هرچند اخیرا طرف غربی و آمریکایی توافق با ایران را بسیار نزدیک دانسته‌اند، اما هنوز تصمیم سیاسی خود را در مذاکرات وین نگرفته‌اند. در این میان مسائلی چالشی در مذاکرات وین وجود دارد که از ابتدا جزء خطوط‌قرمز تیم مذاکره‌کننده ایرانی بوده‌است، با این حال طرف غربی با زیاده‌خواهی بر همین مسائل اصرار می‌کند. باز شدن مجدد پرونده پی‌ام‌دی ازسوی طرف غربی در مذاکرات وین -که یک خواسته فرابرجامی است- نیز در همین چهارچوب گنجانده می‌شود. در همین راستا برای تحلیل و بررسی آخرین وضعیت گفت‌وگوها در وین با سیدمصطفی خوش‌چشم به گفت‌وگو پرداختیم.

پرونده پی‌ام‌دی در برجام بسته شده‌ بود و الان دوباره طرف غربی با زیاده‌خواهی این پرونده را باز کرده‌است. باز شدن پرونده پی‌ام‌دی ازسوی آژانس و طرف غربی نقض برجام نیست؟ و رسیدن به توافق را تا چه میزان سخت می‌کند؟

در سال۲۰۱۴ در شب برجام یعنی چندساعت قبل از برجام پرونده مطالعات ادعایی پی‌ام‌دی بسته و زمینه‌ساز حصول توافق برجام شد. با توجه به اینکه پرنده پی‌ام‌دی و هرگونه ادعا درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران قبل از سال۹۴ بسته شده‌است، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه بازگشایی این پرونده را ندارد و همان سال قبول کرد که این پرونده بسته شود، اما بعد از مدتی متاسفانه آژانس مخصوصا مدیرکل آژانس، رافائل گروسی دقیقا رفتار ترامپ را با بی‌قانونی تکرار کرد و با تکیه بر دروغ‌پردازی‌های دشمن شماره یک ایران، یعنی رژیم‌صهیونیستی پرونده پی‌ام‌دی را باز کرد که بازگشایی این پرونده با وجود برجام، کاملا غیرقانونی و قانون‌شکنی محض بود. دلیل اصرار آژانس هم مشخص بود، آژانس به‌عنوان ابزار طرف آمریکایی کار می‌کند و سعی کرد با پرونده‌سازی حول فعالیت‌های هسته‌ای ایران، ایران را مجبور به دادن امتیاز به طرف آمریکایی و غربی کند.

بنابراین هرگونه توافقی باید دوباره شرایط برجام را محقق کند و قطعا مانند خود برجام این پرونده بسته شود و آژانس به‌همراه دیگر طرف‌های حاضر در برجام باید ضمانت‌های موکدی نسبت به اینکه دوباره چنین بی‌قانونی و قانون‌شکنی را تکرار نخواهد کرد، ارائه کند و تضمین بدهد که پرونده‌ پی‌ام‌دی -که بسته شدنش لازمه حصول توافق برجام بوده‌است- را مجددا باز نمی‌کند. در عین حال، طرف ایرانی حتما باید تضامین حقوقی و سیاسی لازم را در این زمینه قبل از هرگونه توافقی از طرف‌های مذاکراتی و همین‌طور از آژانس بگیرد.

علت تاکید غرب بر پی‌ام‌دی چه در برجام، چه در مذاکرات کنونی چیست؟ چون همان‌طور که می‌دانید مشخصا پی‌ام‌دی اطلاعاتی فرابرجامی دراختیار طرف غربی قرار می‌دهد.

طرف مقابل ما می‌خواهد این پرونده باز بماند و ایران یک امتیاز فرابرجامی بدهد و قبول کند این پرونده‌ها باز بماند تا در آینده اگر توافقی حاصل شد، هر زمان که بخواهد به بهانه‌های گوناگون با استفاده از پرونده‌ای که باز مانده، ایران را تحت‌فشار بگذارد و تهدید به فروپاشی برجام بکند و زیرفشار از ایران امتیازات بیشتری بگیرد. درحقیقت درصورتی‌که توافق حاصل شود، باز ماندن این پرونده هم یک امتیاز فرابرجامی‌است و هم تهدیدکننده توافق و برهم‌زننده توافق هست. همچنین باعث یک توافق بد و ناپایدار می‌شود. چون اهرم اصلی فشار در دستان غرب باقی می‌ماند. بنابراین طرف ایرانی درحال حاضر و همیشه اعلام کرده ‌است که پی‌ام‌دی خط‌قرمز مسلم ایران است، به‌خصوص که به‌صورت یک استخوان لای زخم باقی می‌ماند و اگر توافقی صورت بگیرد، ارزش هرگونه توافقی را از بین می‌برد. بنابراین براساس برجام، باید این پرونده مطالعات و اماکن ادعایی از جانب غرب بسته شود و در چهارچوب هرگونه توافقی چنین پرونده‌هایی نباید باز بماند.

ایران چه تضمین‌هایی می‌تواند بگیرد که پرونده پی‌ام‌دی برای همیشه بسته شود و اگر توافقی حاصل شد، غرب نتواند با استفاده از پی‌ام‌دی به ایران فشار بیاورد؟ چون مشخصا در دولت روحانی تضمینی از طرف غربی گرفته نشد و متاسفانه بعد از برجام با پی‌ام‌دی به ایران فشار آوردند.

جدا از تضامین حقوقی و سیاسی که ایران می‌تواند از آژانس و طرف‌های غربی و آمریکایی درقبال بسته‌شدن پرونده پی‌ام‌دی بگیرد، تضامین ذاتی یا تضامین هسته‌ای نیز در دستورکار است. توجه کنید که تضامین حقوقی و سیاسی همواره بستگی به تصمیماتی دارد که طرف مقابل ما در مذاکرات می‌گیرد مانند برجام و طبیعتا هم نمی‌شود به آنها اعتماد کرد. بنابراین در چهارچوب برجام و مذاکرات وین مهم‌ترین تضمینی که به‌صورت عینی می‌توان گرفت، تضامین هسته‌ای یا همان تضامین ذاتی است تا هرگاه طرف مقابل، چه آمریکا در زمینه تحریم‌ها و چه آژانس درخصوص بازگشایی چنین پرونده‌هایی دست به اقدام زدند، ایران هم بلافاصله اقدام متقابل کند و اهرم فشاری در دستش باشد تا اقدام متقابل انجام دهد. درحقیقت تضمین درست، تضمینی است که برای انجام یا عدم‌ انجام آن تضمین، تهران تصمیم بگیرد نه طرف‌های غربی یا آژانس و این می‌تواند باعث بازگشت‌پذیری سریع ما درقبال هرگونه بدعهدی طرف مقابل شود و یک عنصر بازدارنده درقبال آژانس و آمریکا و طرف‌های غربی باشد که خودش به پایداری توافق با ایجاد این بازدارندگی می‌افزاید.

با توجه به مواردی که گفتید، درحال حاضر وضعیت مذاکرات به چه صورت است و بحث اصلی بر سر تضامین است یا پی‌ام‌دی؟

چند بحث در مذاکرات وجود دارد اما مهم‌ترین بحثی که الان در جریان است، بحث پی‌ام‌دی است. البته در زمینه تضمین سیاسی کنگره و در زمینه تحریم‌ها هم هنوز بحث‌هایی وجود دارد. یک‌سری پرونده‌های دیگر هم وجود دارد. همه این موارد خطوط‌قرمز ایران است و تا زمانی که این امتیازات به ایران داده نشود، توافق در دسترس نیست.

خوش‌چشم