اجلاس وزرای خارجه سازمان همکاری شانگهای در چین، فراتر از محکومیت، عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران یک نقشه راه مشخص برای تقویت سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان ابزاری برای امنیت جمعی و حاکمیت ارائه داد. پیچیدگی و وضوح ابتکارات عراقچی نشان می‌دهد که تهران برای بازی بلندمدت آماده می‌شود. عراقچی این دیدگاه را به‌وضوح بیان کرد: «سازمان همکاری شانگهای به‌طور تدریجی موقعیت خود را در عرصه جهانی تقویت می‌کند و باید نقشی فعال‌تر، مستقل‌تر و ساختارمندتر به‌عهده گیرد.» این جمله به‌نوعی کد دیپلماتیک برای تغییر جهت‌گیری‌های نهادی است.
در گزارش شبکه روسی راشاتودی آمده است: در نشست وزیران امور خارجه سازمان همکاری شانگهای که اواسط جولای در چین برگزار شد، ایران به‌طور قاطع اعلام کرد که اکنون این سازمان را صرفاً به‌عنوان یک مجمع منطقه‌ای نمی‌بیند، بلکه آن را به‌عنوان وزنه‌ای در برابر ناتو می بیند.
ایران از این فرصت به‌شکل هدفمند استفاده کرد. عباس عراقچی از همبستگی سازمان همکاری شانگهای در برابر تجاوزات اسرائیل قدردانی کرد و تأکید نمود که ایران این سازمان را نه نمادین، بلکه به‌عنوان یک مکانیزم عملی برای وحدت منطقه‌ای و جایگاه‌یابی جهانی می‌بیند.
نقطه کانونی اجلاس، سخنرانی قاطع و مستند عباس عراقچی در خصوص انتقاد از اقدامات اسرائیل و آمریکا بود. او به ماده ۲، بند ۴ منشور سازمان ملل اشاره کرد، حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را محکوم کرد و به قطعنامه ۴۸۷ شورای امنیت سازمان ملل استناد نمود. پیام او این بود که؛ تجاوزات غربی هیچ پشتوانه قانونی ندارند و هیچ‌گونه روایت‌سازی نمی‌تواند این واقعیت را تغییر دهد.
اما فراتر از محکومیت، عراقچی یک نقشه راه مشخص برای تقویت سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان ابزاری برای امنیت جمعی و حاکمیت ارائه داد:
ایجاد نهاد امنیت جمعی برای مقابله با تجاوزات خارجی، خرابکاری و تروریسم.
سازوکار دائمی هماهنگی برای مستندسازی و مقابله با اقدامات خرابکارانه.
مرکز مقاومت در برابر تحریم‌ها برای حمایت از اقتصادهای عضو در برابر اقدامات یک‌جانبه غرب.
برگزاری مجمع امنیتی شانگهای برای هماهنگی‌های دفاعی و اطلاعاتی.
تقویت همکاری‌های فرهنگی و رسانه‌ای برای مقابله با جنگ شناختی و رسانه‌ای.
این ها نه فقط ژست های شعاری بلکه نقشه‌های راهی برای تحول در نهادها هستند. ایران در حال پیاده‌سازی یک دکترین امنیتی جدید است که بر چندقطبی بودن، دفاع متقابل و مقاومت در برابر تهدیدات ترکیبی بنا شده است.
در حالی که ناتو بر اساس سلسله‌مراتب سخت و تحت سلطه واشنگتن سازمان‌دهی شده است، سازمان همکاری شانگهای نمایانگر دیدگاهی فراتر از هژمونی است: حاکمیت، برابری و تنوع تمدنی. اعضای این سازمان بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شوند، ظرفیت‌های صنعتی وسیعی دارند و خواست مشترکی برای شکستن قالب یک‌قطبی دارند.
پیچیدگی و وضوح ابتکارات عراقچی نشان می‌دهد که تهران برای بازی بلندمدت آماده می‌شود. عراقچی این دیدگاه را به‌وضوح بیان کرد: «سازمان همکاری شانگهای به‌طور تدریجی موقعیت خود را در عرصه جهانی تقویت می‌کند و باید نقشی فعال‌تر، مستقل‌تر و ساختارمندتر به‌عهده گیرد.» این جمله به‌نوعی کد دیپلماتیک برای تغییر جهت‌گیری‌های نهادی است.
ایران به‌طور تصادفی عمل نمی‌کند. این کشور خود را به‌عنوان یکی از طراحان یک نظم امنیتی پساغربی معرفی می‌کند. چشم‌انداز ایران برای سازمان همکاری شانگهای فراتر از بقای صرف است – بلکه به‌دنبال شکل‌دهی به یک سیستم بین‌المللی است که در آن هیچ بلوک واحدی نتواند از طریق تحریم‌ها، جنگ‌های اطلاعاتی یا دیپلماسی فشاری سلطه داشته باشد.
این استراتژی پیامدهایی فراتر از تهران دارد. اگر سازمان همکاری شانگهای پیشنهادات ایران را بپذیرد و آنها را به نهادهای خود تبدیل کند، ممکن است شاهد شکل‌گیری اولیه نخستین بدیل واقعی قرن ۲۱ برای ناتو باشیم. شاید غرب این را به‌عنوان یک خیال‌پردازی رد کند – اما در اوراسیا، آینده در حال شکل‌گیری است.
