برنامه «ساخت چین 2025» با هدف تبدیل چین به رهبر جهانی در فناوری‌های پیشرفته، خودروهای برقی، انرژی‌های نو و هوش مصنوعی طراحی شد. در این گزارش جامع، نقش اندیشکده‌ها، دستاوردها و چالش‌های این برنامه را بخوانید.
آغاز تحول چین از 2010 تا 2025
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند گفت: دولت و حاکمیت چین از سال ۲۰۱۰ تصمیم گرفت چین را از حالت یک کارخانه با نیروی کار ارزان به کشوری با تولید هایتک تبدیل کند. در همین راستا، دولت چین در سال ۲۰۱۵ برنامه‌ای ۱۰ ساله با عنوان «ساخت چین 2025» (Made in China 2025) تدوین کرد و برای اجرای موفق آن از کمک‌های علمی و فکری اندیشکده‌ها و نهادهای پژوهشی بهره گرفت.
این برنامه منجر به برتری چین در حوزه‌هایی همچون خودروهای برقی، فناوری باتری، پنل‌های خورشیدی، تجهیزات حمل‌ونقل، نیمه‌هادی‌ها، هوش مصنوعی و بسیاری از صنایع پیشرفته دیگر شد.
شکل‌گیری پروژه Made in China 2025
سیدطه‌حسین مدنی درباره این پروژه گفت: دولت چین در سال ۲۰۱۰ با دعوت از اندیشکده‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی خواست تا به‌طور دقیق آثار اقتصادی و اجتماعی سیاست‌ها را بررسی کرده و نتایج پژوهشی خود را در اختیار دولت قرار دهند.
در نهایت، در سال ۲۰۱۵ چین رسماً از برنامه ساخت چین ۲۰۲۵ یا MIC25 رونمایی کرد. هدف اصلی این برنامه تبدیل چین از کشوری صرفاً دارای منابع و نیروی کار ارزان به یک قدرت صنعتی پیشرفته در لبه دانش و فناوری بود.
اهداف کلیدی «ساخت چین 2025»
به گفته مدنی، این برنامه به‌طور ویژه بر حوزه‌هایی چون فناوری اطلاعات، رباتیک، راه‌آهن، خودروهای برقی، زیست‌فناوری، انرژی‌های نو و توسعه سبز تمرکز داشت. همچنین بر نوآوری، کیفیت، بازآرایی ساختاری و سرمایه انسانی تأکید می‌کرد.
شباهت‌ها و تفاوت‌ها با برنامه آلمان
مدنی یادآور شد که برخی کارشناسان معتقدند «ساخت چین 2025» شباهت‌هایی با برنامه آلمان با عنوان Industry 4.0 دارد، درحالی‌که برخی دیگر آن را مسیری بومی و اختصاصی برای توسعه چین می‌دانند.
حمایت‌های مالی و زیرساختی دولت چین
برای اجرای این برنامه، چین مجموعه‌ای از یارانه‌های نوآوری، صندوق‌های صنعتی، معافیت‌های مالیاتی، استانداردهای تولید هوشمند و حمایت‌های منطقه‌ای را در دستور کار قرار داد. این اقدامات منجر به رشد سریع صنایع نوظهور و توانمندسازی شرکت‌های داخلی شد.
واکنش جهانی و تغییر نام برنامه
با افزایش حساسیت‌های بین‌المللی، به‌ویژه از سوی دولت ترامپ در آمریکا که این برنامه را ناقض اصول تجارت آزاد می‌دانست، نام مستقیم ساخت چین 2025 در اسناد رسمی کم‌رنگ شد. با این حال، اهداف آن در قالب طرح‌هایی چون زیرساخت‌های نو و تولید هوشمند در برنامه‌های پنج‌ساله بعدی ادامه یافت.
نقش 1900 اندیشکده در موفقیت برنامه
در چین بیش از ۱۹۰۰ اندیشکده فعال هستند که بسیاری از آن‌ها به‌طور مستقیم در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور نقش دارند. دولت چین با استفاده از ظرفیت این مراکز پژوهشی، به موفقیت چشمگیر در برنامه MIC2025 دست یافت.
به‌عنوان نمونه، آکادمی مهندسی چین (CAE) در سال ۲۰۱۳ گزارشی درباره چالش‌های فناوری تولید پیشرفته ارائه کرد که اساس سند نهایی MIC2025 قرار گرفت. همچنین آکادمی علوم اجتماعی چین (CASS) و مرکز پژوهش‌های توسعه شورای دولتی (DRC) نقش مهمی در سیاست‌های آموزشی، صنعتی و اجتماعی این برنامه داشتند.
مدل دانشگاه-اندیشکده-دولت
مدنی توضیح داد که MIC2025 بر اساس مدلی طراحی شد که در آن دانشگاه‌ها دانش تولید می‌کنند، اندیشکده‌ها آن را برای سیاست‌گذاری ترجمه می‌کنند و دولت آن را به قانون و برنامه اجرایی تبدیل می‌کند. این مدل با عنوان knowledge brokerage شناخته می‌شود و نشان می‌دهد بدون ارتباط میان پژوهش علمی و سیاست اجرایی، تحول صنعتی بزرگی رخ نمی‌دهد.
دستاوردهای عینی «ساخت چین 2025»
پیشرفت
صنعت
خودروسازی چین
در نتیجه این برنامه، چین به یکی از قدرت‌های برتر خودروسازی جهان تبدیل شد. شرکت BYD در سال ۲۰۲۴ با فروش ۴.۲۷ میلیون خودرو و ۴۱.۳ درصد رشد نسبت به سال قبل، حتی از تسلا هم پیشی گرفت.
برندهای نوظهور خودروهای برقی
برندهای XPeng، NIO و Li Auto نیز وارد بازارهای جهانی شدند و در اروپا، نروژ و آلمان فروش قابل‌توجهی داشته‌اند.
سلطه بر بازار باتری‌های لیتیومی
شرکت CATL توانست با ۳۶ تا ۳۸ درصد سهم بازار، بزرگ‌ترین تولیدکننده باتری خودروهای برقی جهان شود.
توسعه
انرژی خورشیدی
و صادرات سیستم‌های ریلی
چین با تولید انبوه پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های حمل‌ونقل ریلی، سهم عمده‌ای از بازارهای اروپا، آسیا و آمریکای لاتین را به خود اختصاص داد.
پیشرفت در نیمه‌هادی‌ها و هوش مصنوعی
با وجود برخی وابستگی‌ها در نیمه‌هادی‌ها، چین توانست در حوزه هوش مصنوعی مدل‌هایی مانند Baidu ERNIE و Huawei Pangu را توسعه دهد.
چالش‌ها و واکنش‌های بازارهای جهانی
با رشد سریع چین در صنایع هایتک، کشورهای غربی محدودیت‌های جدیدی علیه محصولات و شرکت‌های چینی اعمال کردند. این امر به‌ویژه در اروپا و آمریکا با هدف حفاظت از امنیت و رقابت داخلی انجام شد.
تجربه آموزنده برای ایران
مدنی در پایان تأکید کرد: تجربه چین در استفاده از ظرفیت اندیشکده‌ها می‌تواند برای ایران در مسیر توسعه صنعتی و فناوری آموزنده باشد. او از دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور دعوت کرد تا ایده‌های خود را درباره اطلس تجارت ایران با اندیشکده حکمرانی هوشمند در میان بگذارند.
