ضرورت و اهداف پژوهش
فضای اقتصادی حاکم بر خانواده ها فاصله زیادی با معیارهای یک اقتصاد مقاوم دارد. وجود اسراف، حاکمیت فرهنگ مصرف گرایی، تمایل به ترجیح مصرف کالای خارجی، بر کالاهای تولید داخل نمونه هایی از این فاصله است. همچنین در بخش پس انداز، به جای استفاده از پس اندازها در سرمایه گذاری بخش تولید و ایجاد اشتغال؛ پس اندازها یا بلااستفاده و راکد مانده و یا صرف خرید کالاهای غیرضروری می شود. در این بین زنان در خانواده، به لحاظ برخورداری از نقش تربیتی و مدیریت داخلی خانواده، موثرترین عنصر در اصلاح الگوی اقتصادی و همچنین فرهنگ سازی در محیط خانواده و آشنایان و در نتیجه جامعه می باشند. بنابراین ضروری است شیوه های اثرگذاری زنان بر اقتصاد خانواده و کشور شناسایی شود. در این پژوهش سعی شده است تا شیوه های ایفای این نقش سازنده بررسی شود و برای اثرگذاری بهتر زنان در اقتصاد راهکارهایی ارائه شود.
نقش زنان در اقتصاد مقاومتی
براساس بررسی های انجام شده در خصوص نقش زنان در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی نتایج قابل توجهی به دست آمده است. نتایج نشان دهنده آن است که زنان با توجه به «مشاغل خانگی»، «پرداختن به امور خانه و بچه داری»، «اصلاح الگو مصرف»، «مدیریت اقتصادی خانواده»، «آموزش و فرهنگ سازی در میان خانواده و آشنایان» و «انجام مشاغل بیرون از خانه» نقش بسزایی در رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی ایفا می کنند. در ادامه توضیحاتی درباره برخی از این موارد بیان می شود.
نقش زنان در الگوی مصرف
موضوع «الگو مصرف» نقش تعیین کننده ای در حیات اقتصادی کشورها دارد و در این بین زنان می توانند به لحاظ تربیتی نقش تعیین کننده ای در خانواده های ایرانی داشته باشند. زنان نقش تعیین کننده ای را در اصلاح الگوی مصرف خانوار از طریق مواردی همچون «جلوگیری از مصرف بی رویه منابع و انرژی (آب-برق-گاز)»، «مصرف صحیح نان»، «استفاده از اجناس با کیفیت ایرانی»، « پیروی نکردن از مد و جلوگیری از مصرف بی رویه کالاها» و «مدیریت بر میزان و چگونگی خرید» ایفا می کنند.
نقش زنان در مدیریت اقتصادی خانواده
توجه به این نکته ضروری است که تصمیمات اقتصادی در خانه توسط بانوان گرفته می شود. برهمین اساس هر یک از بانوان می توانند در فرآیند مصرف جامعه و موفقیت اقتصاد مقاومتی تاثیر بسزایی بگذارند. زنان می توانند با رعایت مواردی همچون «میانه روی در مهمانی های خانوادگی و پرهیز ار تجمل گرایی»، «آسان سازی ازدواج» و «برنامه ریزی برای استفاده بهینه از اوقات فراغت خانواده » اقتصاد خانواده خود را مدیریت کنند.
نقش زنان در آموزش خانواده و فرهنگ سازی
هر یک از اعضای خانواده می توانند نقش تعیین کننده ای در تعیین سبک زندگی خانواده و منش اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و سیاسی آن داشته باشند. زنان با «آموزش و فرهنگ سازی صحیح مسائل اقتصادی به عنوان یک مرزبان اعتقادی خانواده»، « عمل و تشویق به رعایت اخلاق اقتصادی در احسان و نیکوکاری» و «آموزش فامیل، دوستان و آشنایان از طریق فرهنگ سازی و الگو شدن رفتارهای خردمندانه» می توانند نقش خود را در آموزش و فرهنگ سازی خاواده ایفا کنند.
نقش زنان در پرداختن به مشاغل خانگی
جهت استفاده از پتانسیل های فکری و اجرایی نهفته در خانه، در کنار حضور زنان در کانون گرم خانواده، می توان در محیط خانه به فعالیت هایی اقتصادی گوناگون و مشاغل اختصاصی بانوان و مشابه آن پرداخت. این مشاغل خانگی که با سازمان دهی و حمایت مسئولین و صاحبان صنایع رونق می گیرند، می تواند سهم تعیین کننده ای در رشد و رونق اقتصاد کشور و خانواده ها، با بهره گیری از نیروی کار پر پتانسیل، با هزینه های پایین داشته باشند.
نقش زنان در پرداختن به امور خانه و بچه داری
امروزه به دلایل گوناگون از جمله اشتغال بانوان و نیز تغییر باورها و شیوع عرف غلط، در بی اهمیت دانستن و کم ارزش جلوه دادن اهتمام زنان به امور خانه و نیز امور مربوط به فرزندان، این امور به شکل های مختلف به افراد دیگر و مراکز بیرون خانه سپرده شده است که علاوه بر تحمیل هزینه به خانواده، از کیفیت کار و نیز همدلی خانواده در انجام این کارها کاسته شده است.
نقش زنان در مشاغل بیرون خانه
زنان با مشارکت در انجام مشاغل بیرون خانه، که انجام آنان منوط به حضور بانوان است و همچنین مشاغلی که درخور یک بانوی ایرانی و یک زن مسلمان است و به نقش اصلی و سازنده آنان در خانواده و روحیه زنانه آنان لطمهای وارد نمی سازد؛ می توانند به رشد اقتصادی کشور کمک شایانی نمایند.
راهکارهای اثرگذاری زنان در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی
در این پژوهش سعی شد تا با هدف تبیین و واکاوی نقش زنان در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی، به ابعاد مختلف تاثیر زنان در تعیین الگو مصرف، تنظیم امور منزل، تربیت فرزندان و … توجه کرد. با این حال برای عملیاتی شدن نقش زنان در حوزه اقتصادمقاومتی الزاماتی نیاز است. در ادامه برخی از این الزامات بیان می شود.
ارتقای سطح آگاهی زنان در مورد اهمیت نقش خود و شیوه های تاثیر گذاری
زنان باید نقش مهم و تعیین کننده خود را در آموزش، تربیت و مدیریت اصلاح الگوی مصرف، باور داشته باشند و به این نتیجه اساسی برسند که تربیت نسل آینده مطابق با الگوی صحیح مصرف، در گرو مهارت آنها و وابسته به خواسته و تلاش آنهاست. دانستن این نکته مهم، شرط اصلی ورود زنان جامعه به این عرصه مهم و سرنوشت ساز اقتصادی است تا با درک میزان تاثیر خود؛ حضوری آگاهانه، موثر، با نشاط و جدی در خانواده داشته باشند زیرا تا وقتی افراد از میزان اهمیت کار و توانایی خود آگاه نباشند، دست به اقدام جدی نمی زنند.
ارتقای سطح آگاهی زنان با آموزش آموزه های دینی و مسائل اقتصادی
یک زن به عنوان راهنمای اجتماعی و اقتصادی خانواده و مرزبان باورهای خانواده، باید با آموزه های دینی و اقتصادی، آشنا و درک و تحلیل درستی از مشکلات و راه حل های آنها داشته باشد تا بتواند به موقع و با روشی صحیح و آموزشی مناسب، به شکل دهی نظام فکری و نظارت بر فعالیت های اقتصادی اعضای خانواده بپردازد و همه اعضای خانواده از کوچک تا بزرگ تابع او باشند. بنابراین لازم است تا با ارتقاء سطح آگاهی زنان از طرق مختلف، با استفاده از رسانه های جمعی و برگزاری جلسات و کلاس های آموزشی و کارگاه های عملی- آموزشی- مهارتی توسط نهادها و سازمان های مختلف و دارای صلاحیت، این امر مهم عملی شود و زنان با آموزش و درک صحیح از چگونگی اصلاح الگوی مصرف، در رابطه با نحوه درست مصرف کردن، ابتدا خود توجیه شده و رفتار درست در آنها نهادینه گشته و سپس در رابطه با چگونگی نهادینه ساختن آن در خانواده توجیه شوند.
انجام مشاوره های اقتصادی خانواده
برخی از زنان و خانواده ها در مدیریت اقتصادی، آموزش و فرهنگ سازی، مهارت های خانه داری یا انتخاب و فعالیت در مشاغل خانگی و بیرونی؛ از توان لازم اطلاعاتی و مهارتی، برخوردار نیستند و یا با مسائل و مشکلاتی مواجه می شوند که به تنهائی از عهده حل آن برنمی آیند؛ لذا ارائه خدمات مشاوره ای مختلف در این زمینه، برای زنان و خانواده ها بسیار ضروری به نظر می رسد.
ترغیب و حمایت زنان برای تشکیل تعاونی های بانوان
تعاونی بانوان می تواند زنان را در ارتقاء و به روزرسانی سطح آگاهی های اقتصادی و افزایش مهارت ها و توانمندی های مورد نیاز، همچنین حمایت مادی و معنوی از آنان در انتخاب، راه اندازی و فعالیت تولیدی و خدماتی یاری رساند. در کنار موارد ذکر شده، ارتقاء کیفیت تولیدات ایرانی به عنوان راهکاری برای ترغیب به استفاده از کالاهای داخلی در راستای اشتغال زایی و ارتقاء صادرات، بسیار لازم و ضروری است.
جمع بندی
بر اساس نظریه اقتصاد مقاومتی، نظام اقتصادی ایران تخت فشارهای خارجی دشمنان نیازمند مقاوم سازی است. از آنجایی که نقش زنان در سبک زندگی خانوار بسیار مهم است، ضروری است به نقش ایشان در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی در سطح خانواده توجه شود. بدین منظور در این پژوهش نقش زنان در «اصلاح الگوی مصرف»، «مدیریت اقتصادی خانواده»، «آموزش و فرهنگ سازی خانواده»، «پرداختن به مشاغل خانگی»، «پرداختن به امور خانه و بچه داری» و «مشاغل بیرون خانه» بررسی شده است. همچنین جهت بهبود عملکرد آنها در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در سطح خانواده، پیشنهاداتی ارائه شده است. این پیشنهادات شامل «ارتقای سطح آگاهی زنان در مورد اهمیت نقش خود و شیوه های تاثیرگذاری بر خانوده»، «ارتقای سطح آگاهی زنان با آموزش آموزه های دینی و مسائل اقتصادی»، «انجام مشاوره های اقتصادی خانواده» و «ترغیب و حمایت زنان برای تشکیل تعاونی های بانوان» می شود.
این مطالعه در موسسه فرهنگی پژوهشی فرهنگ اول توسط زهرا مسعودی نیا و به سفارش در سال ۱۳۹۶ انجام شده است.
