سرانجام مجلس شیشه‌ای چه شد؟/ احتمال خروج کامل طرح شفافیت از دستور کار مجلس

طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پرفراز و نشیب‌ترین پرونده‌های مجلس یازدهم به حساب می‌آید؛ طرحی که بهمن سال گذشته در نهایت به صحن بهارستان رسید و به‌رغم رای اکثریت نمایندگان مردم در خانه ملت، این طرح به شکل تراژیکی به تصویب نرسید و در حالی که نیاز به دو‌سوم رای موافق نمایندگان بود، با 153 رای موافق، 63 رای مخالف و 12 رای ممتنع حائز کسب دو‌سوم از آرای نمایندگان نشد. عدم تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان اما پرونده این طرح را نبست و جمعی از نمایندگان و در رأس آنها رئیس مجلس خبر از خیز مجدد بهارستان برای تصویب این طرح دادند.

ادله مخالفان و موافقان طرح شفافیت چیست؟

محمد باقری نماینده بناب در مخالفت با کلیات طرح شفافیت آراء نمایندگان گفته که این طرح برای عوام‌فریبی به مجلس آمده است. این طرح حاوی تبصره‌هایی است که عملاً آن را از شفافیت خارج می‌کند و به یقین عقلانیت را از مجلس خواهد گرفت. به عبارت دیگر با تصویب این طرح منافع ملی را زیر سوال خواهیم برد، این طرح با لابی‌گری به مجلس آمده است، افراد و گروه‌های فشار برای تصویب آن فشار می‌آورند، این در حالی است که تمامی حاکمیت باید در بحث‌های سیاسی، مالی، فرهنگی، اجتماعی و … شفاف باشد.

همچنین علی بابایی کارنامی نماینده مردم ساری و میاندرود در مجلس گفت که قطعا طرح شفافیت آرا در مجلس به سرانجام خواهد رسید، اما نمایندگان هم برخی دغدغه‌ها را دارند که باید در حین بررسی این طرح به آنها توجه شود. برای مثال دغدغه اصلی ما در مجلس این است که موضوع شفافیت در کشور صرفا متعلق به قوه مقننه نیست، بلکه باید در تمام قوای سه گانه انجام شود؛ برای مثال اگر قرار است استاندار انتخاب شود باید آرای همه وزرا شفاف باشد که به  استاندار فلان شهر رای داده است یا خیر.

با این حال محمد وحیدی دیگر نماینده مجلس در موافقت با کلیات این طرح بیان کرد: پنهان ماندن آرای نمایندگان هیچ‌گاه در تصمیمات تخصصی به نفع کشور نیست. مردم باید از آرای نمایندگان مطلع باشند؛ از آنجا که این طرح جامع است بهتر است به صورت دو شوری بررسی شود، شفافیت رابطه مستقیمی با تعارض منافع دارد.

شفافیت طرحی که حکایت دیروز و امروز نیست

اقبال شاکری نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی هم که موافق این طرح است گفته «نمایندگان مجلس یازدهم از ابتدا به دنبال اجرای طرح شفافیت بودند. در این راستا برخی از نمایندگان اموال و دارایی‌های خود را به صورت شفاف اعلام کردند.»

وی معتقد است که شفافیت آراء مانع بزرگی در مقابل حبس، احتکار و رانت‌خواری اطلاعاتی است و یکی دیگر از محاسن تصویب این طرح آن است که زمانی که نمایندگان بدانند آرای آنان اطلاع‌رسانی می‌شود، برای رأی دادن به طرح‌ها و لوایح بررسی دقیق انجام می‌دهند.

البته به نقل از علی بابایی کارنامی محمدباقر قالیباف رئیس مجلس هم در انتهای یکی از جلسات غیر علنی مجلس در مورد بحث و نظر درباره شفافیت آرا گفته است که همزمان با شفافیت آرا باید قانون انتخابات مجلس را هم اصلاح کنیم، یعنی قانون انتخابات استانی باشد و معتقدم که این حرف درست است، زیرا در تمام دنیا وقتی موضوع شفافیت مطرح می شود بحث احزاب مطرح است یعنی نماینده درگیر روزمرگی دستگاه های اجرایی نیست. وقتی نماینده هم می خواهد طرح شفافیت آرا که یک طرح ملی است را به سرانجام برساند و هم از سوی دیگر باید روزانه آسفالت فلان روستا را به سرانجام برساند اشتباه است.

شفافیت برای شفافیت

در روز‌های گذشته جمعی از نمایندگان طی نامه‌ای به رئیس مجلس خواستار تسریع در روند تصویب طرح «شفافیت آرای نمایندگان» شده و نسبت به اجرای داوطلبانه مفاد طرح نسبت به آرای خود اعلام آمادگی کردند. این نامه در ابتدا حدود 60 امضا داشت که هم اکنون تعداد امضا‌های این نامه، به 102  امضا افزایش یافته است.

در بخشی از این نامه آمده است: این طرح پیشرو، انقلابی و تحولی که در پاسخ به مطالبه افکارعمومی و نیز در عمل به شعار اغلب نمایندگان در زمان مبارزات انتخاباتی طراحی شد، متاسفانه با چالشهایی در مسیر تصویب مواجه شده است که ازجمله آنها، عدم تصویب کلیات با تنها 3 رای کمتر از حدنصاب دو سوم، افراط و تفریط برخی جریانات خودی در مطالبه هیجانی محتوای طرح، عدم تحقق حمایت کلیت مجلس از نمایندگان محلی در رای های ملی آنها و نیز تمرکز ضدانقلاب برای بالابردن انتظارات غیرمعقول از طرح به منظور وارد ساختن ضربه به مجلس انقلابی با خشکاندن ریشه طرح شفافیت بوده و هست.

1. کلیات طرح به صورت دوشوری به رای گذاشته شود و رای گیری برای آن طبق درخواست تقدیمی گذشته جمعی از نمایندگان به صورت علنی و شفاف انجام پذیرد.

2. تا قبل از رای گیری طرح، از همین تاریخ بخشهایی از مفاد گزارش نهایی تقدیم شده طرح که به حقوق فردی نمایندگان مربوط است، از جمله اعلام شفاف وضعیت آرای نماینده در هر جلسه علنی، درباره امضا کنندگان این نامه به صورت داوطلبانه اجرا شود.

3. هیات رئیسه مجلس نیز بخش مربوط به خود در متن گزارش نهایی طرح را در اولین جلسه اش به تصویب رسانده و اجرا نماید.»

سمنان، ایلام، خوزستان بدترین وضعیت مشارکت در طرح شفافیت

بر اساس آمار تفکیکی استان ها، نمایندگان استان بوشهر و کهگیلویه و بویر احمد  با مشارکت 100 درصدی نمایندگان  و استان ‌های سمنان و ایلام بدون هیچگونه مشارکت بدترین آمار را در درخواست اجرای داوطلبانه شفافیت آرا دارند.

نکته قابل توجه اینجاست که خوزستان با وجود داشتن 18 کرسی در مجلس، با امضای تنها یکی از نمایندگان این استان؛ آمار معنی داری در این رابطه ثبت کرده است. استان‌های اصفهان با مشارکت 57 درصد و تهران با مشارکت 54 درصدی نمایندگان در میانه این جدول قرار گرفته اند. شنیده ها حاکی از آن است که تعداد امضاها در حال افزایش است.

احتمال خروج طرح شفافیت از دستورکار مجلس

محمدحسین حسین‌زاده بحرینی رئیس کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی درخصوص سرنوشت طرح شفافیت آراء و دلیل تاخیر مطرح شدن مجدد آن در صحن علنی، گفت: کمیسیون آیین‌نامه داخلی مدت زیادی است که این طرح را تقدیم هیات رئیسه کرده است و گزارش اکنون در دستور هیات رئیسه قرار دارد، هر زمانی که هیات رئیسه این را به صحن بیاورد، قاعدتاً باید رسیدگی شود.

حسین‌زاده بحرینی بیان کرد: اینکه دغدغه‌های نمایندگان در بازبینی طرح مورد توجه قرار گرفت است گفت: این طرح تاکنون دوبار به صحن آمده است، در نسخه اول دامنه شفافیت خیلی بازتر و وسیع‌تر دیده شده بود و شفافیت بیشتری مدنظر بود که خود من کاملا موافق آن طرح هستم، یعنی فکر می‌کنم که ما هرچه شفافیت را بیشتر کنیم، بهتر است اما آن طرح در صحن رأی نیاورد، مخالفین به کمیسیون آمدند و دغدغه‌های خود را مطرح کردند، پس از آن نتیجه این شد که کمیسیون نسبت به طرح قبلی یک مقدار دست پایین‌تر را بگیرد. نسخه ای که اکنون در نوبت طرح در صحن، قرار دارد؛ آن دغدغه‌ها را برطرف کرده است اما به همان میزان از شفافیت هم کاسته شده است.

سمیه محمودی سخنگوی کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی گفت: در نهایت پس از جمع‌بندی در کمیسیون، طرح برای در دستورکار قرار گرفتن تقدیم هیئت رئیسه مجلس شد؛ البته چند هفته‌ای است که طرح شفافیت آرا از سوی هیئت رئیسه در دستورکار هفتگی قرار می‌گیرد اما در دستورکار روزانه قرار نگرفته است.

سخنگوی کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس تأکید کرد: در صورتی که طرح شفافیت آرا مجدداً از سوی نمایندگان رد شود، طرح به‌طور کلی از دستورکار مجلس خارج می‌شود.

بدیهی است که مجلس شورای اسلامی به عنوان یک نهاد مهم نظارتی زمانی می‌تواند انتظار شفافیت از مجموعه‌ها و نهادهای دیگر داشته باشد که در بحث شفافیت در عملکرد و آرای نمایندگان پیشقدم باشد. کارنامه غیرقابل قبول مجلس دهم در خصوص این طرح جلوی چشم مردم است و مردم انتظار دارند این حرکت مهم و بزرگ بدست مجلسی که از ابتدا مجلس انقلابی نام گرفته تحقق یابد.

 با این اوصاف سرانجام این طرح بیش از هر زمان دیگر در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. بدون‌شک عدم تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان در مجلس یازدهم می‌تواند به اعتبار بهارستان در افکار عمومی ضربه وارد کند.