راهبرد جدید ایران در مقابله با پیشنهادهای غرب

دور جدید مذاکرات وین به مثابه زمینه سازی برای آغاز مذاکرات واقعی خواهد بود. مذاکراتی که محقق نخواهد شد مگر با پیوستن ایالات متحده آمریکا به مذاکرات مستقیم و این تصمیمی است که در دست ایران است. شرط ایران برای مذاکره با آمریکا این بود که آمریکا پیشنهاد قابل قبولی ارائه دهد و مهم‌ترین پیشنهاد قابل قبول از نظر ایران لغو تمام تحریم‌های غیرقانونی است.

با آغاز دور نهم مذاکرات به نظر می‌رسد در افق نشانه‌های تحول در گفتمان سیاسی ایران و تغییر شرط «توافق پایدار» به «توافقی خوب و تضمین شده» در کنار تاکید دوباره شرط لغو تحریم‌ها دیده می‌شود.

این تحول ایران را به موضع آمریکا نزدیک می‌کند. آمریکا دیگر دستیابی به توافقی طولانی مدت را در زمان کنونی بعید می‌بیند و برای توافقی «موقت» با هدف طولانی کردن مدت زمان مورد نیاز برای تولید اورانیوم با غنای نود درصد؛ یعنی میزان مورد نیاز برای تولید سلاح اتمی تلاش می‌کند.

پیش روی ما تحول در موضع ایران و آمریکا در راستای دستیابی به توافقی است که بیشتر به توافقی موقت و انتقالی شبیه است و از دستیابی به توافقی گسترده و پایدار دور است. همین مسئله باعث نگرانی شدید محافل جمهوری خواه در داخل کنگره شد و به استعفای معاون رئیس هیئت مذاکره کننده آمریکا منجر شد. همچنین باعث خشم شدید تل‌آویو شد و بازتاب آن به برخی پایتخت‌های عربی نیز رسید.

ساده‌لوحانه است درباره مذاکراتی که هنوز شروع نشده گمانه‌زنی کرد. علی رغم نزدیک شدن مواضع ایران و آمریکا اما بازتاب پیشنهاد آمریکا در تهران هنوز منفی است. در اظهارات علی شمخانی، علی باقری کنی و حسین امیرعبداللهیان این توافق نظر وجود دارد که پیشنهاد آمریکا متعادل و برابر نیست. در این ارزیابی اگرچه پیشنهاد آمریکا رد نمی شود اما پذیرفته نیز نمی‌شود و در آن دعوت برای ورود به روند چانه زنی برای اصلاح آن و متعادل کردن آن طبق استانداردهای ایران دیده می‌شود.

نقطه‌ آغاز واقعی مذاکرات کنونی طبق تصور ایران لغو تحریم‌ها است؛ اما طبق تصور جدید آمریکا ملزم کردن ایران به کاهش سطح برنامه هسته‌ای خود به گونه ای است که تاخیر در رسیدن ایران به نقطه گریز هسته‌ای را تا بیشترین حد ممکن محقق می‌سازد. طولانی کردن مدت زمان رسیدن ایران به نقطه گریز هسته‌ای نیازمند تعلیق غنی سازی اورانیوم به میزان 60 درصد، توقف تولید اورانیوم فلزی، توقف فعالیت سانتریفیوژهای پیشرفته و رهایی یافتن از آنها، بازطراحی رآکتورهای آب سنگین اراک، توقف فعالیت های ممنوع در تاسیسات فوردو و قرار گرفتن تمام فعالیتهای اتمی ایران تحت نظارت آژانس است.

تصور اینکه می‌توان به توافقی در مدت زمانی تعیین شده برای مذاکراتی دست یافت که هنوز شروع نشده ساده لوحانه است. دستگاه دیپلماسی آمریکا از ابتدای ماه کنونی دست به کار شد و واشنگتن بر متحدان اروپایی خود و نیز اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس، اردن و مصر دیدگاهی را ارئه کرد مبنی بر این که دستیابی به توافقی برای تعلیق برنامه اتمی ایران بهترین راه حل ممکن است و به واشنگتن و متحدانش فرصت خرید زمان لازم برای دستیابی به توافقی بلندمدت را می‌دهد.

طبق سندی که وزارت امور خارجه آمریکا به کنگره درباره دور جدید مذاکرات ارسال کرده هدف از پیشنهاد آمریکا تسهیل مذاکرات برای کمک به دستیابی به توافقی درباره بازگشت متقابل به توافق اصلی هسته‌ای و نیز خدمت به منافع آمریکا در راستای توافق عدم گسترش سلاح اتمی است. پیشنهاد آمریکا دربردارنده تعلیق غنی سازی، بازطراحی رآکتورهای آب سنگین اراک، اصلاح فعالیت تاسیسات فوردو، سازماندهی مجدد و مشخص کردن برنامه های آماده سازی و آموزشی فعالیت‌های هسته ای غیر نظامی است. در مقابل شرکت های اروپایی، چینی و روسی‌ای که در فعالیت های صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران فعالیت می‌کنند از تحریم‌ها معاف می‌شوند.

در این میان تهران به دیپلماسی‌ای آرام و هوشمندانه پایبند است و در عین حال رفتاری عمل‌گرایانه دارد که جایگاه مذاکره‌کننده ایرانی را ارتقا می‌دهد. در این راستا رهنمودهای رهبر معظم انقلاب ایران بر اهمیت برپایی روابط پربار منطقه‌ای با کشورهای همسایه به ویژه روسیه، ترکیه، هند و کشورهای متحد و در راس آنها چین به منظور کاهش تاثیر تحریم ها بر اوضاع اقتصادی متمرکز است.

این رهنمودها اصل تمایل ایران برای عجله نکردن در دستیابی به توافق به هر قیمتی را نشان می‌دهد.

مسئله قابل ملاحظه این است که معافیت های آمده در پیشنهاد آمریکا دربردارنده هیچ گونه وسوسه‌ای برای تهران نیست و کمتر از معافیت‌هایی است که ترامپ به تعدادی از کشورها داده بود.

در مسیر رسیدن به هر گونه توافقی میان ایران و آمریکا باید از سه علامت و نشانه گذر کرد: نخست ارائه پیشنهادی قابل قبول به ایران درباره لغو تحریم‌ها. دوم پذیرش پیوستن آمریکا به مذاکرات از سوی ایران و سوم توافق درباره شروط بازگرداندن اختیارات کامل آژانس بین المللی انرژی اتمی برای بازرسی از تاسیسات و فعالیت‌های هسته ای ایران است. پیش از محقق شدن این سه امر صحبت از نزدیک بودن رسیدن به توافق یا اینکه وقت در حال تمام شدن است؛ نوعی ساده‌لوحی دیپلماتیک است.

ابراهیم نوار