انفجار اخیر در بندر شهید رجایی بندرعباس که در تاریخ 23 اردیبهشت 1403 رخ داد، یکی از حوادث تلخ و تأسف‌باری است که بار دیگر خطرات بالقوه در محیط‌های صنعتی و بنادر را به ما یادآوری کرد. این حادثه که در یکی از مهم‌ترین بنادر تجاری ایران رخ داد، به دلیل انفجار در یک مخزن سوخت یا مواد شیمیایی (بر اساس گزارش‌های اولیه) اتفاق افتاد، هرچند جزئیات دقیق علت آن هنوز در دست بررسی است.
این حادثه تلخ، اگرچه داغی سنگین بر دل جامعه محلی و خانواده‌های آسیب‌دیده گذاشته، اما بار دیگر شجاعت و فداکاری نیروهای امدادی را به نمایش گذاشت. آتش‌نشانان، تیم‌های اورژانس و نیروهای نظامی با سرعت و تجهیزات مناسب به محل حادثه شتافتند و با تلاش‌های بی‌وقفه خود توانستند از گسترش بیشتر خسارت‌ها جلوگیری کنند. حوادث اینچنینی باید مورد واکاوی و کار کارشناسی به منظور افزایش ضریب ایمنی و جلوگیری از تکرار حوادث مشابه قرار گیرد تا شاهد به خطر افتادن جان و مال هموطنان نباشیم و مشخصاً یکی از عوامل محوری در بازنویسی استاندارد های ایمنی بهره برداری از حوادث مشابه در دنیا است تا تجارب پرهزینه کشور های دیگر تبدیل به استاندارد های ایمنی پیشگیرانه شود. در ادامه به بررسی حوادث مشابه در دنیا میپردازیم:
تاریخ وقوع: 4 ژوئن 2022
مکان: بندر چیتاگونگ، نزدیک داکا، بنگلادش
علت: انفجار در یک انبار کانتینری در نزدیکی بندر چیتاگونگ. این انفجار به دلیل آتش‌سوزی اولیه در کانتینرهای حاوی مواد شیمیایی خطرناک رخ داد که به‌درستی برچسب‌گذاری یا مدیریت نشده بودند.
پیامدها:
حداقل 49 نفر کشته و بیش از 300 نفر زخمی شدند.
خسارت به زیرساخت‌های بندر و اختلال در فعالیت‌های تجاری.
نگرانی‌های زیست‌محیطی به دلیل نشت مواد شیمیایی.
این تجربه تلخ بنگلادشی ها را مجبور به بازنگری در قوانین ایمنی و استاندارد های حمل و نگهداری کانتینر ها کرد.
انفجار بندر هالیفاکس، کانادا (1917)
تاریخ وقوع: 6 دسامبر 1917
مکان: بندر هالیفاکس، نوا اسکوشیا، کانادا
علت: برخورد دو کشتی، یکی حامل مواد منفجره (کشتی مونت‌بلانک) و دیگری یک کشتی نروژی. کشتی مونت‌بلانک حامل مقادیر زیادی مواد منفجره از جمله نیتروگلیسیرین و TNT بود که برای استفاده در جنگ جهانی اول حمل می‌شد. پس از برخورد، آتش‌سوزی رخ داد و منجر به انفجار عظیمی شد.
پیامدها:
حدود 2,000 نفر کشته و بیش از 9,000 نفر زخمی شدند.
تخریب کامل بخش‌هایی از شهر هالیفاکس.
این انفجار تا زمان بمباران اتمی هیروشیما، بزرگ‌ترین انفجار ساخته دست بشر محسوب می‌شد.
تجربه به دست آمده کانادایی ها پس از تلفات انسانی 2000 نفره: این حادثه به‌عنوان یکی از بدترین فجایع تاریخ کانادا شناخته می‌شود و منجر به بهبود قوانین ایمنی حمل‌ونقل مواد خطرناک شد.
انفجار بندر لس‌آنجلس (سان پدرو)، ایالات متحده (1976)
تاریخ وقوع: 17 ژوئن 1976
مکان: بندر لس‌آنجلس، منطقه سان پدرو، کالیفرنیا، ایالات متحده
علت: انفجار کشتی باری Sansinena حامل نفت خام. این انفجار به دلیل نشت بخارهای نفتی و جرقه‌های احتمالی در حین تخلیه بار رخ داد.
پیامدها:
9 نفر کشته و بیش از 50 نفر زخمی شدند.
خسارت گسترده به کشتی و تأسیسات بندر.
این حادثه باعث اختلال موقت در فعالیت‌های بندر شد.
تجربه آمریکایی ها از حادثه تلخ سان پدرو: این انفجار منجر به بهبود پروتکل‌های ایمنی برای تخلیه و بارگیری مواد قابل اشتعال در بنادر ایالات متحده شد.
انفجار بندر تیانجین، چین (2015)
تاریخ وقوع: 12 اوت 2015
مکان: بندر تیانجین، چین
علت: انفجار مواد شیمیایی خطرناک، از جمله نیترات آمونیوم و نیترو سلولز، که در انبارهای بندر به‌صورت غیر ایمن ذخیره شده بودند. این انفجار به دلیل آتش‌سوزی اولیه در یک انبار آغاز شد.
پیامدها:
173 نفر کشته و بیش از 800 نفر زخمی شدند.
تخریب گسترده در منطقه بندر و مناطق مسکونی اطراف.
خسارت مالی حدود 1.1 میلیارد دلار.
آلودگی زیست‌محیطی شدید به دلیل نشت مواد شیمیایی به خاک و آب.
تجربه چینی ها پس از کشته و زخمی شدن حدود 1000 نفر: این حادثه نقص‌های جدی در رعایت استانداردهای ایمنی و مدیریت مواد خطرناک در چین را آشکار کرد و منجر به بازنگری قوانین ایمنی در بنادر این کشور شد و سختگیری های مضاعف بر روی نقل و انتقال مواد حادثه ساز انفجاری و شیمیایی در چین شد.
انفجار بندر بیروت، لبنان (2020)
تاریخ وقوع: 4 اوت 2020
مکان: بندر بیروت، لبنان
علت: انفجار حدود 2,750 تن نیترات آمونیوم که به‌صورت غیر ایمن در یک انبار در بندر نگهداری می‌شد. این مواد شیمیایی از سال 2013 در این مکان بدون رعایت استانداردهای ایمنی ذخیره شده بودند و به دلیل عدم اشراف جوشکاران انفجار بزرگی به وجود آمد.
پیامدها:
بیش از 200 نفر کشته و حدود 7,000 نفر زخمی شدند.
خسارت‌های گسترده به زیرساخت‌های شهر بیروت، تخریب ساختمان‌ها و منازل در شعاع چندین کیلومتری.
خسارت مالی بالغ بر 15 میلیارد دلار.
این انفجار به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین انفجارهای غیرهسته‌ای تاریخ ثبت شد.
چرایی وقوع این حادثه: این حادثه به دلیل بی‌توجهی مقامات به هشدارهای مکرر درباره خطر نگهداری نیترات آمونیوم و همچنین عدم اشراف جوشکاران حاضر در یکی از پروژه ها نسبت به موادخطرناک سوله تحت کار بوده است. پس از این واقعه دولت لبنان تدابیر ایمنی را ارتقا داد و استاندارد های جدیدی در حوزه نگهداری مواد انفجاری اعمال کرد.
انفجار بندر تگزاس سیتی، ایالات متحده (1947)
تاریخ وقوع: 16 آوریل 1947
مکان: بندر تگزاس سیتی، تگزاس، ایالات متحده
علت: انفجار یک کشتی حامل نیترات آمونیوم (کشتی گراندکمپ) که در بندر پهلو گرفته بود. آتش‌سوزی در کشتی باعث انفجار شد و این انفجار به کشتی‌های مجاور و تأسیسات نفتی اطراف سرایت کرد.
پیامدها:
بیش از 580 نفر کشته و حدود 5,000 نفر زخمی شدند.
تخریب گسترده در شهر و بندر، از جمله انفجارهای زنجیره‌ای در پالایشگاه‌های نفتی اطراف.
این حادثه بدترین فاجعه صنعتی در تاریخ ایالات متحده محسوب می‌شود.
تجربه آمریکایی ها در حوزه تنظیم مقررات حمل دریایی مواد خطرناک بعد از کشته شدن 580 نفر: این انفجار باعث شد که قوانین سخت‌گیرانه‌تری برای حمل و نگهداری مواد خطرناک در بنادر آمریکا وضع شود و از این حادثه به عنوان تراژدی دردناک یاد می شود
حادثه تلخ بندر شهید رجایی بندرعباس در 23 اردیبهشت 1403، هرچند قلبی از غم برای ملت ایران به همراه داشت، اما شجاعت و ایثار آتش‌نشانان، کادر امدادی و نیروهای نظامی را به نمایش گذاشت که با جانفشانی خود از گسترش بیشتر این فاجعه جلوگیری کردند؛
با نگاهی به حوادث مشابه در جهان، ازانفجار بندر تگزاس آمریکا با 580 کشته و انفجارهالیفاکس کانادا با 2000 کشته، تا فجایع تیانجین چین (2015) با 173 قربانی و بیروت (2020) با بیش از 200 جان‌باخته، درس‌های مهمی می‌آموزیم که اغلب این تراژدی‌ها نتیجه بی‌توجهی به استانداردهای ایمنی در حوزه مواد خطرناک بوده‌اند. این تجربیات جهانی، ضرورت بازنگری و تقویت پروتکل‌های ایمنی را بیش از پیش آشکار می‌سازد و باید از این درس‌های پرهزینه دیگر کشورها بهره بگیریم تا از تکرار چنین حوادثی جلوگیری کنیم.امید است با بازنگری در استاندارد های ایمنی در بنادر و همچنین افزایش نظارت ها دیگر شاهد حوادث تلخ اینچنینی برای مردم نباشیم.
