تکلیف اف‌ای‌تی‌اف باید روشن شود/ توافق در وین موجب گشایش در تهران می‌شود؟

تجربه امضای برجام و اتفاقات پس از آن در سال ۱۳۹۴، این انتظار را ر افکار عمومی ایجاد کرده است که اقتصاد ایران پس از امضای برجام با گشایشی محسوس مواجه شود.
این در حالی است که تجربه شوک ارزی رخ داده در سال ۱۳۹۷، پس از خروج آمریکا از توافق برجام  تعمیق مشکلات اقتصادی ایران در سال‌های گذشته در کنار روشن نبودن دقیق مفاد مورد توافق در مذاکرات وین سبب شده است برخی با خوش‌بینی کمتر به آینده پیش رو بنگرند و بهبود وضعیت اقتصادی  ایجاد گشایش را در گرو حل بحران‌های قابل توجه اقتصاد بدانند .
مساله آب و محیط زیست، امروزه از پس بحران‌های رخ داده در خوزستان و اصفهان و دیگر نقاط کشور ، به شکلی ملموس خود را نشان داده و تاثیرات آن در آینده اقتصادی کشور روشن است. از سوی دیگر بحران صندوق‌های بازنشستگی، تورم بالا، نرخ بالای بیکاری در ایران و همچنین قرارگیری بخش مولد اقتصاد در سایه بخش‌های نامولد و دلالی سبب شده است اقتصاد ایران در وضعیتی غامض گرفتار آید . بهمن نقدینگی نیز در حال غرق کردن اقتصاد ایران است و ریزش ارزش پول ملی به بحرانی قابل درک و ملموس تبدیل شده است.

در این راستا مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی و استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در کلاب هاوس خبرانلاین در توضیح تاثیرات توافق وین، در صورت حصول گفت: من بارها این نکته را عرض کردم که برجام والفجر مقدماتی برای شکوفا شدن اقتصاد ایران است.
وی در توضیح این مطلب ادامه داد:  بیست درصد مشکلات اقتصادی ایران مربوط به ارتباطات بین‌المللی اقتصادی است و حل آن به احیای برجام یا توافقی جدید در وین مرتبط است و هشتاد درصد بحران‌ها به مدیریت اقتصادی، نظام تصمیم سازی کارشناسی و سیاست‌گذاری کلان اقتصادی باز می‌گردد.
وی با اشاره به اینکه حل هشتاد درصد مشکلات البته زمانی رخ می دهد که والفجر مقدماتی یا همان بحران بین المللی ایران حل شود، ادامه داد: برخی می‌گویند برجام تاثیری بر اقتصاد ایران نداشت. این در حالی است که طبق گزارش رسمی سازمان برنامه و بودجه، وقتی ایران در سال ۲۰۱۵ برجام را پذیرفت، شاخص‌های اقتصادی شروع به رشد کردند و رشد اقتصادی دو رقمی شد. تورم به شدت کاهش یافت و تک‌رقمی شد. بیکاری کاهنده شد و نرخ رشد سرمایه ‌ذاری هم صعودی شد. همه آمارهای رسمی نشان می‌دهد برجام تاثیری عینی و واقعی بر اقتصاد ایران داشت.
وی با تاکید بر اینکه عقیده دارد بیست و چهار میلیون رای آقای روحانی در دومین دور ریاست جمهوری برخاسته از برجام و حل ملموس مشکلات اقتصادی بود، گفت: حال کسانی که به موثر نبودن برجام اشاره دارند بهتر است آمارها را پس از خروج امریکا یا بهتر بگویم ترامپ از برجام مرور کنند. وقتی در سال ۹۷ ، ترامپ یکطرفه از برجام خارج شد، شاخص‌ها فروریخت. این تجربه نشان می‌دهد تعامل با جامعه جهانی در اقتصاد همه کشورها از جمله ایران موثر است و اگر اقتصاد بسته باشد بهترین تصمیمات نیز نمی تواند تاثیر چندانی بر وضعیت اقتصادی به جا بگذارد .
این استاد دانشگاه گفت: در اقتصاد بسته، مشکلات روزبه روز بیشتر می‌شود. تحریم‌ها باعث می‌شود رشد اقتصاد و سرمایه‌گذاری در کشور منفی شده و بیکاری و تورم افزایش یابد. پس نمی‌توان اثیر تحریم را نادیده گرفت.
وی با پیش بینی امضای توافق و احیای برجام گفت: حالا امضای برجام همه مشکلات را حل می کند؟ پاسخ منفی است چرا که اینجا دیگر پای مدیریت اقتصادی و نظام تصمیم سازی به میان می آید و قرارگیری تصمیمات در مدار عقلانیت می تواند متضمن حل بحران باشد.

توافق اجتناب ناپذیر است

در این نشست سید مرتضی افقه، استاد دانشگاه شهید چمران و کارشناس ارشد اقتصادی نیز با تاکید بر اینکه به حصول توافق در وین امیدوار است، گفت: دستیابی به توافق برای طرف‌های مذاکره اجتناب ناپذیر است اما من به خوشبینی برخی دوستان نیستم چرا که معتقدم در شرایط جدید،با تیم اجرایی جدید حتی حفظ وضع موجود چندان ممکن نیست.
وی گفت: ما اینجا با دو موضوع روبرو هستیم اول توافق که به احتمال بسیار زیاد انجام می شود و دوم گشایش اقتصادی که اگر منظور از گشایش این است که دوباره جریان فروش نفت و ورود ارز برقرار شود و با درآمدهای نفتی کشور را بچرخانیم این مهم قابل رخ دادن است اما اگر منظور از گشایش حرکت به سمت اقتصاد پایدار و توانمند باشد، اصلا شرایط به این صورت نیست و با این وضعیت نمی توانیم کشور را به سمت توسعه اقتصادی ببریم.
افقه تاکید کرد: به عبارت دیگر و با کلام ساده تر اگر گشایش شد وضع بدتر از این نمی شود ولی بعید است بهتر از این شود.
وی با اشاره به صورت تصویب FATF گفت: حل مشکلات مستلزم آزادسازی منابعی است که بلوکه شده و برقاری جریان ورود پول حاصل از صادات به کشور که در صورت عدم پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف نمی توان به این مساله چندان امیدوار بود
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: به نظر من بعید است دولت فعلی بتواند شرایط اقتصادی را عادی‌سازی کند.اگر منابعی که از کره جنوبی و چند کشور طلب داریم آزاد شود مقداری از فشارها بر بودجه دولت کاسته می شود و در کل اوضاع بدتر از این نمی شود.
وی با اشاره به اینکه نزدیک به پنجاه درصد مشکلات کشور متوجه مساله دیپلماسی خارجی است، گفت: حل این مشکلات در کنار بهبود ساختار تصمیم گیری و سیاستگذاری می تواند متضمن حل بحران های قدیمی اقتصاد ایران باشد.

هنوز با ابهام مواجه هستیم

حمید حاج اسماعیلی، کارشناس بازار کار، نیز در این نشست به این نکته اشاره کرد که پیش‌نویسی که بتوانیم روی آن مباحث را به خوبی دنبال کنیم در اختیار نداریم و ادامه داد: همه ما از اطلاعاتی که می‌تواند به تحلیل و پیش‌بینی کمک کند محرومیم.
وی در ادامه این مطلب افزود:  برای این که تحلیل درستی از موضوع داشته باشیم، باید چند نکته را تاکید کنیم. اول این که مذاکرات هسته ای یک واقعیت اجتناب ناپذیر است. ما سالهاست شاهد بازیهای سیاسی ودعواهای زرگری بین بازیگران دارای نقش در حاکمیت هستیم. همه دنبال این هستند که از طریق برجام مشکل را حل کنند.
وی گفت: نگرانی مهم من اصرار دولت سیزدهم به این نکته است که کشور را بدون توافق هسته ای اداره می‌کنیم. این حرف پالس منفی به فضای اقتصاد مخابره می کند و امیدوارم توافق در شرف وقوع بتواند تاثیر عینی بر وضعیت اقتصادی به جا بگذارد. در ضمن باید روشن شود برحام بدون اف‌ای‌تی‌اف آیا برای اقتصاد ایران راهگشاست یا خیر؟

حق داریم به مذاکرات بی اعتماد باشیم

همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه نیز در این نشست با اشاره به انکه خلاف سایر مهمانان به روند مذاکرات و حصو توافق خوشبین نیست، گفت: طرف غربی هرآنچه قبلا داده بود را پس گرفت و تهران حق دارد به این روند اعتماد نکند و منتظر اقدام عملی غرب باشد.
وی با اشاره به اینکه مشکلات اقتصاد ما به برجام مربوط نیست، گفت: نباید به غرب اجازه بدهیم خر مرده را به ما قالب کند. آنها هر چه می توانستند فشار بیاورد آوردند و دیگر کاری از دستشان بر نمی‌آید.
وی اضافه کرد: مهمترین تاثیر برجام بر صنعت نفت است. اگر خصوصی سازی در نفت به اندازه پتروشیمی و معادن و فولاد افاق می‌افتاد می توانستیم تحریمها را تحمل کنیم چرا که همان طور که می‌بینید تحریم‌ها توانست صنعت پتروشیمی و فولاد را تحت تاثیر قرار دهد.
او در بخش دیگری از سخنانش گفت: نمی‌توان ایران را در بازار نفت نادیده گرفت. نفت در بازارهای جهانی گران شده و نیاز به ایران احساس می‌شود.به این ترتیب  اگر دولت روی ۴ کالای اساسی خود یعنی عدالت، امنیت، آموزش و بهداشت سرمایه گذاری کند و بنگاههای اقتصادی را به مردم و قیمت‌گذاری را به بنگاه‌ها بسپارد، مشکلات کمتر می‌شود. در غیر این صورت چه تحریم باشیم یا نباشیم مشکلات اقتصادی ما چندان تفاوتی نخواهد کرد.
وی پیش بینی کرد اگر تحریم نباشد، نرخ تورم بین بیست تا چهل درصد باقی بماند و گفت: به نظر من دولت نباید به مذاکرات توجه کند. به گفته وی با واکاوی فروش نفت به بخش خصوصی امکان بازپس گیری پول نفت نیز فراهم خواهد شد.

آدرس غلط ندهیم

میثم شرفی، فعال حوزه انرژی نیز در این نشست تاکید کرد: باید مراقب بود پیام غلط به جامعه مخابره نشود اینکه بگوییم فشار تحریم تمام شده و دیگر کسی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد، تعبیر اشتباه و ناردستی است که نباید گفته شود.
وی تاکید کرد: کشور در شرایط اضطراری و تحت شدیدترین جنگ اقتصادی تاب‌آوری داشته است ولی آیا تاب‌آوری قابل استمرار است یا فشار در این بازه باقی می‎‌ماند؟ قطعا خیر.
این کارشناس در توضیح این مطلب ادامه داد: در همه ابعاد ، صنعت و اقتصاد کشور تحت فشار است و در شرایط شبه جنگی کشور را مدیریت می کنیم آیا این قابل استمرار است؟ خیر.
وی بر ضرورت دستیابی به توافق تاکید کرد و ادامه داد: فشارها حتما می‌تواند بیشتر شود. تحریم نفت اثرات سنگینی در اقتصاد گذاشته و اگر قرار بر افزایش فشار باشد هزاران تحریم دیگر وجود دارد که کشور را به بن بست کامل می‌کشاند.
نتیجه عدم توافق چیست؟
علیرضا سلطانی، تحلیلگر حوزه بین‌الملل و کارشناس اقتصادی نیز گفت: برخی دوستان واقعیت را بیان نمی‌کنند و می‌گویند اقتصاد در ساحل آرامش است. عدم توافق یعنی بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و ایجاد اجماع جهانی علیه ایران .
وی در توضیح این مطلب ادامه داد:  بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت و فعال شدن مکانیزم ماشه و خیلی مسایل دیگر تبعات چنین اتفاقی است. به این ترتیب این خطای محاسباتی است که در بخشی از جریانات سیاسی کشور همچنان وجود دارد که در خلاء فکر می کنند و سعی نمی کنند از پوسته تنیده شده درون خود رها شوند و با واقعیات همراهی کنند.
وی گفت: به دولت آقای رییسی تبریک می گویم خود را اسیر این توهمات نکرد و پای میز مذاکره رفت اما  این نگرانی در نظام مدیریت سیاسی کشور وجود داشت و دارد که این توهمات و تصورات را مطرح می کنند که اگر توافق نشود راه خود را ادامه می‌دهیم.
وی تاکرد کرد: تاخیر بیش از حد برای توافق می‌تواند هزینه های توافق را بالا ببرد ولی تاکنون خوب پیش رفتیم و خطاهای محاسباتی و توهمات برخی افراد نتونسته راه دولت و نظام برای حل مساله و احیای برجام را تحت تاثیر قرار دهد.

کاسبان تحریم را دریابید

علی شریعتی فعال اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی ایران نیز در این نشست با اشاره به تجربه فعالیت اقتصادی خود در بخش صادرات در دوران تحریم گفت:  هر روزی که از تحریم گذشت، کار سختتر شد.
او افزود: برای دور زدن تحریم قبلا یک شرکتی در کشورهای دیگر می‌زدند و تحریمها را دور می زدند اما به چشم دیدم در ارمنستان نمایندگان پمپئو در سفارت آمریکا می نشستند و شرکتها را یکی یکی احضار و بررسی می کردند.
وی ادامه داد:  یادمان هست چقدر در داخل برجام را به سخره می گرفتند. این ها دیگر مهم نیست. مهم این است همه به این نتیجه رسیدند باید با دنیا آشتی کنیم. این که چقدر برجام می تواند موجب رونق شود یا نه، بحث دیگری است. الان باید این بیمار را نجات دهیم و بعد ببینیم چطور حالش را بهتر کنیم.
وی با اشاره به اینکه امکان تحقق برجام بالاست، گفت: به کلیدواژه کاسبان تحریم و تحریم کنندگان داخلی دقت کنید، ببینید سر ماجرای واردات واکسن چقدر فعالیت مخرب کردند و بالاخره این اتفاق افتاد، حالا هم دست از تلاش بر نمی‌دارند.

دو تریلیون نفت فروختیم

وحید شقاقی شهری نیز با اشاره به ضرورت حصول توافق گفت: بخش مهمی از مشکلات ایران ریشه رد همین مساله دارد ولازم است هر چه سریعتر این بحران برطرف گردد . ماجرا بسیار پیچیده است. به هر حال به قیمت روز در نیم قرن گذشته دو تریلیون دلار نفت فروهته شده است اما مشکلات اقتصادی ما پابرجا مانده ولی نکته اینجاست که بدون حل مشکلات بین المللی نمی‎توان انتظار حل مسکلات داخلی را داشت.
وی با اشاره به اینکه تعلل در حل مشکلات روابط بین‌المللی و منطقه ای فرصت را از ما خواهد گرفت، افزود: اگر برجام زودتر به نتیجه می‌رسید از قیمت بالای نفت امروز منتفع می شدیم. باز هم تاکید می‌کنم هر روز تاخیر به ضرر ماست و باید در کنار برجام تکلیف اف‌ای‌تی‌اف را نیز روشن کنیم. وی گفت: امیدواریم برجام سریعتر امضا شود. بعد سراغ FATF برویم و تعیین تکلیف شود.

گشایش قابل انکار نیست

نصراله زارعی، کارشناس اقتصادی نیز در این خصوص با اشاره به اینکه برجام موجب رشد و رونق بازار نفت ایران در جهان شد، گفت:  کسی نمی‌تواند گشایش‌ها را انکار کند. شرکتهای بین المللی آمدند و صادرات به حدود ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز رسید و به قیمت ۶۰ دلار فروخته شد. برجام اثرات اقتصادی خوبی داشت. کسری بودجه باعث تورم است. عامل اصلی کسری بودجه عدم تحقق درآمدهای نفتی است.
وی تاکید کرد: از این رو با امضای برجام بهبود اقتصادی حاصل می شود ولی دامنه این گشایش قابل بحث است و باید در مورد آن ارزیابی داشت باشیم . مهم این است که برجام در شرایط جدید به اف‌ای‌تی‌اف مرتبط است و باید ملزومات اثرگذاری ان در اقتصاد ایجاد شود .

ملزومات اجرای برجام چیست؟

در این نشست، محمدرضا جهان بیگلری ، اقتصاددان نیز گفت: از آنجایی که اقتصاد ما وابسته به نفت و تعاملات بین المللی است، توافقات بین‌المللی بر اقتصاد ما اثر می گذارد. برجام سرفصلهای محدودکننده‌ای برای اقتصاد ما داشت که طی زمان این محدودیتها برطرف می شد. به همین خاطرایران قبول کرد و به تعهدات خود عمل کرد ولی طرف مقابل به این تعهدات عمل نکرد.
وی نیز تاکید کرد:مساله FATF باید در زمانی که توافقات صورت گرفت، حل شود چرا که بودن یکی بدون حضور دیگری تاثیری بر اقتصاد ما نخواهد داشت.
به گفته وی ضرورت دارد در دوره جدید ایران به سمت اقتصاد بدون نفت حرکت کند.