دولت سیزدهم یک ویژگی خاصی در درون کار اجرایی خود دارد و آن توجه به خلاءها و پتانسیل‌های بلااستفاده است که با همین رویکرد دیپلماسی تجاری ایران در بازار فرصت‌ها یعنی آفریقا فعال شده است.
دولت سیزدهم در امر بازارسازی و تجارت بین الملل تاکید زیادی بر روی نقاط پرفرصت و کمتر شناخته شده دارد. کشورهایی که عمدتا مصرف کننده هستند و کالاهای ایرانی نیز در این کشورها با استقبال خوبی مواجه شده است. در ابتدا دولت آیت الله رئیسی به همسایگان ایران توجه ویژه‌ای کرد که هنوز نیز ظرفیت‌های مهمی برای شکوفایی دارد.
تنها در اطراف ایران به عنوان کشوری که همسایگان زیادی چه از لحاظ خاکی و چه از طریق خاک دارد بیش از 400 میلیون مصرف کننده وجود دارد که کشورهای مانند چین در اینجا رقیب ایران محسوب می شوند اما با توجه به همسایگی کشورمان و همچنین قرابت‌های فرهنگی می توان در این راستا گوی سبقت را از رقبای تجاری ربود. تجارت ایران با 15 کشور همسایه خود در سال گذشته بیشر از 55 میلیارد دلار برای کشورمان منفعت مالی داشت که 2 و نیم درصد بیش از رقم سال گذشته بود که این موضوع باید بیشتر مد نظر قرار گیرد وبرنامه های راهبردی برای استفاده از این بازار بوجود بیاید.
ارمنستان، عراق، ترکمنستان، قطر و فدراسیون روسیه از جمله کشورهایی بودند که بیشترین کالاهای ایران به این سرزمین‌ها صادر شده است. اما نگاه دولت به بازارسازی تنها به قاره کهن معطوف نیست.
فرصت پیشرفت ایران در قاره فرصت‌ها
سفرهای اخیر رئیس جمهور به پاکستان و از آنجا به آفریقا برای شرکت در دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا “کنستانتینو چیونگا”خود گویای دیپلماسی تجاری ایران برای بازارسازی از آسیا تا آفریقاست.
رئیس جمهور در این اجلاسیه که در کشور زیمبابوه برگزار شد، با اشاره به اینکه تقویت همکاری‌ها با کشورهای قاره آفریقا از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی مورد تأکید امام راحل بوده و در این سال‌ها نیز رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره بر این مسئله تأکید داشته‌اند، اظهار داشت: «تفاوت معناداری در نگاه جمهوری اسلامی ایران و کشورهای غربی به قاره آفریقا وجود دارد، ما به دنبال همکاری با کشورهای آفریقایی برای این کشورها و پیشرفت آنها هستیم، اما کشورهای غربی به گواهی تاریخ صرفاً به دنبال چپاول منابع و ثروت‌های کشورهای آفریقایی بوده و هستند.»
کشورهای آفریقایی اگرچه از لحاظ سیاسی بعضا از کشورهای اروپایی جدا شده اند اما اغلب تحت نفوذ این کشورها بوده اند و حاکمان این کشورها وام دار کشورهای اروپایی مانند فرانسه بوده اند که سعی کرده این نفوذ را حفظ کند. سال گذشته اتفاقاتی سیاسی در برخی از این کشورهای تحت نفوذ افتاد که به خوبی نشان می دهد این کشورها سعی دارند از زیر سلطه و استعمال کهن غرب خارج شده و همین موضوع نیز با توجه به رویکرد مثبت و همکاری ایران با آفریقایی ها و حسن نیت جمهوری اسلامی می تواند ظرفیت های فراوانی را پیش روی کشورمان بگشاید.
عباس علی‌آبادی، وزیر صنعت نیز با بیان اینکه «آفریقا، اقیانوس فرصت‌ها برای بازرگانان و تجار ما است»، بیان کرد: «اگر از این فرصت ها غفلت کنیم بزرگترین اشتباه تاریخ رخ داده است. مهم ترین این فرصت ها،توسعه نیافتگی کامل آفریقاست. ما برنامه ریزی کردیم که در این اجلاس به صورت رو در رو صنعتگران، تجار و بازرگانان را در مقابل هم قرار دهیم و شناختشان از هم را بیشتر کنیم.»
قاره سیاه دارای بازار مصرفی بسیار مهمی است که کالاهای ایرانی نیز در کشورهای افریقایی با استقبال قابل توجهی هم روبرو شده است. چندی پیش فیلمی در شبکه های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد یک بلاگر آفریقایی با خودرو وانت نیسان با فرمان طرف راست محصول شرکت زامیاد که به کنیا صادر شده است در خیابان های این کشور تردد می کند و این محصول با نام زامیاد شناخته می‌شود مردم این کشور از این محصول بسیار راضی هستند و از قدرت و کیفیت این خودرو تعریف و تمجید می‌کنند.
قاره آفریقا از جمله قاره های جوان دنیا نیز شناخته می‌شود و بافت سنی آن و نیروی کار قدرتمند قطعا این قاره را برای آینده به سمت قله های پیشرفت می‌کشاند. اگرچه این قاره سال ها چپاول و غارت شده است اما کارشناسان مطرح می‌کنند که در دو سال‌آینده با کسب متوسط رشد اقتصادی ۴/۳ درصد پتانسیل این را دارد که در مقایسه با سایر مناطق به بزرگترین بازار روبه‌رشد برای کالاها و خدمات مصرفی جهان تبدیل شود از این روست که قاره فرصت‌ها نام نهاده شده است.
قرابت های سیاسی که راه اقتصادی را باز می‌کند
آفریقا از هر لحاظ برای ایران ویژه است و درهای بازی به روی اقتصاد و فرهنگ کشورمان دارد. قرابت‌های فرهنگ سیاسی و سیاست خارجی ایران که خواهان مقابله با سیطره غرب و استقلال خودکفایی اقتصادی است سبب می‌شود که هم ایران و هم آفریقا اشتراکات زیادی در کنار هم داشته باشند و با همپوشانی نیازهای هم، به دور از حباب استکباری غرب با یکدیگر روابط دوسویه بده و بستان اقتصادی سیاسی داشته باشند. آفریقای جنوبی کشوری که از رژیم صهیونیستی به سبب کشتار مردم مظلوم غزه در دادگاه بین المللی حقوق بشر لاهه شکایت کرد، این موضوع یک ظرفیت همگرایی سیاسی میان ایران و آفریقا را به نمایش گذاشت که می تواند با ایجاد توازن قدرت کشورهای مختلف، کشورمان را از تحریم‌ها و فشار اقتصادی و سیاسی برهاند و یک هاب و دامنه اقتصادی نوظهور را در جهان ایجاد کند که با مشخصه مقابله با استکبار به دنبال توسعه خود نیز هست.
چه در آسیا و چه در آفریقا تجربه اقتصادی نشان می دهد که سیاست و دیپلماسی باید پشتوانه تجارت باشد تا تجار بتوانند با قدرت به منافع اقتصادی خود و جامعه ایران مشغول شوند. موضوعی که در برخی دولت ها خصوصا دولت حسن روحانی کمتر دیده می شد.
متاسفانه در دولت های گذشته خصوصا دولت های یازدهم و دوازدهم با رویکرد حرکت به سمت غرب که دیپلماسی بطالت را تداوم بخشید و با دورهای تسلسل باطل مذاکرات که عایدی برای کشورمان نداشت فرصت هایی مانند قاره سیاه را نادیده گرفت. اما این نادیده انگاشتن در دولت سیزدهم جای خود را به توجه ویژه و خاص به بازارسازی و فرهنگسازی و تکیه بر مشترکات سیاسی و پر کردن خلاء ها و استفاده از فرصت های مغفول مانده داده است که این امیدواری وجود دارد که با پیگیری مداوم درب‌های اقتصادی آفریقا که به روی ایران گشوده شده باعث خیر و برکت برای بازار و تولید ایران شود.
