عربستان به اهداف منطقه‌ای ایران با دیده تردید می‌نگرد و ایران رفتاری تحقیرآمیز با ریاض دارد/ رهبران دبی برخلاف ابوظبی تاجرمسلک هستند / خط قرمز اسرائیل، عربستان و امارات اقدام ایران و یا نیروهای وابسته به آن در “درون مرزها” و قلمروی حاکمیتی آنان است در آن صورت آنان وارد اقدام نظامی علیه ایران خواهند شد
“هیچ یک از کشورهای منطقه خواستار جنگی گسترده علیه ایران نیستند”. این بخشی از نظرات “ریچارد مورفی” سفیر سابق ایالات متحده آمریکا در ریاض و معاون پیشین وزیر خارجه آن کشور در امور خاورمیانه است که در گفتوگو در میان گذاشت.
مورفی در این گفتوگو به پرسش‌هایی در مورد چرایی نزدیکی امارات به ایران، چشم‌انداز روابط ایران و عربستان، اقدامات اخیر اسرائیل علیه ایران و سایر مسائل مرتبط با ایران و منطقه پاسخ داده است.
“محمد جواد ظریف” وزیر امور خارجه ایران پیشتر گفته بود که رهبران اسرائیل، امارات متحده عربی و عربستان سعودی (تیم ب) در حال تحریک ترامپ برای جنگ علیه ایران هستند. تا چه اندازه نظر ظریف را در این باره درست می‌دانید؟ آیا جنگ تهدیدی برای امنیت آنها نخواهد بود؟ آیا آنها منافع متفاوت و حتی متضادی با یکدیگر ندارند؟
ترامپ تمایل خود برای مذاکره با تهران را اعلام کرده و در برابر آنچه ظریف از آن تحت عنوان فشار تیم “بی” یاد می‌کند مقاومت کرده است و فرمان جنگ علیه ایران را صادر نکرده است. “جان بولتون” مشاور امنیت ملی چهره‌ای تاثیرگذار است. از دید او امریکا باید سیاست تغییر رژیم را در پیش گیرد و اگر لازم شد علیه ایران دست به اقدام نظامی بزند. مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا موضع مبهمی دارد. با این حال، او نیز از منتقدان تندرو ایران است. ایالات متحده امریکا تعهدی تاریخی درباره آزادی ناوبری بین المللی و پیرامون موضوع مداخله تاثیرگذار در حمل و نقل خلیج فارس و تنگه هرمز دارد و وضعیت را از نزدیک کنترل می‌کند. من توصیه می‌کنم که تصمیم‌گیرندگان ایران در شرایط فعلی که تنش رو به افزایش است، قدرت امریکا در حمایت از این موضوع را دستکم نگیرند. امریکا متعهد به باز نگهداشتن مسیر رفت و آمد در خلیج فارس است و اگر مانعی در برابر آن ایجاد شود دست به اقدام عملی خواهد زد.
در مورد موضع کشورهای منطقه، امارات متحده عربی با اعزام هیئتی به ایران برای بحث در مورد امنیت دریایی تمایل خود به کاهش تنش با تهران را دستکم در مورد مسئله دریایی نشان داده است. احتمالا ابوظبی در انجام این ماموریت با ریاض مشورت کرده است. “بنیامین نتانیاهو” نخست‌وزیر اسرائیل اقدام نظامی علیه تجهیزات و منافع ایران در سوریه و در مرز با لبنان را مجاز دانسته است. ریاض از ایران می‌خواهد که دست از حمایت از انصارالله در یمن بردارد و خواستار کاهش سطح فعالیت ایران در عراق، سوریه و لبنان است. این موضوع رهبران عراق را نیز درگیر کرده است چرا که عربستان بودجه‌های کلانی را برای سرمایه‌گذاری در عراق صرف کرده است. شواهد به من نشان می‌دهند که اسرائیل، امارات و عربستان هر یک آماده هستند که اگر ایران یا گروه‌های نزدیک به آن کشور به طور مستقیم کشورهای مذکور را در داخل مرزها و قلمروی حاکمیتی‌شان به چالش بکشند، علیه تهران از قوه قهریه استفاده کنند. با این حال، هیچ یک از کشورهای یاد شده خواستار جنگ گسترده‌تری با ایران نیستند.
روسیه اخیرا مانور نظامی مشترکی را با ایران برگزار کرد و در دیگر سو در برابر حمایت اسرائیل علیه منافع ایران در سوریه سکوت کرده است. علت این رفتار متناقض را چه می‌دانید؟ روسیه با کدام یک (ایران یا اسرائیل) منافع مشترک بیشتری دارد؟
روسیه با احتیاط، ماهرانه و صبورانه برای بازسازی موقعیت خود در کشورهای عربی خاورمیانه، ایران و ترکیه کار می‌کند. روسیه می‌خواهد برای دور ماندن از درد و رنج ناشی از جانبداری از هر یک از طرفین و کشورهای درگیر با یکدیگر، درها را برای گفتوگو با تمام طرف‌ها باز نگه دارد.
آیا اسرائیل جبهه جنگ تازه‌ای را علیه ایران در عراق گشوده است؟ چرا دولت عراق در برابر حملات اسرائیل علیه منافع ایران سکوت کرده است؟ آیا به نظرتان در پشت‌پرده، اسرائیل و عراق بر سر عادی‌سازی روابط با یکدیگر به توافق رسیده‌اند؟ این موضوع چه تاثیری بر روابط ایران و عراق خواهد گذاشت؟
میان اسرائیل و کشورهای عربی مبادلاتی درباره شکل‌گیری جبهه مشترک برای رویارویی با ایران صورت گرفته است. جای تعجبی ندارد که نمایندگان اسرائیلی با مقام‌های عراقی در ارتباط باشند. اسرائیلی‌ها آگاه هستند که تفاوت‌ها و حتی بعضا اختلافاتی در عراق با ایران وجود دارد. این به معنای پیش‌بینی همکاری آشکار میان بغداد و اورشلیم (بیت المقدس) نیست. با این حال، می‌تواند توضیح‌دهنده علت سکوت عراق نسبت به حملات اسرائیل علیه منافع ایران باشد.
آیا احتمال وقوع جنگ میان ایران و اسرائیل را امکان‌پذیر می‌دانید؟ آیا امریکا خواهان چنین جنگی است؟ بازندگان و برندگان این جنگ کدام بازیگران خواهند بود؟
به نظر من ایران و اسرائیل هیچ یک به دنبال جنگ مستقیمی نخواهند بود. ایالات متحده نیز چنین جنگی را نمی‌خواهد. عواقب چنین جنگی بسیار خطرناک و یا در بهترین حالت برای منافع امریکا در منطقه بسیار غیرقابل پیش‌بینی است.
دلیل نزدیکی امارات به ایران چیست؟ آیا شکست در جنگ یمن دلیل اصلی بوده یا سردرگمی در سیاست ترامپ در قبال ایران؟ آیا عقب‌نشینی امارات از یمن تاکتیکی است یا تصمیمی استراتژیک؟ نزدیکی ایران به امارات چه تاثیری بر روابط ریاض – ابوظبی خواهد گذاشت؟ برخی می‌گویند عربستان خواستار میانجی‌گری امارات برای بهبود روابط خود با تهران است؟ نظر شما چیست؟
امارات متحده عربی کاملا از این موضوع آگاه است که از نظر فرهنگی به عربستان نزدیکتر از ایران است و می‌داند که کشوری کوچک و آسیب‌پذیر و واقع‌شده در میان همسایگان بزرگ از جمله ایران و عربستان است. عقب‌نشینی امارات از یمن ارسال این سیگنال از سوی امارات بود که آن کشور منافع امنیتی خود را در این حرکت تضمین شده می‌بیند. در نتیجه، درست است که این تصمیم را تاکتیکی قلمداد کنیم.
آیا ابوظبی که پیشتر مخالف ایران بود اکنون با دبی بر سر مصالحه با ایران به اجماع دست یافته است؟
من هیچ‌گونه دسترسی‌ای به مبادلات میان ابوظبی و دبی در مورد چگونگی مدیریت روابط با تهران ندارم. با این حال، این را می‌دانم که رهبران دبی تاجر مسلک هستند. آنان برخلاف رهبران ابوظبی روابط تجاری قدرتمندی با شرکت‌های ایرانی داشته‌اند. از سال‌ها قبل تنش میان دبی و ابوظبی بر سر رابطه با ایران وجود داشته است. با این حال، من نمی‌دانم که آیا ابوظبی اخیرا بر دبی برای محدود کردن مبادلات تجاری با ایران فشار آورده است یا خیر.
آیا امکان مصالحه عربستان با ایران وجود دارد؟ چگونه و بر سر چه موضوعی؟ آیا شواهدی در این‌باره به چشم می خورند؟
عربستان از نظر تاریخی به تلاش‌های ایران برای تسلط بر منطقه با دیده تردید نگاه می‌کند و ایران نیز با رفتاری تحقیرآمیز با سعودی‌ها برخورد کرده و آن کشور را تحقیر کرده است. در چنین شرایطی، دیپلمات‌ها برای گشایش باب مصالحه احتمالی تحت فشار و در شرایط دشواری قرار می‌گیرند. ممکن است میانجی‌گری‌هایی خارج از منطقه با حضور روسیه و ایالات متحده بتوانند باعث ایجاد گشایش‌هایی میان دو کشور شوند.
