چند روزی است که ارتش روسیه به دستور پوتین راه کیف، پایتخت اوکراین را در پیش گرفته و با سرعت و قدرت در شهرهای اوکراین به پیشروی خود ادامه می‌دهد. ارتش روسیه جزو یکی از بهترین ارتش‌های جهان از نظر در اختیار داشتن قدرت تکنولوژیکی است که می‌تواند در برابر کشورهای ناتو خودنمایی کند. از طرفی اوکراین که به دنبال کسب حمایت از سوی کشورهای عضو ناتو بود؛ اما کشورهای ناتو نتوانستند حمایت‌های قابل توجهی از اوکراین به عمل آورند.
انتظار می‌رفت ناتو بتواند یک عمل نظامی قابل توجهی علیه تهاجم روسیه در دفاع از اوکراین انجام بدهد؛ اما به دلیل اینکه ابتکار عمل در دستان پوتین بود، بایدن و سایر کشورهای عضو ناتو نتوانستند کوچکترین حرکت نظامی را علیه کشور روسیه انجام دهند. پوتین طی گزارشی که به آیت الله رئیسی ارائه داد و جزئیات آن از طریق رسانه‌های روسی منتشر شد، به دنبال نظرخواهی از رئیس جمهور ایران بود و ایشان نیز طی اعلام موضعی عاقلانه به طرفداری از مردم منطقه پرداخت و به حمایت از هیچ سوی جنگ وارد نشد.
به سراغ دکتر سیدهادی سیدافقهی، کارشناس و تحلیل‌گر مسائل بین المللی رفت و پیرامون تحلیل حمله روسیه به کشور اوکراین و اتفاقات بین المللی جنگ حاضر به گفت‌وگو پرداخت.
آقای پوتین با آقای رئیسی تماس گرفته بودند و صحبت‌هایی کردند، این تماس تلفنی را چگونه تحلیل می‌کنید؟
اصل بحث و گفتگوی آن‌ها قبل‌تر از حوادث اوکراین است. وقتی که دو رئیس جمهور و مقام عالی رتبه می‌خواهند تلفنی گفت‌وگو کنند نیاز به یک سری هماهنگی‌ها، آماده باش‌ها و مسائلی تشریفاتی دارد تا موضوعاتی که می‌خواهد مورد گفتگو قرار بگیرد، بررسی شود. برای همین مسأله این گفت‌وگوی تلفنی از قبل در دستورکار آقای رئیسی بود تا پیرامون مسأله مذاکرات هسته‌ای چه هماهنگی‌هایی صورت بگیرد، روسیه چه نقشی دارد و چه مسائلی را باید بیشتر مورد تأکید قرار داد.
بنابراین گفتگوی تلفنی مذکور برای صرف مسائل اوکراین نبود؛ اما طبیعی است که آقای پوتین اشاره‌ای به حوادث اخیر و مسائل اوکراین داشته باشد. آقای پوتین اشاره‌ای کرده است که ما قصد اشغال اوکراین را نداریم؛ اما به دلیل خطر حضور ناتو ما باید از خودمان دفاع می‌کردیم. متأسفانه اوکراین فریب وعده‌های ناتو و آمریکا را خورد که امروز پشت رئیس جمهور اوکراین را خالی کرده‌اند.
اظهارات آقای رئیسی بر این مبنا بوده است که ایشان مقصر اصلی را تحرکات موذیانه ناتو دانستند. آن‌ها می‌خواستند اوکراین را عضو ناتو کنند تا بتوانند همسایه دیوار به دیوار روسیه بشوند. این اقدام به آن معنا است که شرایط امنیتی روسیه بالا خواهد رفت. مسأله ژئوپلیتیک به ضرر روس‌ها می‌شد و به همین جهت امروز نیز حمله روسیه به حالت اشغال نیست. روسیه به دنبال حمله‌ای بازدارنده است که به مراکز نظامی حمله می‌کند. نظر آقای رئیسی در آخر این چنین بود که ما می‌دانیم آمریکا و ناتو مسبب اصلی هستند. ایشان دعوت به گفتگوی سیاسی و حل مشکلات بین دو کشور روسیه و اوکراین از جهت سیاسی داشتند.
شما اشاره کردید که این حمله یک حالت بازدارندگی دارد؛ اما به نظر شما روسیه حملات خودش را به سایر کشورهای ناتو انجام خواهد داد یا در همین حد باقی خواهد ماند؟
بعید می‌دانم. جنگ روسیه با خود ناتو بود. ناتو نیز تمایلی به درگیری ندارد؛ چرا که اگر می‌خواستند از آغاز ورود روسیه به دو جمهوری خودخوانده دونستک و لوهانسک درگیر می‌شدند. اگر وارد درگیری نظامی شوند، صد درصد ضرر می‌کنند.
وضعیت اقتصادی، کرونا، اختلافات بین کشورهای عضو ناتو به‌خصوص آلمان و ایتالیا که 40 درصد نفت خودشان را از اوکراین وارد می‌کنند. هنوز تا الآن مسأله تحریم گاز و نفت وجود دارد. حدود 40 درصد گاز و نفت این دو کشور از خط لوله نفتی نورد استریم 2 را متوقف کنند مانند کسی هستند که هم به پای خودش شلیک کرده باشد و هم به پای دوست خود شلیک کرده باشد. هیچ کشوری در این شرایط نمی‌تواند 40 درصد را تأمین کند. گرچه قطر یک کشور گازی است؛ اما حتی وزیر انرژی قطر اعلام کرد که نمی‌تواند نیاز اروپایی‌ها به گاز را تأمین کند.
قیمت گاز و نفت در حال حاضر بسیار افزایش پیدا کرده است. بسیاری از کارخانجات تعطیل شده‌اند. بحران گاز هم به ضرر روسیه خواهد بود، ولی برای کشورهای اروپایی که از گاز روسیه استفاده می‌کنند بی‌ضرر نیست. روس‌ها می‌توانند از طریق شبه جزیره کریمه و دریای سیاه گاز خود را صادر کنند؛ اما اروپایی‌ها در اینجا بیشتر ضرر می‌کنند.
بنابراین بحران حاضر بحران پیچیده‌ای است. من بعید می‌دانم که ناتو چنین حماقتی کند. روسیه در حال حاضر آمادگی کاملی برای درگیری با آن‌ها را دارد. پوتین نیز این مسأله را اعلام کرده است و ناتو می‌داند روسیه به قدری قوی شده است که به سادگی نمی‌توان با روسیه وارد درگیری نظامی شوند. آن‌ها سعی می‌کنند از شیوه‌های غیر نظامی مانند بحث تحریم، محکومیت‌های محافل بین‌المللی، کمک‌های نقدی و تسلیحاتی استفاده کنند. آمریکا اعلام کرده است که 350 میلیون دلار کمک خواهم کرد. این مبلغ به درد آن‌ها نمی‌خورد. فرانسه و انگلیس مقداری کمک‌های تسلیحاتی کرده‌اند که مانند این است که یک آبنبات چوبی دست یک بچه بدهند.
روسیه یک غول نظامی است و با این کمک‌های نظامی خدشه‌ای به او وارد نمی‌شود. البته روسیه بخشی از این کمک‌های تسلیحاتی را به عنوان غنائم جنگی مصادره و ضبط کرده است؛ بنابراین باید صبر کنیم تا ببینیم آینده اوکراین از طریق مذاکره سیاسی حل می‌شود و یا روسیه همچنان می‌خواهد کیف را اشغال کند و بعد پای میز مذاکره بنشیند تا بتواند از موضع قدرت با اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها مذاکره کند. جنگ اصلی، جنگ بین اوکراین و روسیه نیست. اوکراین در اینجا قربانی نبرد میان آمریکا و ناتو از یک سو و روسیه از سوی دیگری است.
به نظر شما با توجه به اعلام حمایت از سوی رژیم اشغالگر قدس از اوکراین، در این جنگ چه نقشی را ایفا خواهد کرد؟
به این دلیل که رابطه اسرائیل با اوکراین و روسیه یک رابطه خوب است، رئیس جمهور اوکراین از رژیم اشغالگر قدس و شخص نفتالی بنت تقاضا کرده بود به میانجگری بپردازد. البته اسرائیل تا کنون پاسخ نداده است؛ چرا که امکان دارد از خشم روس‌ها آسیب ببیند. اسرائیل تا کنون درباره اوکراین سکوت کرده است و اگر بخواهد به طرفداری از اوکراینی‌ها و زلینسکی بپردازد، روس‌ها به سوریه اجازه پاسخ می‌دهند تا داخل اسرائیل را بمباران کند و دست سوریه را برای پاسخ به حملات اسرائیل باز بگذارد.
به همین دلیل اسرائیل موضعی محافظه‌کارانه و موذیانه گرفته است و سکوت کرده. البته در آخر امکان دارد به‌طور کلی به یک گفتگوی سیاسی دعوت کند؛ اما تا کنون اسرائیلی‌ها پاسخ مثبتی به درخواست رئیس جمهور اوکراین نداده‌اند. این‌گونه نیست که اسرائیل به نفع اوکراین، حمایت‌های روسیه را از دست بدهد. به همین جهت موضعی گرفته است تا نه سیخ بسوزد و نه کباب.
حمله روسیه می‌تواند چه تأثیری بر روی مذاکرات 4+1 داشته باشد؟ آیا ایران می‌تواند به عنوان یک اهرم فشار در ناتوانی ناتو در وارد شدن به جنگ با روسیه امتیازاتی را اضافه کند؟
برای ما خوب نیست بگوییم روسیه که وارد اوکراین شده، آمریکا و اروپا از موضع خود کوتاه بیایند و اگر نه ما روسیه را برای وارد کردن ضربه‌های بیشتر تحریک کنیم. موضع ما در قبال این جنگ بسیار محافظه کارانه، عقلانی و حکیمانه است.
ما علت ایجاد بحران حاضر را ناتو و آمریکا اعلام کرده‌ایم؛ اما راه حل این بحران را راه حل نظامی نمی‌دانیم. ناتو می‌خواست در اوکراین موشک‌های هسته‌ای را قرار دهند و منظومه‌های دفاعی خود را تأسیس کنند تا اوکراین وارد ناتو شود. اگر این اتفاق رقم می‌خورد وضعیت امنیتی روسیه به خطر می‌افتاد. روسیه پیش دستی کرد تا عملیات بازدارنده را انجام بدهد.
روسیه قصد اشغال کل اوکراین را ندارد. روسیه می‌خواهد حکومت فعلی اوکراین را که سرسپرده آمریکا و ناتو است را سرنگون کند تا بعد از آن ازموضع قدرت بررسی کند که آینده اوکراین چگونه خواهد شد. روسیه هیچ وقت اجازه نمی‌دهد اوکراین عضو ناتو شود. مسأله هسته‌ای ارتباط مستقیمی با مسأله اوکراین ندارد؛ اما امکان دارد تأخیری در آن روی بدهد. آمریکایی‌ها می‌توانند با موضع ایران بهانه‌ای پیدا کنند که بگویند شما از عملیات روسیه طرفداری کرده‌اید.
ما طرفداری نکرده‌ایم، بلکه ما این حمله را تحلیل و علت‌یابی کرده‌ایم؛ اما هیچ وقت تحلیل نکرده‌ایم که روسیه وارد اوکراین بشود یا نشود.
برخی از تحلیل‌گران می‌گویند که قرار است جنگ جهانی سوم رخ بدهد، نظر شما درباره این تحلیل‌ها چیست؟
بسیار بعید است که جنگ جهانی سوم رخ بدهد. هیچ کدام از کشورهای اروپایی و آمریکا آمادگی چنین جنگی را ندارند؛ چرا که به لحاظ اجتماعی، کرونا، اقتصاد، عدم هماهنگی و اقتدار خود روسیه باعث می‌شود که آن‌ها ندانند که اگر وارد جنگ شوند چه اتفاقی رقم بخورد و نتوانند بحران‌های پیش آمده حاصل از این جنگ را مدیریت کنند. به همین جهت من وقوع جنگ جهانی سوم را بعید می‌دانم. هیچ چیز در این دنیا محال نیست؛ اما با توجه به شرایط امنیتی و ژئوپلیتیک اوکراین وقوع جنگ جهانی بعید است.
برای وقوع جنگ جهانی دوم نیز چنین حالتی با حمله آلمان به بخش‌هایی از لهستان آغاز شد، چنین حالتی نیز می‌تواند در این زمان پیش بیاید؟
فرق بین آن جنگ با حمله روسیه این است که هیتلر به دنبال این بود که کل جهان را تصرف کند و همه دنیا بر علیه او جمع شدند و فقط ایتالیا و چند کشور عربی در کنار او قرار گرفتند. در حال حاضر پوتین چنین قصدی را ندارد. پوتین می‌گوید که من می‌خواهم از مردم خودم حفاظت کنم تا ناتو نتواند من را محاصره کند. او به دنبال یک حرکت بازدارنده است. پوتین به صورت مرتب این موضع را اعلام می‌کند.
آقای لاورف نیز اعلام کرده است که ما آماده گفتگوی سیاسی با اوکراین هستیم. شرایط، توجه، نیت و نقشه‌ای که روسیه در معادلات منطقه‌ای خود دارد با شعارهایی که هیتلر سر می‌داد بسیار تفاوت دارد.
ـ ممنون از اینکه فرصتتان را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید.
