صنعت فضایی در جهان به علت اهمیت آن در کسب برتری بر سایر کشورها و بهره‌گیری از فرصت های خطیر ناشی از پرتاب ماهواره روز به روز در حال گسترش است، اما برتری ایران در این عرصه از چه جهاتی است؟
براساس برآوردهای مجمع جهانی اقتصاد و موسسه مکینزی اند کامپنی معتبرترین شرکت مشاور مدیریت جهان در آمریکا، ارزش اقتصادی صنعت فضایی تا سال 2035 به 1.8 تریلیون دلار می رسد.این صنعت به علت امکان بررسی تغییرات گسترده آب و هوایی، کمک به نظارت بر زنجیره تامین جهانی، کاربردهای اقتصادی، نظامی، اطلاعاتی و غیره اهمیت زیادی دارد.با این حال کشورهای محدودی در جهان از فناوری های بومی و استقلال در زمینه تولید و پرتاب ماهواره برخوردار هستند. در بین کشورهای جهان تنها ایران، آمریکا، ژاپن، چین، هند، فرانسه، کره جنوبی و شمالی و انگلیس از توانایی بومی پرتاب ماهواره های خود به فضا برخوردارند. روسیه و اوکراین نیز از میراث شوروی سابق بدین منظور استفاده می کنند. بنابراین توانایی ایران در این زمینه منحصر به فرد و قابل ستایش است.پرتابگرهای فضایی ایران می توانند ماهواره هایی تا وزن 200 کیلوگرم را حمل کرده و در مدار قرار دهند. ایران همچنین از سال گذشته موفق شد ماهواره های خود را در مدار پایین زمین که در فاصله 450 تا 2000 کیلومتری از آن قرار دارد، مستقر کند. ایران در حال حاضر در حال ساخت بزرگترین پایگاه فضایی غرب آسیا در جنوب کشور است که فاز اول آن تا سال جاری تکمیل خواهد شد. این دستاوردها همه در شرایط سخت تحریمی محقق می شوند.صنعت فضایی جهان که سالانه 9 درصد رشد می کند، در سال های اخیر علاوه بر کشورهای توسعه یافته، مورد توجه کشورهای در حال توسعه نیز قرار گرفته است.
بررسی 5 نمونه از کشورهای در حال توسعهاز جمله این کشورها می توان به هند اشاره کرد که توانست به اولین کشوری مبدل شود که یک فضاپیما را در مجاورت قطب جنوب ماه که به سادگی در دسترس نیست، فرود آورد. این کشور از ماهواره های خود که با همکاری بخش خصوصی ساخته می شوند برای حل مشکلات ناشی از رشد شدید جمعیت، جمع آوری داده های تصویری برای مدیریت بخش کشاورزی و ارتقای دقیق زیرساخت ها استفاده می کند. البته هند در این زمینه به کمک های آمریکا وابسته است و در خرداد ماه گذشته برنامه همکاری مشترک همکاری فضایی دو کشور در حوزه های نظامی، مخابراتی و غیره نیز اعلام شد.اوکراین هم در تلاش است با پشتیبانی کشورهای عضو ناتو از فناوری فضایی و ماهواره ها برای تقویت توانایی جنگی خود در برابر روسیه استفاده کند. داده های جمع آوری شده از طریق رصد هوایی از صحنه نبرد به فرماندهان نظامی کمک می کند تا برای تحرک دقیق نیروها و بهینه سازی ارتباطات خود برنامه ریزی کنند. عربستان سعودی نیز با جلب حمایت هر دو بلوک شرق و غرب تلاش می کند تا صنعت فضایی خود را تا سال 2030 با سرمایه گذاری 2 میلیارد دلاری توسعه دهد. هدف از این سرمایه گذاری ترویج تحقیقات علمی، تقویت امنیت ملی و انتقال اقتصاد عربستان به حوزه ای فراتر از منابع طبیعی مانند نفت و گاز است.
تایلند با هدف بهبود کیفیت زندگی شهروندان خود در سال 2022، از یک برنامه پنج ساله برای تحقیقات به منظور طراحی و توسعه ماهواره های داخلی رونمایی کرد. این کار با تولید ماهواره TSC-Pathfinder برای رصد زمین آغاز می شود. تایلند قصد دارد بازار فضایی داخلی چند میلیارد دلاری ایجاد کند و همچنین به دنبال تاسیس یک سایت پرتاب داخلی برای پاسخ به نیاز خود و کشورهای همسایه است. اما در این زمینه به کمک های انگلیس و آمریکا به شدت وابسته است.پرو در آمریکای جنوبی با همکاری آمریکا و فرانسه و به منظورکاهش شکاف دیجیتال، افزایش دسترسی به اینترنت و آموزش آنلاین و توانمندسازی جوانان خود به دنبال اتصال جوامع پراکنده محلی از طریق ارتباطات ماهواره ای است. آمریکا، روسیه، چین، آرژانتین و فرانسه سازندگان اصلی ماهواره برای کشورهای جهانتا دسامبر سال 2023 (ابتدای زمستان سال گذشته) 90 کشور جهان برای ساخت ماهواره اقدام کرده اند که از میان این کشورها 12 کشور برای ساخت ماهواره های خود به طور کامل از توان و دانش سایر کشورها کمک گرفته اند. این کشورها عبارتند از افغانستان، آلبانی، آنگولا، آذربایجان، بولیوی، اتیوپی، لائوس، قطر، سودان، توگو، ترکمنستان و ونزوئلا که از کمک های فنی فرانسه، آرژانتین، روسیه، آمریکا وچین بهره گرفته اند.کشورهایی که موفق به تولید و پرتاب ماهواره به طور بومی شده اند، محدود به شوروی سابق، روسیه، آمریکا، انگلیس، هند، کانادا، ایتالیا، فرانسه، استرالیا، آلمان، ژاپن، چین، کره شمالی و ایران هستند.
هلند، برزیل، مکزیک، سوئد، اسپانیا، اندونزی، مالزی، نروژ، فیلیپین، فنلاند، بنگلادش، غنا، مغولستان، نیوزلند، بوتان، اردن، کنیا، سنگال، ایرلند، ارمنستان، آلبانی، زیمباوه، اوگاندا، مولداوی، اسپانیا، بحرین، کویت، میانمار، پاراگوئه، تایوان، آفریقای جنوبی، دانمارک، تونگا، آذربایجان، یونان، کلمبیا، لیتوانی، ویتنام و لوکزامبورگ برای پرتاب ماهواره های خود از آمریکا کمک گرفته اند.کشور هند، بلغارستان، پاکستان، ونزوئلا، اکوادور، بولیوی و جمهوری چک برای این کار از چین کمک گرفته اند. دولت عربستان سعودی، موریتانی، افغانستان و ترکیه به فرانسه متوسل شده اند. کشورهای کره جنوبی و پرتغال از انگلیس و فرانسه؛ تایلند از آمریکا و فرانسه؛ جمهوری چک و بلاروس از روسیه؛ کشور شیلی از انگلیس، اوکراین و روسیه کمک گرفته؛ گرجستان از روسیه و قزاقستان؛ امارات از آمریکا و اوکراین؛ بلژیک و سوئیس از هند؛ مراکش از آلمان، اوکراین و قزاقستان؛ الجزایر و نیجریه از انگلیس و روسیه؛ سنگاپور از ژاپن و هند؛ اتریش از کانادا و هند؛ قطر از آمریکا و فرانسه؛ پرو از اوکراین و روسیه؛ عراق از ایتالیا و روسیه و در نهایت ترکمنستان از فرانسه و آمریکا کمک گرفته اند.اقتصاد قدرتمند صنعت فضایی بررسی های انجمن جهانی صنعت نشان می دهد که در سال 2023 کل درآمد این صنعت با رشدی دو درصدی به 285 میلیارد دلار افزایش یافت.در عین حال درآمد بخش ساخت ماهواره هم با جهش 9 درصدی به 17.2 میلیارد دلار رسید که ناشی از طراحی نرم‌افزارهای انعطاف‌پذیرتر و افزایش فزاینده تولید ماهواره‌های کوچک از طریق بهبود فرآیندهای تولید بود.
تولیدکنندگان مستقر در ایالات متحده حدود 85 درصد از ماهواره های تجاری خریداری شده را که در سال 2023 پرتاب شدند، ساختند که در صدر آنها شرکت اسپیس ایکس قرار دارد.با این حال، گزارش موسسه تحقیقاتی برایس تک نشان می‌دهد که سهم ایالات متحده از کل درآمد حاصل از تولید ماهواره‌ها در جهان از 64 درصد در سال 2022 به 46 درصد در سال 2023 کاهش یافته است. علت اصلی این کاهش، پایین آمدن هزینه استفاده از فضاپیماهای حامل ماهواره ها در دیگر نقاط جهان است.درمجموع، 9691 ماهواره فعال تا پایان سال 2023 در مدار زمین به ثبت رسیده اند که این رقم نسبت به پنج سال گذشته 361 درصد افزایش یافته است.
