ترامپ در حالی ایران را به تحریم‌های شدید نفتی تهدید کرده که در دوران ریاست‌جمهوری قبلی‌اش این سیاست باوجود اعمال تحریم‌های گسترده و سخت‌گیری‌های بی‌سابقه، شکست خورده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اخیرا دستوری اجرایی را امضا کرد که ادعا می کنند هدفش اعمال فشار حداکثری علیه ایران است، در این دستور، تمرکز اصلی بر جلوگیری از فروش نفت ایران قرار دارد و ترامپ امید دارد که با اعمال این تحریم‌ها، ایران که قبلاً در برابر چنین فشارهایی تسلیم نشده، این بار تسلیم خواسته‌های آمریکا شود.
پیش از این هم پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای (برجام) در سال ۲۰۱۸، تحریم‌های شدیدی علیه ایران اعمال شد که نه تنها شرکت‌های آمریکایی را از تجارت با ایران منع می‌کرد، بلکه شامل تحریم‌های ثانویه‌ای می‌شد که شرکت‌ها و افراد خارجی را که با ایران همکاری می‌کردند، از حضور در بازار آمریکا محروم می‌ساخت.
ادامه فروش نفت ایران با وجود تحریم‌ها
در مواجهه با این فشارها، ایران همچنان تلاش کرد تا منابع مالی خود را حفظ کند. به رغم سخت‌گیری‌های آمریکا، ایران توانست با همکاری‌های پیچیده و در برخی موارد مبهم، به فروش نفت خود ادامه دهد. گزارش‌های مختلفی از سوی رسانه‌های جهانی همچون بی‌بی‌سی و رویترز منتشر شد که نشان می‌داد ایران با پیدا کردن مشتریان جدید و بکارگیری روش‌های نوین برای دور زدن تحریم‌ها، توانسته است بازار نفت خود را در برخی نقاط جهان به ویژه آسیا حفظ کند.
افزایش صادرات نفت ایران علیرغم تحریم ها
رویترز اخیرا در گزارشی اعلام کرد که باوجود شدیدترین تحریم‌ها، ایران توانسته بازارهایی برای فروش نفت خود ایجاد کند و به طور قابل توجهی تولید و صادرات نفت خود را از سال ۲۰۱۸ به این سو افزایش دهد. براساس این گزارش‌ها، میزان درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۳ به حدود ۵۳ میلیارد دلار رسید، که نشان از افزایش فروش نفت در مقایسه با سال‌های گذشته داشت. این روند در حالی بود که تلاش‌های آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران به شکست انجامید.
بند نافِ اقتصاد را از نفت بِبُرید
در دوران گذشته ریاست جمهوری ترامپ، مسأله تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی موجب شد که جمهوری اسلامی ایران به فکر کاهش وابستگی از نفت بیفتد، و مقامات کشور به جستجوی راهکارهای جدید برای کاهش وابستگی به نفت باشند. اتفاقی که بارها رهبر انقلاب از مسوولان خواسته بودند اما به دلیل اینکه دلارهای نفتی همیشه به راحتی وارد حساب‌های کشور می‌شد مسئولان خیلی تمایلی به این کار نشان نمی‌دادند.
در آن زمان بود که رهبر انقلاب تاکید کردند که « تحریم میتواند یک فرصت باشد که تا کنون هم تا حدود زیادی فرصتهایی را برای ما به وجود آورده، بعد از این هم میتواند یک فرصت بزرگ را برای ما به وجود بیاورد. اگر ما مسئولین هوشیارانه عمل بکنیم، میتواند اقتصاد کشور را از اتّکاء به نفت نجات بدهد، بندِ نافِ اقتصاد را از نفت بِبُرد و قطع کند. عامل عمده و مهمّ مشکلات اقتصادی ما این است: وابستگی به نفت که موجب شده برای درآمد کشور، به نیروی داخل و جوشش داخلی، به استعدادهای گوناگون و ظرفیّتهای گوناگون داخلی توجّه چندانی نشود، خاطرمان جمع باشد که نفت میفروشیم، درآمد کشور تأمین خواهد شد؛ عامل عمده‌ی مشکلات کشور این است. اگر چنانچه ما بتوانیم این کار را انجام بدهیم، بهترین فرصت را از تهدید دشمن -یعنی از همین تحریم- توانسته‌ایم برای خودمان به دست بیاوریم.»
تاکیدات رهبر انقلاب موجب شد تا توجه مسئولان به تولید داخلی، به ویژه در بخش‌های غیرنفتی معطوف شود. ایران از این فرصت به عنوان عاملی برای تغییر ساختار اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت یاد کردند و این نگرش توانست برخی سیاست‌های اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار دهد.
تغییرات در صنایع داخلی ایران
پس از مدتی کارشناس‌ها و تحلیلگران به تغییرات مثبت در برخی صنایع داخلی اشاره کردند. آن‌ها معتقد بودند که تحریم‌ها به نوعی موجب تقویت بخش‌هایی از اقتصاد ایران شده‌اند که قبلاً به واردات وابسته بودند و این صنایع، با وارد کردن تجهیزات و تکنولوژی‌های جدید، به سمت تولید داخلی و کاهش وابستگی به نفت پیش رفته‌اند. در این راستا، برخی تحلیلگران حتی بر این باور بودند که این وضعیت میتواند در بلندمدت ایران را از وابستگی به درآمدهای نفتی رها کند.
استراتژی‌های مقابله با تحریم‌ها
تاریخ تحریم‌های نفتی ایران به دوران پس از ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۲۹ برمی‌گردد. اولین تحریم‌ها زمانی اعمال شد که کشورهای غربی به رهبری آمریکا از همکاری با ایران در صنعت نفت امتناع کردند. پس از انقلاب اسلامی، این تحریم‌ها مجدداً شدت گرفت و هدف آن‌ها قطع درآمدهای نفتی ایران و فلج کردن این صنعت بود.
با وجود تحریم‌های سخت، ایران به طور مستمر تلاش کرد تا این فشارها را با بهره‌گیری از سیاست‌ها و استراتژی‌های مختلف خنثی کند.
رویکردهای جدیدی مانند تمرکز بر صادرات فرآورده‌های نفتی به جای نفت خام و تقویت بخش‌های پایین‌دستی صنعت نفت، از جمله مواردی بود که تاکیدات رهبر انقلاب ایران به آن‌ها توجه کرد. همچنین، حضور بخش خصوصی در این حوزه و توجه به توسعه صنایع وابسته به نفت و گاز، از جمله اقدامات ایران برای مقابله با تحریم‌هاست.
پیشرفت ایران در مدیریت آثار تحریم‌ها
امروز بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران معتقدند تحریم‌ها هرچند توانسته‌اند برخی مشکلات اقتصادی را ایجاد کنند، اما همزمان ایران به دنبال راه‌حل‌هایی برای کاهش تاثیر آن‌ها و متنوع کردن منابع درآمدی خود بوده است و در این مسیر هم پیشرفت های بزرگی را داشته است و این وضعیت در حالی ادامه دارد که ایران همچنان موفق دور زدن تحریم‌ها نیز شده است و ممکن است در آینده با استفاده از تجربیات گذشته، راهکارهای جدیدی برای مقابله با این فشارها پیدا کند.
