در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی، سیاست خارجی ایران همواره تحت تأثیر دیدگاه‌ها و رهنمودهای مقام معظم رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای، قرار داشته است. یکی از اصول بنیادین ایشان، تاکید بر عدم وابستگی به آمریکا و تأمین استقلال سیاسی و اقتصادی کشور است. این دیدگاه که در سال‌های اخیر به کرات بیان شده، با چالش‌های فراوانی از سوی برخی مسئولان بلندپایه مواجه بوده است. به‌خصوص مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و دکتر حسن روحانی که معتقد به تعامل و مذاکره با غرب، به ویژه آمریکا، بودند.
تاکید بر استقلال و تجربه برجام
آیت‌الله خامنه‌ای از همان ابتدا بر عدم اعتماد به آمریکا و ضرورت اتکا به توان داخلی تاکید داشتند. این دیدگاه که در تضاد با سیاست‌های معتدل‌تر و مبتنی بر تعامل برخی دولتمردان بود، در نهایت در تجربه برجام به محک آزمون گذاشته شد. برجام که با هدف رفع تحریم‌ها و بهبود شرایط اقتصادی ایران به نتیجه رسید، در ابتدا به عنوان یک موفقیت دیپلماتیک محسوب می‌شد. اما در ادامه با خروج آمریکا از توافق و بازگشت تحریم‌ها، نه تنها دستاوردهای اقتصادی آن ناچیز ماند، بلکه آسیب‌های جدیدی نیز به اقتصاد کشور وارد شد.
نگاهی به دیدگاه مخالفان
مرحوم هاشمی رفسنجانی به عنوان یکی از برجسته‌ترین حامیان تعامل با غرب و آمریکا، همواره به دنبال استفاده از دیپلماسی برای رفع تنش‌ها و تحریم‌ها بود. وی معتقد بود که از طریق گفتگو و مذاکره می‌توان به توافقاتی دست یافت که منافع ملی را تأمین کند. این رویکرد در دوره ریاست جمهوری دکتر حسن روحانی نیز ادامه یافت. دکتر روحانی با شعار «تعامل سازنده با جهان» وارد عرصه شد و برجام را به عنوان نمادی از این تعامل به سرانجام رساند.
تجربه برجام
با توجه به تجربه برجام و نتایج آن، بسیاری از تحلیلگران به این نتیجه رسیده‌اند که تاکید آیت‌الله خامنه‌ای بر عدم وابستگی به آمریکا و اعتماد به توان داخلی، سیاستی واقع‌بینانه و منطقی است. خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های جدید نشان داد که نمی‌توان به وعده‌های غرب اعتماد کرد و باید برای رسیدن به استقلال و پیشرفت، به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی تکیه کرد. این تجربه ثابت کرد که سیاست‌های آیت‌الله خامنه‌ای در راستای حفظ استقلال و جلوگیری از وابستگی به قدرت‌های خارجی، دیدگاهی صحیح و استراتژیک است.
نتیجه‌گیری نهایی
دیدگاه‌های آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر عدم وابستگی به آمریکا و تکیه بر توان داخلی، با توجه به تجربه برجام و تحولات اخیر، نه تنها اثبات درستی خود را پیدا کرده، بلکه به عنوان یک راهبرد کلیدی برای آینده کشور نیز مطرح است. ایران با تقویت زیرساخت‌های داخلی، حمایت از تولید ملی و توسعه روابط با کشورهای همسو، می‌تواند مسیر خودکفایی و استقلال را با قدرت ادامه دهد و از وابستگی به قدرت‌های خارجی پرهیز کند.
