1. استیمسون، در این تحلیل زوایای چگونگی پاسخ ایران به حمله به کنسولگری‌اش را مورد بررسی قرار داده‌است. این اندیشکده آمریکایی با اشاره به اینکه کنسولگری هر کشوری لزوما جزئی از خاک آن کشور نیست اضافه کرد: «، به نظر می‌رسد که ایران حمله اسرائیل را حمله‌ای به خاک خود می‌داند.»
2. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی که در تاریخ ۱۱ فروردین‌ماه منتشرشد، گفتند: «رژیم منحوس به دست دلیرمردان ما مجازات خواهد شد. ما به خواست خدا آن‌ها را از این جنایت و جنایت های دیگر پشیمان خواهیم کرد.»
3. با این حال، عوامل تعیین‌کننده واکنش تلافی‌جویانه ایران دشوار و دوگانه هستند. اولاً، دولت ایران خود را ناگزیر میبیند که برای حفظ اقتدار داخلی خود و تأمین پایگاه سیاسی و اجتماعی خود اقدام کند. دوم، با پایبندی به جهان بینی رهبر ایران، هرگونه پاسخی باید به دقت محاسبه شود تا از تبدیل شدن به یک جنگ تمام عیار جلوگیری شود.
4. تحلیلگر این اندیشکده آمریکایی بر این باور است که رهبرانقلاب به شدت با حملات نظامی و ورود به جنگ مخالف است و برای اثبات این ادعا به حمله مسلحانه به کنسولگری ایران در مزارشریف در اوت 1998 اشاره می‌کند و اضافه می‌کند که باوجود تصمیم شورای عالی امینت ملی وقت برای پاسخ به این حمله رهبرانقلاب از اجرایی شدن این تصمیم ممانعت کرد.
5. همچنین به پاسخ ایران در مقابل شهادت شهید سلیمانی با حمله به عین‌الاسد اشاره کرده و اضافه می‌کند؛ « این حمله منجربه مرگ هیچ آمریکایی نشد اگرچه ۱۰۰ سرباز تحت درمان ضربات مغزی قرار گرفتند. این رویکرد استراتژیک نشان دهنده ترجیح ایران برای اجتناب از درگیری تمام عیار و در عین حال تاکید بر توانایی های تلافی جویانه خود بود.»
6. تحلیلگر استیمون برخلاف برخی تحلیل‌ها که حمله به کنسولگری ایران در دمشق را پاسخ به حمله گروه‌های مقاومت به ایلات می‌داند، بر این باور است که برنامه‌ریزی چنین عملیاتی در این زمان کوتاه بعید به نظرمی‌رسد و این حمله اهداف گسترده‌تری را دنبال می‌کند.
7. از آنجایی که جنگ در غزه با افزایش تلفات غیرنظامیان ادامه یافته است، افکار بین المللی علیه اسرائیل حتی در ایالات متحده که سرسخت ترین اسرائیل به شمار می رود تغییر کرده است.
8. ناکامی اسرائیل در دستیابی به هدف اعلام شده خود یعنی ریشه کن کردن حماس، دولت نتانیاهو را در موقعیتی نامطمئن قرار داده است. با توجه به واکنش بین المللی علیه اسرائیل، دولت نتانیاهو نمی تواند این وضعیت را حفظ کند. در همین حال، عقب‌نشینی از غزه در پی این خونریزی بی‌سابقه به معنای عقب‌گردی استراتژیک خواهد بود.
9. در این معما نتانیاهو به دنبال راه فراراست. تحریک دولت ایران به اقدام که مستلزم تشدید تنش بزرگ است، می‌تواند توجه را از فاجعه غزه منحرف کند و ایالات متحده را وادار کند تا پشت سر اسرائیل که هدف آن سرنگونی دولت اسلامی ایران، دشمن اصلی آن است، برای همیشه متحد شود. اسرائیل به ایران هشدار داده است که اگر قتل‌های دمشق را تلافی کند، می‌تواند درگیری را به «سطح جدیدی» برساند. علاوه براین اخیرا زمزمه‌هایی در خصوص به کارگیری بمب اتم در غزه توسط اسرائیل هم مطرح شده‌است.
10. این تحلیل بحث خود را با این پرسش مهم به پایان می‌رساند: « آیا دولت ایران تصمیم می گیرد تا در برابر حمله اسرائیل انتقام بگیرد و بهانه ای برای آغاز یک جنگ تمام عیار علیه ایران برای کابینه راست افراطی فراهم کند؟»
اندیشکده استیمسون؛ حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق منجر به کشته شدن هفت مقام ارشد نظامی شد، این اولین باری نیست که اسرائیل ژنرال های ایرانی را می کشد.
براساس قانون بین‌الملل، حمله به سفارت یا کنسولگری معمولاً به عنوان حمله به قلمروکشوری که نماینده آن است تلقی نمی‌شود. کنوانسیون ۱۹۶۱ وین در موردروابط دیپلماتیک احکام و آداب دیپلماتیک متعددی را مشخص می‌کند, اما صلاحیت ارضی را به سفارتخانه‌ها و کنسولگری اعطا نمی‌کند. با این حال در این مورد، به نظر می‌رسد که ایران حمله اسرائیل را حمله‌ای به خاک خود می‌داند.
آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی که در تاریخ ۱۱ فروردین‌ماه منتشرشد، گفتند: «رژیم منحوس به دست دلیرمردان ما مجازات خواهد شد. ما به خواست خدا آن‌ها را از این جنایت و جنایت های دیگر پشیمان خواهیم کرد.»
سایت نورنیوز وابسته به عالی‌ترین نهاد امنیتی کشور، شورای عالی امنیت ملی، در همان روز نوشت که طی جلسه‌ای فوق‌العاده و فوری، درباره واکنش به حمله اسرائیل تصمیم‌گیری شد. در این حمله دقیق، ژنرال محمدرضا زاهدی که مسئول روابط ایران با حزب‌الله لبنان و گروه‌های غیردولتی در سوریه بود و همچنین شش افسر ایرانی دیگر کشته شدند. نورنیوز افزود: واکنش کشورمان به این حادثه سریع و بر اساس اجماع در بالاترین سطح تصمیم گیری در خصوص مسائل امنیت ملی خواهد بود.
برخی از اعضای مجلس ایران ابراز نگرانی کردند که شکست ایران در واکنش سریع و بهنوعی می‌تواند قدرت و موقعیت جمهوری اسلامی را به عنوان رهبر ” محور مقاومت ” فعالان غیر دولتی و غیر نظامی که مخالف اسرائیل هستند تضعیف کند . “محور ” بین ایالات متحده و اسرائیل که از زمان وقوع جنگ بین حماس و اسرائیل در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ اهمیت جدیدی یافته‌است.
جلال رشیدی کوچی، نماینده مجلس ، حمله به سفارت اسرائیل در منطقه را پیشنهاد کرد و پیشنهاد کرد که سفارت در آذربایجان – که روابط نزدیک‌تر با اسرائیل دارد – هدف مناسبی خواهد بود.
با این حال، عوامل تعیین‌کننده واکنش تلافی‌جویانه ایران دشوار و دوگانه هستند. اولاً، دولت ایران خود را ناگزیر می بیند که برای حفظ اقتدار داخلی خود و تأمین پایگاه سیاسی و اجتماعی خود اقدام کند. دوم، با پایبندی به جهان بینی رهبر ایران، هرگونه پاسخی باید به دقت محاسبه شود تا از تبدیل شدن به یک جنگ تمام عیار جلوگیری شود.
آقای خامنه‌ای که در پایان جنگ ایران و عراق به قدرت رسید, همچنان که سابقه تاریخی نشان می‌دهد, قاطعانه با درگیری‌های بزرگ نظامی مخالف است. یک نمونه قابل توجه در اوت ۱۹۹۸ پس از حمله به کنسولگری ایران در مزار شریف اقغانستان توسط مهاجمان مسلح است که منجر به مرگ ده دیپلمات ایرانی شد . ده‌ها هزار سرباز ایرانی در مرزافغانستان گردهم آمدند و آماده تلافی علیه طالبان که دشمنان مسلمانان شیعه بودند. با وجود افزایش تنش‌ها و درخواست برای اقدام نظامی, رهبر ایران در آخرین لحظه مداخله کرد و عملیات پیشنهادی را متوقف کرد.این تصمیم علی‌رغم تایید شورای عالی امنیت ملی, به سرپرستی محمد خاتمی رئیس‌جمهور معتدل و اصلاح طلب در آن زمان اتخاذ شد.
نمونه بارز دیگر از مخالفت ایران با تشدید خشونت، واکنش آن به ترور قاسم سلیمانی رهبرنیروی قدس درسال ۲۰۲ در بغداد بود.سلیمانی که بر فعالیت‌های نظامی خارج از کشورایران نظارت داشت و بنیانگذار” محور مقاومت ” بود پس از آیت الله خامنه‌ای دومین چهره قدرتمند ایران محسوب می شد. پس از مرگ سلیمانی, چهره‌های برجسته نظامی وغیرنظامی ایران از جمله رهبرایران وعده انتقام دادند. بسیاری از تحلیلگران غربی پیش‌بینی کردند که جنگ قریب‌الوقوع نظامی رخ می دهد. با این حال، حمله موشکی بعدی ایران به یک پایگاه مسکونی عراقی سربازان آمریکایی به دقت برای به حداقل رساندن تلفات طراحی شده‌بود. به طورواضح آمریکایی‌هااز قبل درمورد این حمله مطلع شدند که در نهایت منجربه مرگ هیچ آمریکایی نشد اگرچه ۱۰۰ سرباز تحت درمان ضربات مغزی قرار گرفتند. این رویکرد استراتژیک نشان دهنده ترجیح ایران برای اجتناب از درگیری تمام عیار و در عین حال تاکید بر توانایی های تلافی جویانه خود بود.
حمله اسرائیل به دمشق، که پس از حمله پهپادی به پایگاه دریایی اسرائیل در ایلات در ۳۱ مارس ۲۰۲۴ رخ داد، برخی ناظران را به این حدس و گمان واداشت که این حمله انتقامی برای حادثه ایلات است. با این حال، برنامه ریزی و اجرای چنین عملیاتی در ۲۴ ساعت بعید به نظر می رسد. با توجه به زمینه سیاسی در اسرائیل، به ویژه چالش های پیش روی نخست وزیر بنیامین نتانیاهو، این حمله ممکن است اهداف گسترده تری داشته باشد.
از آنجایی که جنگ در غزه با افزایش تلفات غیرنظامیان ادامه یافته است، افکار بین المللی علیه اسرائیل حتی در ایالات متحده که سرسخت ترین اسرائیل به شمار می رود تغییر کرده است. در ۱۵مارس، دولت بایدن در رای گیری شورای امنیت سازمان ملل که خواستار آتش بس فوری شد، رای ممتنع داد. در ۴ آوریل، پس از مرگ امدادگران خارجی در آنچه اسرائیل آن را “اشتباه” خواند، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در یک تماس تلفنی به نتانیاهو گفت که اسرائیل باید رویکرد خود را برای رسیدگی به بحران انسانی در غزه تغییر دهد. بایدن همچنین اظهار داشت که نتانیاهو شرایط زیادی برای آتش بس و آزادی گروگان های اسرائیلی در دست حماس وضع کرده است. با این حال، رئیس جمهور ایالات متحده بر حمایت ایالات متحده در مواجهه با “تهدیدهای عمومی ایران علیه اسرائیل و مردم اسرائیل” تاکید کرد.
گزارش قبلی فرانچسکا آلبانیز، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در اراضی اشغالی فلسطین، اقدامات اسرائیل در غزه را “نسل کشی” نامیده است. اعتراضات در شهرهای اروپایی و آمریکایی به دلیل تلفات بالای جانی و مالی افزایش یافته است.
ناکامی اسرائیل در دستیابی به هدف اعلام شده خود یعنی ریشه کن کردن حماس، دولت نتانیاهو را در موقعیتی نامطمئن قرار داده است. با توجه به واکنش بین المللی علیه اسرائیل، دولت نتانیاهو نمی تواند این وضعیت را حفظ کند. در همین حال، عقب‌نشینی از غزه در پی این خونریزی بی‌سابقه به معنای عقب‌گردی استراتژیک خواهد بود.
چاک شومر, رهبر اکثریت سنا, که بزرگ ترین مقام یهودی منتخب در ایالات‌متحده است,نتانیاهورا درسخنرانی درمجلس سنا در ۱۴ مارس متهم کرد که ” اجازه می‌دهد تا بقای سیاسی اش برمنافع برتراسرائیل پیشی بگیرد.شومر خواستار انتخابات جدید شد وافزود که اسرائیل نمی‌تواند امیدوار باشد که به عنوان یک کشورمنفوردرمقابل بقیه جهان موفق
شود.”
در این معما نتانیاهو به دنبال راه فراراست. تحریک دولت ایران به اقدام که مستلزم تشدید تنش بزرگ است، می‌تواند توجه را از فاجعه غزه منحرف کند و ایالات متحده را وادار کند تا پشت سر اسرائیل که هدف آن سرنگونی دولت اسلامی ایران، دشمن اصلی آن است، برای همیشه متحد شود. اسرائیل به ایران هشدار داده است که اگر قتل‌های دمشق را تلافی کند، می‌تواند درگیری را به «سطح جدیدی» برساند.
ایران ممکن است از چرخش سیاسی نتانیاهو و از دست دادن چهره اسرائیل و ایالات متحده در سطح بین‌المللی راضی باشد , به جای اینکه با ریسک خطر تلفات نجومی احتمالی جان ایرانیان مواجه شود. یادآوری این نکته مهم است که یکی از وزرای کابینه اسرائیل، وزیر میراث، آمیچای الیاهو، در نوامبر ۲۰۲۳ استفاده از بمب هسته ای در غزه را به عنوان یک گزینه پیشنهاد کرد.
سوال اساسی باقی می ماند: آیا دولت ایران تصمیم می گیرد تا در برابر حمله اسرائیل انتقام بگیرد و بهانه ای برای آغاز یک جنگ تمام عیار علیه ایران برای کابینه راست افراطی فراهم کند؟
نوشته شهیر شهیدثالث
https://www.stimson.org/2024/iran-carefully-weighs-response-to-israeli-attack-in-damascus/
منبع: اندیشکده استیمسون
ترجمه و تلخیص: دنیای تحلیل
