«ماه گذشته بود که نشریه فایننشیال تایمز در گزارشی مبسوط به این مساله اشاره کرد که ایران در سه ماه نخست سال جاری، توانسته روزانه چیزی در حدود ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت صادر کند که این رقم در مقاسه با دوره مشابه سال ۲۰۱۸، بالاترین رقم ثبت شده است. مساله ای که به زعم بسیاری از ناظران و تحلیلگران، در حامل پیام‌های جدی و معناداری در مورد تحریم های نفتی ایران و تضعیف اثرگذاری آن ها است.»
تحریم های غربی و به طور خاص تحریم های دولت آمریکا علیه ایران، پس از سال 2018 و خروج یکجانبه دولت ترامپ از توافق برجام، به نحوم قابل توجهی افزایش یافت. در این راستا، غربی ها با استفاده از انواع و اقسام اقدامات نظیر تحریم مستقیم ایران و یا تحریم های ویروسی (به نحوی که هر کسی که با ایران ارتباط تجاری داشته باشد تحریم خواهد شد)، سعی داشته اند تا جای ممکن تجارت خارجی ایران را فلج کرده و کشور را به عقب نشینی در مورد مسائل کلیدی نظیر برنامه هسته ای، نفوذ منطقه ای یا قدرت موشکی و پهپادی آن وادار کنند.
با این حال، ایران نه تنها در برابر این فشارها تسلیم نشده بلکه شاهدیم در سال های گذشته به کرات تاکید کرده که تا زمانی که از اهرم زور و فشار علیه ایران استفاده شود، تهران به هیچ عنوان از حقوق خود عقب نشینی نخواهد کرد و صرفا در فضای مذاکره برابر و محترمانه است که به میز مذاکره بازخواهد گشت. در این راستا، یکی از اصلی ترین حوزه هایی که قدرت های غربی تحریم های گسترده ای را علیه کشورمان تحمیل کرده‌اند، صنعت نفت ایران و صادرات آن بوده است.
در دوره ترامپ، تحریم های دولت آمریکا علیه ایران به قدری جدی و گسترده شده بود که حتی در مسیر فروش نفت ایران به برخی کشورها نظیر چین نیز ایجاد اختلال شد و شاهد بودیم که کشورهایی نظیر کره جنوبی نیز تا سال ها از پرداخت بدهی خود به ایران به بهانه تحریم های واشنگتن خودداری می کردند. با این همه، ماه گذشته بود که نشریه فایننشیال تایمز در گزارشی مبسوط به این مساله اشاره کرد که ایران در سه ماه نخست سال جاری، توانسته روزانه چیزی در حدود 1 میلیون 500 هزار بشکه نفت صادر کند که این رقم در مقایسه با دوره مشابه سال 2018، بالاترین رقم ثبت شده است.
“فرناندو فریرا” از گروه انرژی رپیدمن نیز در موضع گیری گفته است که ایرانی ها در دور زدن تحریم ها به شدت ماهر شده اند و اساسا تحریم نفت ایران به امری بسیار سخت و دشوار تبدیل شده است. فایننشیال تایمز در گزارش خود به افزایش قابل ملاحظه ظرفیت های پالایشگاهی و همچنین تانکر های نفت کش ایران که وظیفه صادرات نفت را برعهده دارند اشاره داشته است و تاکید کرده که ایران چشم اندازهای به مراتب روشن‌تری را در ادامه راه برای صادرات نفت خود پیش چشم می بیند.
در این چهارچوب، برخی به طور خاص این سوال را مطرح می کنند که آیا دوره تحریم نفتی ایران به سر آمده است؟ به بیان ساده تر، آیا وارد دوره ای شده ایم که در قالب آن دیگر اعمال تحریم های نفتی علیه ایران اثرگذار نیست و تهران به آزادی عمل بیشتری در این حوزه دست یافته است؟ به نظر می رسد از دو منظر، باید اذعان کرد که موانع مختلف بر سر راه قدرت های غربی جهت تحریم انرژی ایران کم اثر شده اند.
1: پیشرفت ایران در تاکتیک های دور زدن تحریم ها
تقریبا اغلب ناظران و تحلیلگران حوزه انرژی تاکید دارند که ایران توانسته به قابلیت های قابل توجهی در زمینه دور زدن تحریم های انرژی خود دست یابد. نفتکش های ایران از مجموعه ای از تاکتیکها برای فروش نفت این کشور نظیر جابجا کردن نفت در دریا و یا تحویل نفت به پالایشگاه های شرق آسیا و مخلوط شدن نفت ایران با دیگر تولیدات و صادرات جهانی آن اشاره دارند.
معادلاتی که همه و همه، رهگیری ردِ صادرات نفت ایران را به امری بسیار دشوار تبدیل کرده اند و موجب شده‌اند تا تهران بتواند از منابع درآمدی خود در حوزه صادرات نفتش حراست کند.
2: تشدید منازعات ژئوپلیتیک و ایدئولوژیک در جهان
نکته دیگری که در ماه های گذشته تا حد زیادی روند صادرات نفت ایران را آسان تر از قبل کرده این است که منازعات ایدئولوژیک و ژئوپلیتیک میان قدرت های جهانی به نحو قابل توجهی افزایش یافته است. در این فضا، هزینه هایی که بازیگران مختلف به ویژه قدرت های شرقی در رابطه با همکاری با ایران در حوزه انرژی باید بپردازند به نحو قابل تاملی کاهش یافته و همین مساله آن ها را به همکاری بیشتر با ایران در حوزه انرژی ترغیب کرده است.
به بیان ساده تر، اکنون ایران فرصت های به مراتب بیشتری را برای توسعه بازارهای صادراتی خود در بخش انرژی پیش چشم می بیند. زیرا هم جهان غرب به عنوان تحریم کننده اصلی ایران در پی تشدید تنش ها با روسیه و چین به انرژی کشورمان نیاز دارد و هم قدرت های شرقی مایل به همکاری بیشتر با ایران در حوزه انرژی و تقویت بلوک قدرت خود در عرصه نظام بین الملل برای تقابل با جهان غرب هستند. معادلاتی که همه و همه حامل منافع قابل ملاحظه ای برای کشورمان هستند.
