می‌توان گفت که مهم‌ترین وعده مسعود پزشکیان در انتخابات، عمل به برنامه هفتم توسعه است. تبدیل ایران به هاب انرژی با تمرکز بر تجارت گاز یکی از سیاست‌های برنامه هفتم به شمار می‌رود که هدف آن افزایش حجم صادرات گاز از ۲۰ به ۴۰ میلیارد مترمکعب است.
یکی از مهم‌ترین قسمت‌های برنامه هفتم توسعه موضوع انرژی در کشور است. در این بخش برنامه‌های واضح و روشنی درخصوص تبدیل شدن ایران به هاب گازی منطقه تدوین شده است. برنامه هفتم توسعه که رئیس جمهور جدید قول اجرایی شدن آن را داده است، به طور خاص بر تبدیل ایران به هاب انرژی با تمرکز بر تجارت گاز تمرکز دارد و هدف آن افزایش حجم صادرات گاز از ۲۰ میلیارد متر مکعب به ۴۰ میلیارد متر مکعب در سال است. در حال حاضر، ایران هیچ سهمی از واردات گاز ندارد و میزان صادرات گاز کشور حدود ۱۸ میلیارد متر مکعب است.
گاز کالایی راهبردی است که نقش مهمی در اقتصاد کشور‌ها ایفا می‌کند. ایران با داشتن ۱۷ درصد گاز جهان و با اجرای برنامه‌های تدوین شده فرصت مناسبی را در اختیار دارد تا بتواند از منافع اقتصادی و سیاسی تجارت گاز بهره‌مند شود. علاوه بر آن، موقعیت استراتژیک ایران این فرصت را فراهم می‌کند که بتواند با دارندگان بیشترین ذخایر گازی در جهان مبادلات گازی انجام دهد. روسیه به عنوان اولین دارندگان گاز جهان، یکی از کشور‌هایی است که همکاری با آن می‌تواند در تبدیل شدن ایران به هاب گازی منطقه نقش جدی داشته باشد.
روسیه به دلیل از دست دادن بازار اروپا و هزینه‌بر بودن انتقال گاز به چین علاقه زیادی به حضور در بازار جنوب و غرب آسیا دارد. موقعیت ایران به نحوی است که می‌تواند از شمال گاز این کشور را وارد کند و از جنوب نیز به صادرات گاز خود به کشور‌های همسایه بپردازد. گفتنی است که در دوران ریاست جمهوری شهید رئیسی اقداماتی در این خصوص صورت گرفت و قراردادی جهات واردات گاز از روسیه منعقد شد.
ترکمنستان از دیگر کشور‌هایی است که ذخایر نفت و گاز قابل توجهی دارد و به دلیل همسایگی با ایران گزینه مطلوبی برای تجارت گاز به شمار می‌رود. مطابق قرارداد‌های دو کشور و همچنین زیرساخت خطوط لوله موجود، این کشور در سالیانه ۱۵ تا ۲۰ میلیارد مترمکعب گاز به ایران صادر کند، اما به دلایل مشکلات متعدد ازجمله چالش‌های بین المللی و ناهماهنگی‌ها میان مقامات تصمیم گیر در صنعت نفت کشور، در کنار مسائل بانکی، ایران در حال حاضر نتوانسته از ترکمنستان واردات گاز داشته باشد. در آغاز سال ۲۰۲۲، قرارداد جدید سوآپ تا سقف ۲ میلیارد مترمکعب در سال بین دو کشور، به ترکمنستان اجازه داد گاز خود را از طریق سوآپ با ایران به آذربایجان بفروشد و به این ترتیب چشم‌اندازی تازه برای همکاری‌های بیشتر بین دو طرف ایجاد شد. حجم سوآپ گاز طبیعی در سال ۲۰۲۲ حدود ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب بود که در سال ۲۰۲۳ تا حدود ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب افزایش یافت.
قطر، پاکستان، عراق و ترکیه از دیگر هماسیگان ایران هستند که ایران با بهره‌گیری از فرصت مناسب تجارت گاز با این کشور‌ها می‌تواند به اهداف تعیین شده در برنامه هفتم توسعه دست یابد. باید دید که دولت چهاردهم چگونه قرار است با عمل به برنامه هفتم توسعه این هدف را محقق کند؟
ندا زارعی
