براساس آن، پرواز هرگونه هواپیمایی در یک فضای مشخص ممنوع می‌شود. این ممنوعیت گاهی به‌خاطر دلایل امنیتی روی ساختمان‌های دولتی یا مکان‌های عمومی اعمال می‌شود. علاوه بر این، منطقه پرواز ممنوع گاهی هنگام برگزاری مراسم بزرگ مذهبی یا رژه نظامی، بر فراز محل برگزاری مراسم اعمال می‌شود. مناقشه‌برانگیزترین کاربرد منطقه پرواز ممنوع وقتی است که در جریان یک نبرد یا منازعه اعمال می‌شود و به همین‌خاطر، به جنگنده‌ها اجازه داده نمی‌شود تا تحرکات هجومی داشته باشند.

استفاده مدرن از منطقه پرواز ممنوع، به جنگ خلیج‌فارس بازمی‌گردد. بعد از آنکه آمریکا و متحدانش، حمله عراق به کویت را دفع کردند، صدام حسین از هلی‌کوپترهای نظامی استفاده کرد تا قیام‌های مردمی در کشورش را سرکوب کند. در این سرکوب وحشیانه، هزاران غیرنظامی کشته شدند. ائتلافی که ضد‌صدام حسین تشکیل شده بود، علاقه‌ای نداشت تا یک حمله نظامی تمام‌عیار به داخل خاک عراق ترتیب دهد. به جای آن آمریکا، انگلیس و فرانسه به‌عنوان گامی محدود برای حمایت در مقابل حملات هوایی عراق، در شمال و جنوب این کشور منطقه پرواز ممنوع ایجاد کردند. منطقه پرواز ممنوع در عراق تا سال ۲۰۰۳ادامه داشت. منتقدان می‌گفتند که این اقدام فاقد مجوز قانونی بود و دیگر اینکه حملات آمریکا به زیرساخت‌های دفاع هوایی عراق، باعث کشته‌شدن غیرنظامیان شده بود.

مناطق پرواز ممنوع در دیگر نقاط دنیا هم اعمال شده‌اند. ناتو، با مجوز سازمان ملل، بین سال‌های ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵ در جریان بحران بالکان، بر فراز بوسنی و هرزگوین منطقه پرواز ممنوع اعمال کرد. متحدان غربی دوباره در سال ۲۰۱۱، این بار در لیبی دست به اقدام مشابهی زدند؛ زمانی که سرهنگ معمر قذافی، رهبر پیشین لیبی در حال سرکوب شدید یک شورش علیه حکومت خود بود.

منطقه پرواز ممنوع به کشورها اجازه می‌دهد بدون اینکه تعداد زیادی نیرو وارد معرکه کنند، دست به اقداماتی بزنند. آنها به جای استفاده از نیروی پیاده به‌صورت کلاسیک، از تعداد اندکی هواپیما استفاده می‌کنند تا از مناطق خودی، مخصوصا زیرساخت‌ها دفاع کنند، اما اعمال چنین محدودیت‎‌هایی احتمالا به استفاده چشمگیر از اعمال زور، در مواردی مثل ازبین بردن سامانه‌های دفاع موشکی و سرنگون‌ کردن جنگنده‌های دشمن نیاز دارد.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه هشدار داده که هر کشوری بخواهد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین ایجاد کند درواقع در نبرد مسلحانه شرکت کرده است. او با این صحبت‌ها، تهدید اقدام تلافی‌جویانه روسیه را پیش کشیده است. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو جمعه گفت که اعضای این سازمان از ترس اینکه اعمال منطقه پرواز ممنوع به «یک نبرد تمام‌عیار در اروپا» تبدیل شود، با آن مخالف هستند. او گفته است: «ما به‌عنوان ناتو این مسئولیت را داریم که از گسترش جنگ به فراتر از اوکراین جلوگیری کنیم.»

او گفته است که ایجاد منطقه پرواز ممنوع به‌معنای اعزام جنگنده‌های ناتو و احتمالا «شلیک به هواپیماهای روسیه» خواهد بود. استولتنبرگ هشدار داده که چنین کاری می‌تواند به کشیده شدن جنگ به دیگر کشورهای اروپا و افزایش لطمات انسانی منجر شود.

ولودیمیر زلینسکی گفته است که خودداری ناتو از انجام چنین کاری، نشان دادن چراغ سبز به روسیه است تا جنگ را ادامه دهد. او نشستی که ناتو در آن، این تصمیم را گرفته، «ضعیف» و «گیج» خوانده است. او گفته که نیروهای روس مناطق غیرنظامی، کلیساها و مدارس را بمباران می‌کنند و ایجاد نکردن منطقه پرواز ممنوع به‌معنای نشان دادن چراغ سبز برای بمباران بیشتر است. او در سخنانی تند خطاب به کشورهای عضو ناتو گفته است: «از امروز، شما هم در مرگ کسانی که جانشان را از دست می‌دهند سهیم هستید. آنها به‌خاطر ضعف و عدم ‌اتحاد شما می‌میرند.» 

ایده ایجاد منطقه پرواز ممنوع در آمریکا هم مخالفان زیادی دارد و مارک روبیو، سناتور جمهوریخواه گفته است که چنین کاری، آمریکا را به جنگ جهانی سوم می‌کشاند. او گفته است: «من نمی‌دانم آیا کسانی که بر این ایده اصرار می‌کنند، اصلا می‌دانند اعمال منطقه پرواز ممنوع دقیقا چیست. این کار یعنی ما تمایل داریم که با جنگنده‌های روس درگیر شویم و آنها را سرنگون کنیم و وقتی هواپیماها را به آنجا می‌فرستیم باید سامانه‌های دفاع موشکی را نه‌تنها در اوکراین که در روسیه و بلاروس هم خنثی کنیم. همه اینها یعنی منطقه پرواز ممنوع؛ یعنی درواقع جنگ جهانی سوم.»