روز یک‌شنبه ابراهیم رئیسی، رئيس دولت سیزدهم برای دفاع از کلیات لایحه بودجه سال 1401 به مجلس شورای اسلامی رفت. او ضمن مروری بر اینکه در سال جاری دولت برای تامین ارز ترجیحی با مشکل مواجه شد و لایحه دولت با قید دو فوریت برای تخصیص منابع ارز 4200 تومانی هم در مجلس رد شد، از تریبون مجلس برای گلایه به نمایندگان استفاده کرد.
رئیسی ضمن تاکید بر این موضوع که لزوم تامین ارز ترجیحی برای سال جاری به اطلاع رهبری انقلاب رسید و با نظر رهبری قرار شد تا نظر مجلس اخذ شود، تصریح کرد: مجلس بعد از تقدیم لایحه رای به فوریت آن نداد. یعنی مجلس نه اعلام کرد که ارز ترجیحی که الان پولی به عنوان آن وجود ندارد را چه کنیم و نه بر فرض اینکه نباید ارز ترجیحی ادامه پیدا کند، درباره جبران آن نظر دادند. دو راه که بیشتر نیست یا ادامه دادن ارز ترجیحی یا حذف آن و جبرانش برای مردم که مجلس برای هیچکدام اعلام نظر نکردند.
رئیس جمهور سپس به صراحت نظر خود درباره حذف ارز ترجیحی را مطرح کرد و با بیان اینکه حذف ارز 4200 تومانی را صلاح ندانستیم، گفت: این کار شوک وارد کردن به معیشت مردم است که مقام معظم رهبری لطف کردند و مشکل را برای این چند ماه حل کردند تا ما وضعیت فعلی اقتصادی را ادامه دهیم و تعیین تکلیف قطعی شود. ما هم باورمان این است که اگر ارز ترجیحی قطع شود حتماً باید برای جبران آن برای زندگی مردم و به ویژه نیازمندان فکر جدی کرد. امکان ندارد این ارز ترجیحی حذف شود بدون اینکه فکری برای معیشت مردم صورت گیرد.
سخنان رئيس جمهور درحالی در صحن علنی مجلس مطرح شد که طی دو سه ماه اخیر و به‌ویژه از زمانی که لایحه بودجه سال 1401 تقدیم مجلس شد، بحث حذف ارز 4200 تومانی در محافل مختلف داغ شده است. مرور گزیده‌ای از نظرات اقتصاددانان ایرانی، کارشناسان حوزه اقتصادی، سیاسیون و افراد دارای مسئولیت اجرایی در زمان حال و گذشته درباره سیاست حذف ارز ترجیحی نشاندهنده دشواری بسیار زیاد تصمیم گیری در این زمینه است.
رئیسی یک تصمیم عقلانی گرفت
مهدی زریباف، اقتصاددان و تحلیل‌گر در واکنش به سخنان اخیر رئيس جمهور در مجلس به سایت نود اقتصادی گفته است: سخنان امروز رئیس‌جمهور درباره به تاخیر انداختن زمان حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کاملا درست و منطقی بود. آقای رئیسی با اینکار یک تصمیم عقلایی گرفت. حذف ارز ۴۲٠٠ تومانی در این شرایط تورمی جامعه، می‌توانست به ایجاد بحران و آشوب در سفره مردم دامن بزند. آقای رئیس جمهور میداند که مردم به دلیل سیاستهای اقتصادی ۸ سال گذشته دیگر توان مقابله با شوک‌های تورمی را ندارند. البته بنده معتقدم حذف ارز ترجیحی در چند ماه آینده نیز باید منتفی شود. اساسا باید درآمدها و هزینه‌های دلاری و ریالی خودمان را تفکیک کنیم و نباید بودجه ریالی خودمان را به نرخ ارز گره بزنیم.
احمد توکلی: حذف ارز ترجیحی تبعات دارد
احمد توکلی در نامه‌ای خطاب به سران سه قوه نوشته است: تصمیم دولت برای کنار گذاشتن ارز 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی جز گندم، دارو و تجهیزات پزشکی به ترتیبی که قرار است انجام شود، تبعات سنگینی دارد که ممکن است بحران بر بحران اقتصادی بیفزاید… پیش از آنکه دولت نرخ ارزی را تعیین کند، باید سیاست و نظام ارزی متناسب با شرایط کشور را برگزیند. چون دولت یکی از دلایل این تصمیم را تک‌نرخی کردن ارز و حذف رانت و فساد ذکر می‌کند؛ نخست باید معلوم کند که نرخ یکسان ارز را از این پس بازار تعیین می‌کند یا دولت؟ اگر بازار تعیین می‌کند، دولت برای فروش ارز خود چه قیمتی را در نظر می‌گیرد؟ نرخ بازار؟! در آن صورت تلاطمات صعودی محتمل را پیروی می‌کند و به بی‌ثباتی رسمیت می‌بخشد؟ یا برای کاهش بی‌ثباتی نرخ دیگری را تعیین می‌کند و باز ارز در سطح بالاتری دونرخی می‌شود. با تورم افسار گسیخته بعدی چه می‌کند؟
ارز ترجیحی را حذف کنید اما نه با شوک
مرتضی عزتی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با نود اقتصادی بیان کرد: ارز ۴۲۰۰ تومانی باید از اقتصاد کشور حذف شود، اما نه با ایجاد شوک؛ حذف این ارز باید تدریجی باشد چون آثار و تبعاتش کمتر است.
اقتصاد به ثبات نرسیده؛ حذف نکنید!
وحید شقاقی، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با ایلنا تصریح کرد: موضوع بسیار مهم این است که دولت باید مراقبت کند تا زمانی که اقتصاد ایران به ثبات و آرامش نرسیده دست به حذف ارز 4200 تومانی از کالاهای اساسی راهبردی نزند و معتقدم اینکه در لایحه بودجه 1401 این موضوع ذکر شده خطا است و باید خارج از لایحه این موضوع دیده می‌شد که زمان اجرای آن بعد از ایجاد ثبات اقتصای در بازار باشد.
قشر ضعیف با ارز ترجیحی حمایت نشد
ایمان زنگنه، تحلیل‌گر اقتصادی که معتقد است اگر دنبال حمایت از اقشار ضعیف هستید راهش تخصیص ارز ترجیحی نیست به سایت نود اقتصادی گفت: مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش داده که ۷۰ درصد دلار ۴۲۰۰ تومانی به هدف اثبات نکرده، این حمایت‌ها را حذف کنید.
یارانه جایگزین را چطور می‌خواهید بدهید؟
کامران ندری، استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) با اشاره به پرداخت یارانه به دنبال حذف ارز 4200 تومانی به خبرگزاری فارس گفت: در وضعیت فعلی مسئله این است که راه جایگزینی که برای این موضوع داریم، این است که ارز 4200 تومانی را حذف کنیم و یارانه پرداخت کنیم. سوال این است که این یارانه را چطور می‌خواهیم پرداخت کنیم؟ وقتی شما ارزی ندارید که تخصیص دهید، طبیعتا دولت برای تامین یارانه هم با مشکل مواجه می‌شود. مگر این که باز یک گشایش در درآمدهای دولت اتفاق بیافتد. پرداخت یارانه ممکن است منجر به استفاده از منابع پولی شود که آثار و تبعات تورمی به همین اندازه‌ای که پرداخت همین ارز ۴۲۰۰ دارد، خواهد داشت.
جلوی تک نرخی شدن ارز را بگیرید
فرشاد مومنی که معتقد است صدا و سیما خیال می‌کند با صحبت درباره مضرات ارز ۴۲۰۰ تومانی به موفقیت دولت کمک می‌کند، ضمن بیان اینکه ۳۳ سال است که سیاست تک نرخی کردن ارز در ایران با شکست مواجه شده است، به نود اقتصادی گفت: دلسوزان حکومت باید جلوی دولت را در تک‌نرخی کردن ارز بگیرند.
ارز ترجیحی به روش پلکانی حذف شود
محمد واعظ استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا با اشاره به اینکه در کنار کاهش دامنه تخصیص و افزایش نرخ ارز رسمی، باید سیاستهای جبرانی همچون بالا بردن یارانه نقدی و ایجاد کارت اعتباری برای خرید آن کالاها به قیمت ارزان رواج پیدا کند، گفت: در گام نخست، نرخ ارز 4200 تومان باید به 10 هزار تومان، در گام دوم از 10 هزار به 15 هزار تومان و در گام سوم از 15 هزار تومان به قیمت تعادلی نیمایی افزایش یابد و در هرگام باید سیاستهای تکمیلی مربوطه اجرا شود. دولت همواره نگران عدم امکان تأمین معیشت گروه‌های کم درآمد در شرایط نرخ جدید ارز برای کالاهای اساسی است. بدون طراحی و اجرای یک سازوکار مطمئن و جایگزین برای حذف ارز 4200 تومانی، امکان مصرف گروه‌های کم درآمد از کالاهای ضروری همچون مرغ و دارو با خطر مواجه می‌شود.
سید مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا با اشاره به توصیه اقتصاددان‌های حامی اقتصاد آزاد که به دولت توصیه می‌کنند ارز ترجیحی حذف شود، گفت: توصیه اقتصاددانان طرفدار اقتصاد آزاد، نه تنها مفید نیست بلکه زیان آن به توده مردم و به خصوص قشر کم درآمد می‌رسد. این گروه، سال‌ها است که پس از در نظر گرفتن ارز ۴۲۰۰ تومانی برای کالاها، به دولت اصرار دارند که باید این ارز حذف شود و استدلال غیرمنطقی آن‌ها نیز این است که کالاهایی که مشمول این ارز هستند، گران شده و دولت به هدف خود نرسیده است. این موضوع کاملا غلط است و این کالاها به دلیل وجود ارز ۴۲۰۰ تومانی، این قیمت‌ها را دارند و اگر این ارز حذف شود، قیمت این کالاها به شدت افزایش خواهد یافت. دلیل افزایش قیمت کالاهای وابسته به ارز ۴۲۰۰ تومانی ناشی از حذف این ارز، تاکنون دولت فعلی و دولت قبلی نتوانستند نسبت به حذف آن اقدام کنند.
نظرات ابراز شده به شخص رئیس جمهور
چند هفته پیش برخی از چهره‌های اقتصادی دیداری با رئیس جمهور داشتند که بنابر گزارش رسانه‌ها در آن دیدار یکی از محورهای اصلی بحث حذف ارز ترجیحی بود. بر اساس آنچه گزارش شده این بحث‌ها تا سرحد نقد مکاتب اقتصادی هم پیش رفت. گزیده‌ای از نظرات چند اقتصاددان به این شرح است:
اکبر کمیجانی گفت: تصمیم گیری درباره ارز ۴۲۰۰ تومانی از ضروریات است.
محمدحسین حسین‌زاده بحرینی اقتصاددان درباره سیاست تخصیص ارز ترجیحی گفت: باید شیوه تخصیص آن را تغییر داد.
حسین راغفر اقتصاددان منتقد سیاست های شوک درمانی تاکید کرد: چرا اولویت دولت از معاش مردم و تولید به مسائل فرعی منحرف شده است.
محمد خوش چهره از چهره‌های صاحب‌نظر اقتصادی که به صراحت مخالف تخصیص ارز ترجیحی است و گفت: تصمیم‌گیری درباره ارز ۴۲۰۰ تومانی از اساس اشتباه است.
ابراهیم شیبانی گفت: موافق حذف این ارز هستم اما نمی‌توان اکنون ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف کرد چرا که مثل بنزین روی آتش است و تبعات بسیاری روی اقشار آسیب‌پذیر دارد.
داود دانش جعفری تصریح کرد: تصمیم‌گیری درباره ارز ۴۲۰۰ تومانی مخالف گفتمان دولت رئیسی است. کسری بودجه با بازنگری جامعه بودجه قابل حصول است.
پرویز داوودی در اظهار نظری جالب توجه گفت: نرخ مناسب ارز ۸ هزار تومان است، اگر انتظارات تورمی نبود دلار ۴ هزار تومان بود.
محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: ارز ۴۲۰۰ تومانی موجب هدر رفت منابع، رانت و فساد بوده، اما باید با حذف این ارز روش دیگری جایگزین شود.
