ویروس کرونا نزدیک به دو سالی است که با چهره‌ای همچون یک پدیده زیستی خود را نشان داد و تنها دغدغه کشور این بود که سلامت افراد را مورد تهدید قرار می‌دهد اما در حال حاضر به یک «واقعیت چندبعدی» تبدیل شده است. این بیماری نه‌تنها موجب نگرانی‌های سلامت همگانی شده بلکه باعث بروز بیماری‌های روانشناختی همچون اضطراب، ترس، افسردگی، برچسب‌زنی، رفتارهای اجتنابی، تحریک‌پذیری، اختلال خواب و استرس است.
تأثیرات روانی بیماری کرونا درحال حاضر چندان مشخص نیست. با توجه به تداوم بیماری، کسب‌وکارها، روابط خانوادگی و آموزش‌ها متحمل تغییرات شده‌اند. این در حالی است که نهاد آموزش، یکی از مهمترین نهادهایی است که به محض ورود ویروس کرونا، دچار اختلال و دگرگونی‌های عدیده‌ای شد. به همین دلیل آموزش‌های دانشگاهی در دانشگاه‌های مختلف به‌صورت مجازی ارائه شد و راهبرد اتخاذ شده دانشجویان را با چالش‌های متعددی مواجه کرد.
این نگرانی وجود دارد که حتی بعد از ریشه‌کنی این ویروس، همچنان اثرات و تبعات منفی این مسئله روی ذهن و روان افراد وجود داشته باشد. به‌طور مثال، به‌تدریج دانشگاه‌ها آموزش حضوری را از سر خواهند گرفت اما کارشناسان معتقدند برخی از دانشجویان به‌خصوص ورودی‌های جدید، قطعاً با مشکلات روانشناختی ناشی از دوران کرونا مواجه خواهند شد.
پیامدهای روانشناختی شیوع ویروس کرونا در گروه‌های سنی مختلف
احمد احمدی‌پور، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران با بیان اینکه در زمینه کرونا، هیچ گروه سنی مصونیت ندارد، در این خصوص گفت «وقتی اعلام شد که کودکان ممکن است کمتر به بیماری کرونا مبتلا شوند، این فرضیات به‌طور کامل رد شد و خیلی از این قشر نیز به کووید-۱۹ مبتلا شدند. بسیاری از افرادی که در دوره جوانی به سر می‌بردند، ترس از ابتلای نزدیکان‌شان ازجمله والدینشان و از دست دادن افراد نزدیک و دوست‌داشتنی‌شان به بیماری، اضطراب را دوچندان کرد.»
احمدی‌پور ادامه می‌دهد «این پیامدها شامل تشدید بیماری‌های اضطرابی زمینه‌ای یا جدید، افسردگی، وسواس، اختلالات خواب و تغذیه بود که نشان از عدم مصونیت تمامی گروه‌های سنی است. تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی که این بیماری بر سلامت روان به‌علاوه سلامت فیزیکی افراد تحمیل کرده دارد، این نگرانی را به‌وجود می‌آورد که حتی بعد از ریشه‌کنی این ویروس، همچنان اثرات و تبعات منفی این مسئله روی ذهن و روان افراد وجود دارد.»
درحال حاضر انتقال استرس و نگرانی به کودکان از مهمترین پیامدهای ناشی از کرونا بوده، این درحالی است که وقتی محیط تمیز باشد و والدین رفتارهای پیشگیرانه را به‌درستی انجام دهند دیگر نیازی به تذکر مداوم به کودکان وجود ندارد.
یکی از حوزه‌های مورد علاقه در روانشناسی مثبت‌نگر هیجان است که به‌دلیل اهمیت در زندگی فردی، اجتماعی و ضرورت آن در حفظ سلامت روان مورد توجه قرار گرفته است و دلزدگی در نقطه مقابل آن قرار دارد که وجود این مولفه در آموزش مجازی عواقب منفی زیادی مانند پردازش سطحی اطلاعات، توجه کم، و نارضایتی از دانشگاه‌ها را به‌دنبال داشته و در زمینه بالینی نیز رابطه مثبتی با افسردگی، اضطراب، خصومت را به‌همراه دارد.
مسعود فضیلت‌پور، عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان در این‌باره بیان می‌کند که «آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی، برای ارتباط بهتر با زندگی است. ذهن‌آگاهی بر توجه پایدار دانشجویان تأثیر مثبتی دارد و باعث افزایش دقت و بهزیستی این قشر شده و با افزایش کارآیی و کاهش دلزدگی تحصیلی همراه است.»
مریم بهارلویی، دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه یزد نیز در این‌باره می‌گوید «به دلیل عدم آمادگی و تبحر لازم در مواجهه با بحران‌های اپیدمی استراتژی استفاده شده در آموزش مجازی، ترغیب و تشویق دانشجویان و کیفیت آموزش با ضعف‌هایی روبه‌رو بوده است.»
بهارلویی ادامه می‌دهد: «در این رابطه ۶ مقوله شامل کاهش رضایت، سخت‌گیری تحصیلی، آموزش نامأنوس، محدودیت دسترسی، چالش زیرساخت و کسالت آموزشی و در نهایت مقوله دلزدگی تحصیلی به عنوان مقوله نهایی مورد توجه است.»
اقدامات وزارت علوم در سلامت روان دانشجویان در دوران پساکرونا
این در حالی است که عبدالحسین کلانتری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با اشاره به اینکه دانشگاه‌ها مکلف شده‌اند دوره‌هایی به‌منظور آمادگی روانی دانشجویان و خانواده‌های آنها برای بازگشایی در دوران پساکرونا برگزار کنند، به خبرنگار آنا گفت «برخی دانشگاه‌ها اقدام به برگزاری مجموعه کارگاه‌های مهارت آموزشی دانشجویی و همچنین وبینارهای روانشناسی در فضای مجازی برای دانشجویان کرده‌اند تا در صورت نیاز، دانشجویان بتوانند به‌صورت رایگان از خدمات این مراکز بهره‌مند شوند و آسیب‌های روانی ناشی از دوران کرونا را به حداقل رسانند. مراکز مشاوره و معاونت‌های فرهنگی نیز در تحقق بخشیدن به این امر با ما همراه شده‌اند و با پروتکل‌هایی که به آنها اعلام شده به تدریج این موضوع احیا می‌شود.»
