فرجی‌راد گفت: تبلیغات ما در زمینه امکانات و خدماتی که به اتباع افغانستانی داده‌ایم صفر یا بسیار ضعیف است و اصلا در صدا و سیما و رسانه‌ها به این موضوع به طور روشن و شفاف نپرداخته‌ایم و همین امر باعث آبروریزی‌هایی مانند «بنر نان» شده است.
بیش از چهار دهه از میزبانی اتباع خارجی افغانستانی در ایران، می‌گذرد؛ اگرچه مردم ایران بنا بر آموزه های دینی و انسانی در این سال‌ها میزبانی اتباع مهاجر و پناهنده از کشور افغانستان را به جا آورده‌اند اما فقدان قوانین منسجم برای جلوگیری از ورود اتباع از سویی و برخی حوادث تلخ در سال‌های اخیر سبب شده تا مسئولان، برنامه طرد اتباع غیرمجاز را با جدیت پیگیری کنند.
اتباع افغانستانی بیش از ۹۰ درصد اتباع خارجی در ایران را تشکیل می دهند و حضور آنان در سه سال اخیر و پس از قدرت گرفتن دوباره طالبان در افغانستان، افزایش یافته است. اگرچه اغلب این افراد به دلیل شرایط نامطلوب درافغانستان به ایران سرازیر شده‌اند اما گروهی از آنان با نادیده گرفتن قوانین کشورمان اغلب به صورت غیرمجاز و غیرقانونی وارد ایران شده اند و حتی در ادامه با بی‌توجهی به قوانین این سرزمین مشکلات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی متعددی پدید آورده و گاهی نیز این مشکلات به حوزه امنیتی کشیده شده است.
حضور اتباع غیرمجاز در استان‌هایی که زندگی اتباع در آن‌جا ممنوع است، برخورداری از خدمات رایگان بهداشتی، آموزشی و رفاهی و دریافت موادغذایی مشمول یارانه، شیوع برخی بیماری‌های مسری در مناطقی که اتباع غیرمجاز زندگی می‌کنند، از دست رفتن فرصت‌های اشتغال و خروج سرمایه ناشی از کار اتباع از ایران، ازدواج اتباع با ایرانیان و مشکلات ناشی از آن از جمله مخاطراتی است که اتباع غیرمجاز در ایران ایجاد کرده‌اند و این موضوعات توجه اذهان افکار عمومی را به خود جلب کرده است.
همین امر سبب شده تا در ماه‌های اخیر بحث طرد اتباع غیرمجاز به مطالبه عمومی تبدیل شده و به دنبال آن متولیان امر نیز به دنبال سازوکارهایی برای شناسایی و بازگرداندن اتباع غیرمجاز باشند.
در همین راستا با عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بین‌المللی گفتگو کرده ایم که در ادامه می‌خوانید:
پس از روی کار آمدن طالبان شایعه شد ایران دروازه‌ها را باز گذاشته است/ مهاجر و پناهنده تفاوت دارند
فرجی‌راد به خبرنگار سیاسی ایسکانیوز گفت: پس از روی کار آمدن طالبان برای بار دوم با نوعی اهمال‌کاری از سوی بعضی دستگاه‌ها در زمینه پذیرش اتباع افغانستانی مواجه شدیم تا جایی که بین مردم افغانستان شایعه‌ای مبنی بر این که ایران دروازه‌ها را بازگذاشته است، پیچید! و متاسفانه بعضی مسئولین داخلی هم این تفکر را داشتند و ویزاهای زیادی نیز در این مدت صادر شد.
این استاد ژئوپلیتیک در ادامه گفت: بر این باور هستم که در حال حاضر قریب به ده میلیون نفر تبعه افغانستانی در ایران حضور دارند. ما همواره در طول چهل و پنج سال گذشته پذیرای مهاجرانی از افغانستان بودیم. از زمانی که کمونیست‌ها در آن کشور کودتا کردند، حضور افغانستانی‌ها در ایران افزایش پیدا کرد و البته در جاهای خاصی کار می‌کردند به طوری که آن‌ها را در خیابان‌ها و شهرها کمتر می‌دیدیم و اغلب در کارگاه‌ها، در مراکز تولیدی، ساختمان‌های در حال احداث و … دیده می‌شدند اما در حال حاضر در پیاده‌روی برخی شهرها مانند قم، یزد و مشهد اگر قدم بزنید تعداد اتباع افغانستانی بیشتر از اهالی آن شهر است! این مسئله نشان می‌دهد که جمعیت قابل توجهی به اندازه جمعیت یک کشور متوسط وارد ایران شده است.
این کارشناس مسائل بین‌المللی با بیان این که باید میان «مهاجر» و «پناهنده» تفکیک قائل شد، گفت: بیشتر کسانی که از افغانستان وارد ایران شده‌اند مهاجر هستند اما برخی افراد که در زمان قدرت‌گیری اول و دوم طالبان وارد ایران شدند پناهنده هستند و این پناهندگان در دور اول بیشتر در مشهد متمرکز شدند اما در حال حاض هم پناهنده داریم و هم مهاجر.
وی افزود: در سه سال گذشته مرزهای کشور ما به گونه‌ای باز شد که دسته‌هایی از جوانان در روستاهای افغانستان تصمیم گرفتند به ایران بیایند و به این افراد «مهاجر» گفته می‌شود. در همین تهران تا پیش از این بسیاری از خواربارفروشی‌ها شاگرد نداشتند اما اکنون یک یا دو نفر شاگرد افغانستانی دارند. چنین مهاجرانی ضرورت ندارد در ایران بمانند و جای کارگر ایرانی را پر کنند البته در برخی بخش‌ها مانند کشاورزی و تولیدات دامی، ساختمان‌سازی و برخی خدمات شهرداری مانند پاکبان به اتباع نیاز داریم. همواره دو سه میلیون نفر از اتباع در ایران حضور داشتند و در توسعه ایران نیز زحمت کشیدند.
زاد و ولد گسترده اتباع ترکیب جمعیت کشور را بهم بریزد
فرجی‌راد در ادامه گفت: دسته‌ای از اتباع نیز وجود دارند که بی‌جهت به ایران آمده‌اند و در پارک‌ها و مناطق مختلف شهری رها هستند و در حال زاد و ولد گسترده هستند و باعث می‌شوند به یکباره در بازه زمانی ده سال آتی ترکیب جمعیتی کشور بهم بریزد.
وی با بیان این که در میان اتباع دسته‌ای وجود دارند که پناهنده‌اند، گفت: پناهنده به کسانی گفته می‌شود که طالبان در پی آن‌ها هستند مثلا بسیاری از بانوان افغانستانی که تحصیلات بالایی دارند و یا هنرمند هستند و در حکومت افغانستان امکان کار و فعالیت ندارند به ایران پناهنده شده‌اند و هیچ ایرادی ندارد که به این افراد کمک کنیم. این افراد نه تنها برای ایران ضرر ندارند بلکه به ارتقاء فرهنگ و هنر کشور کمک می‌کنند. دسته دیگر افراد نظامی دوره جمهوری افغانستان هستند. تعدادی از این نظامیان را طالبان کشته و تعداد زیادی از این افراد هم به ایران پناهنده شده‌اند زیرا برای حکومت افغانستان خطرناک هستند.
فرجی‌راد افزود: طالبان می‌گوید چون این افراد کار با اسلحه را آموزش دیده‌اند اگر وارد افغانستان شوند قدرت طالبان را به خطر می‌اندازند. از نظر انسانی ایرادی ندارد اجازه ندهیم افراد بی‌گناه کشته شوند. دولت باید اسامی تمام این نظامیان را داشته باشد و برای آن‌ها برنامه‌ریزی کند و از آن‌ها استفاده کند.
این استاد ژئوپلتیک در ادامه گفت: در کنار این دو گروه از پناهندگان، مردان مهاجر افغانستانی وجود دارند که در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند و بویژه در استان خراسان مشغول به کار هستند، این عده نیز ایرادی ندارد که به شکل قانونی در ایران به فعالیشان ادامه دهند، مالیات بدهند و به اقتصاد کشور کمک کنند و یا اگر استاد دانشگاه هستند و نیاز برای بکار گرفتن است، در دانشگاه آزاد یا دانشگاه‌های دیگر به خدمت گرفته شوند.
نیمی از اتباع افغانستانی باید به کشورشان بازگردند/ تبلیغات در زمینه امکاناتی که به افغانستانی‌ها داده‌ایم، صفر است
وی با بیان این که حضور نیمی از جمعیت اتباع افغانستانی در ایران ضرورت ندارد گفت: برای این جمعیت مازاد باید با توجه به مشکلات آب، برق و … که در کشور داریم، برنامه‌ریزی شود تا هرچه زودتر به افغانستان بازگردانده شوند. اکثر این افراد از روستاها آمده‌اند و در میان آن‌ها افراد کمی نیز وجود دارند که با ما دشمنی دارند و با سیاست خاصی به ایران فرستاده شده‌اند و برای امنیت کشور خطرناک هستند و حادثه شاه‌چراغ، کرمان و … را نباید فراموش کنیم. بر اساس گفتگوهایی که با بسیاری از این اتباع داشتم، آن‌ها در روستاهای خود در افغانستان امکانات جهت زندگی دارند و می‌توانند دامپروری و کشاورزی کنند. بازگرداندن این افراد نیز کار دشواری نیست و دولت می‌تواند بدون این که تحت تاثیر جو افغانستانی ستیزی قرار گیرد، این پروژه را حداکثر ظرف یک سال به سرانجام برساند اما سنتی و هیاتی عمل کردن نتیجه ندارد. باید دید چه سقفی از این افراد مورد نیاز کشور هستند و چه تعداد مازاد هستند و باید بروند.
این کارشناس مسائل بین‌المللی در ادامه تصریح کرد: در ایران ده میلیون افغانستانی به راحتی از این شهر به آن شهر می‌روند و ما هم مشکلات امنیتی و اقتصادی داریم و هم باید با این افراد مهربانی کنیم زیرا این افراد هم زبان ما هستند ولی متاسفانه برخی از افغانستانی‌هایی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند این قدر درک ندارند که در کشوری که پذیرای این حجم مهاجر شده است به هر حال مشکلات کوچکی نیز ممکن است ایجاد شود. مثلا ممکن است فرد جاهلی یک بنر مبنی بر عدم فروش نان به اتباع بسازد و این تابلو را بی بی سی و ایران اینترنشنال نیز بولد می‌کنند و زحماتی که برای اتباع افغانستانی کشیده می‌شود، به هدر می‌رود. در حالی که این اتباع روزانه به راحتی نان و گوشت و مایحتاج خود را تهیه می‌کنند و کسی هم مزاحمتی برای آن‌ها ندارد.
فرجی‌راد با ابراز تاسف از تبلیغات ضعیف در زمینه خدماتی که به اتباع داده شده گفت: تبلیغات ما در زمینه امکانات و خدماتی که به اتباع افغانستانی داده‌ایم صفر یا بسیار ضعیف است و اصلا در صدا و سیما و رسانه‌ها به این موضوع به طور روشن و شفاف نپرداخته‌ایم و همین امر باعث آبروریزی‌هایی مانند آن بنر نان شده است در صورتی که باید خدماتی که در اختیار اتباع قرار گرفته از طریق فضای مجازی اطلاع‌رسانی شود تا این قدر کشور ما مورد هجمه قرار نگیرد. اتباع افغانستانی در کشور ما کار می‌کنند و درآمد بدست می‌آورند و برای خانواده خود پول به خارج از کشور می‌فرستند. کدام کشور را در جهان سراغ دارید که پذیرای این حجم از مهاجران شده باشد در حالی که خودش تحریم است؟ آلمان با آن ثروتی که دارد یک میلیون مهاجر گرفته است که شاید سیصد هزار نفر آن افغانستانی باشند و ببینید با چه مشکلاتی روبرو است و اکنون دست به اخراج برخی از آن‌ها زده است. از سوی دیگر نباید در فضای مجازی همه این افراد را با یک چوب برانیم زیرا برخی از این افراد برای کشور ما مفید هستند.
در راستای بازگرداندن اتباع باید با طالبان مذاکره کرد/ گلوگاه‌هایی که اتباع از آن طریق به کشور باز می‌گردند، قابل کنترل است
وی گفت: در راستای بازگرداندن اتباع حتی باید با طالبان نیز گفتگو کرد و به آن‌ها ضرورت این موضوع را تفهیم کرد. به نظر من بخشی از بمب‌گذاری هایی که در ایران توسط داعش انجام می‌شود با چراغ سبز نیروهای افراطی منطقه است. طالبان باید قانع شود که این حجم از اتباع افغانستانی که در ایران حضور دارند به اندازه جمعیت یک کشور هستند و ضروتی ندارند ما پذیرای این حجم از اتباع باشیم مثلا کشوری مانند نروژ چهار و نیم میلیون جمعیت دارد. با این اوصاف طالبان هم با توجه به شرایط بد اقتصادی که دارد ناراضی نیست که مسئولیت تامین مخارج این جمعیت را از خود سلب کند زیرا به نفع اقتصادش است و به جای آن گندم به ازبکستان صادر می‌کند. لذا باید با طالبان مذاکره کرد و اگر نپذیرد با توجه به جوی که در ایران در حال شکل‌گیری است هم به ضرر افغانستانی‌ها و هم به ضرر طالبان می‌شود.
این کارشناس مسائل بین‌المللی تاکید کرد: فرایند اخراج اتباع از سوی نیروی انتظامی بر اساس یک برنامه مدون انجام نمی‌شود. باید برای نیروی انتظامی مشخص شود که چه کسانی از ایران برود و اگر برگردند آن‌ها را با چه جریمه‌ای مواجهه کند. نیروی انتظامی نباید به گونه‌ای عمل کند که مثلا پدر یک خانواده را بگیرد و بازگرداند و خانواده وی در این‌جا بی‌سرپرست بمانند زیرا این خانواده مجبور به تکدی‌گری در خیابان‌ها می‌شود و خود این مسئله دوباره برای دولت مشکل‌ساز می‌شود بنابرابن اخراج اتباع نیازمند یک برنامه‌ریزی دقیق است. ایرادی هم ندارد حتی برای مدت یک سال یک ارتش برای پیشگیری از ورود مجدد اتباع در مرز مستقر شوند. گلوگاه‌هایی که اتباع از آن طریق به کشور بازمی گردند، مشخص و قابل کنترل است. برخی از آن‌ها از مسیر زاهدان و مرز پاکستان می‌آیند. نیروی انتظامی باید در جاده‌ها ماشین‌های شوتی که اتباع را در گروه‌های ده تا دوازده نفره به ایران می‌آورد، رصد و متوقف کند اما در این زمینه خوب عمل نمی‌شود و گرنه نیروی انتظامی توان ممانعت از بازگشت اتباع را دارد. علاوه بر این بازگرداندن اتباع فقط کار نیروی انتظامی نیست بلکه همه دستگاه‌ها باید یاری کنند.
فرجی‌راد در زمینه ضرورت توزیع اتباع در کشور گفت: مثلا منطقه‌ای در شمال کشور وجود دارد که اگر اتباع افغانستانی از آنپ‌جا خارج شوند ساختمان‌سازی و به تبع آن اقتصاد آن منطقه دچار مشکل می‌شود زیرا اقتصاد آن شهر بر اساس ویلاسازی است و یا در گاوداری‌های بزرگ اطراف قم برخی اتباع از سی یا چهل سال قبل مشغول کار هستند و نمی‌توان این افراد را از آن منطقه خارج کرد زیرا کارهای خدماتی معطل می‌ماند. علاوه بر این شهرداری تهران نیز از اتباع افغانستانی استفاده می‌کند بنا بر آمار شش هزار نفر از این افراد پاکبان هستند.
جانمایی اتباع باید حساب شده انجام شود/ وقتی اتباع زیاد شوند، دارو قاچاق می‌شود
این استاد ژئوپولتیک افزود: اطراف دریاچه چیتگر بعد از ظهر تعداد زیادی از اتباع که عمدتا در سنین بین سی تا چهل سال هستند جمع می‌شوند و مشخص است برنامه‌ای برای کار و تولید درازمدت در ایران ندارند و باید بازگردانده شوند. در مشهد، قم، ورامین تعداد زیادی از اتباع انباشته شده‌اند که برخی از این افراد از سی الی چهل سال قبل در این مناطق مستقر شده‌اند و ایرادی ندارد اما نباید اجازه داد جمعیت جدید اتباع به این مناطق اضافه شود بلکه باید پروژه تمرکز زدایی اتباع پیگیری شود. در بازار قم تعداد بانوان افغانستانی از ایرانی‌ها بیشتر شده در حالی که ما باید این اتباع را بیشتر در محل کارشان بیابیم نه در در کوچه و خیابان. شهرداری‌ها باید آمار جمعیت کارگر بیکار را بدست آورند و بر آن اساس ببینند که آیا در فلان منطقه به علت کمبود کارگر نیاز به کارگر خارجی داریم یا خیر؟ مثلا در آذریایجان، ایلام، کردستان و لرستان کارگر ایرانی زیاد است و نیازی به کارگر خارجی نیست. علاوه بر این ضرورتی ندارد آن دسته از اتباعی که از فرهنگ ما دور هستند و قبلا هم به ایران رفت و آمد نمی‌کردند در کشور بماند زیرا اگر بازگردند هیچ مشکلی در افغانستان برایشان ایجاد نمی‌شود. پس جانمایی اتباع باید حساب شده و با استفاده از کارشناسان و افرادی که در این زمینه تعصب ندارند، انجام شود.
فرجی‌راد گفت: برخی شخصیت‌های سیاسی کشور ما به صورت علنی از تریبون‌های مانند نماز جمعه اعلام می‌کنند اتباع را به خانه‌هایتان راه بدهید و مهمان‌نوازی کنید! بیان این سخنان در حالی که کشور ۹ میلیون تن گندم وارد می‌کند و یا با یارانه گوشت و برخی کالاهای اساسی وارد می‌کند، آیا درست است؟ در مناطق پایین‌شهرها مسکن همواره ارزان بوده اما به این علت که اتباع افغانستانی در دسته‌های ده تا پانزده نفره یک خانه را اجاره می‌کنند پس گرانی مسکن تاثیری بر آن‌ها ندارد اما خانواده ایرانی برای اجاره همان مسکن در تهران و شهرهای دیگر دچار مشکل است. صدای دولت در زمینه قیمت بنزین درآمده اما آیا ماشین‌های حامل این افراد از همین بنزین استفاده نمی‌کند؟ ده‌ها کالای دیگر که به همه آن‌ها یارانه تعلق می‌گیرد، بیشتر مصرف می‌شود.
وی تصریح کرد: ایران با کشورهای دیگر مذاکره می‌کند تا شش میلیون دلار که پول خودش است آزاد شود و بعد این شش میلیون دلار را صرف خرید گندم، جو و دارو می‌کند. وقتی اتباع زیاد شوند، دارو نیز قاچاق می‌شود زیرا برخی از این افراد دارو را به افغانستان و پاکستان قاچاق می‌کنند. علاوه بر این دزدی در میان بخشی از اتباع که معتقدیم باید اخراج شوند وجود دارد مثلا در مواردی یک خودرو در مرز توقیف شده و در آن گوشی اپل سرقتی پیدا می‌شود! حتی دزد ممکن است ایرانی باشد اما خریدار افغانستانی است زیرا گوشی در آن‌جا نیاز به ریجستری ندارد و بنابراین مشکلات امنیتی از این دست نیز به وجود می‌آورند.
