استراتژی‌های ملی در جهت رشد اقتصادی

سال 97 بود که با بازگشت تحریم ها علیه کشورمان، دوران بسیار، سخت اقتصادی آغاز شد. به طوری که از آن زمان تاکنون، ایران با یکی از دشوارترین تحریم های تاریخ روابط بین‌الملل، نسبت به خود روبرو بوده است.

شرایطی که موجب محدودیت فروش کالاهای صادراتی به ویژه نفت ایران را فراهم آورد. علاوه بر آنکه فقدان دسترسی به سیستم بین المللی، محدودیت شدید در مسیر مبادلات ارزی وعدم استقبال عده ای از شرکای قدیمی برای همیاری با ایران را به دنبال داشت. در این حال به دلیل قرارگیری در این وضعیت و لزوم دور زدن تحریم ها عده ای همواره با یادآوری ظرفیت های جغرافیایی کشور، تأکید بر برقراری ارتباطات خاص با کشورهای همسایه داشته اند.

کشورهایی که درمجموع به بیش از 15 مورد مشترک در مرز آبی و خاکی با ایران می رسند و از لحاظ جمعیت حدود 500 میلیون نفر برآورد می شوند. براین اساس دیدگاهی مطرح شد که می توان برای دست یابی به اهداف تجاری با اتکا به تولیدات داخلی، روابط با همسایگان را جایگزین کشورهای دیگر کرد که گویا از همین مسیر هم بهره گرفته شد.

گام‌‌ها برای بهره‌مندی ایران از ظرفیت‌های اقتصادی کشورهای منطقه

گفتنی است که حل منازعات با کشورهای منطقه در کنار احیای برجام، توجه به دیپلماسی اقتصادی در کنار دیپلماسی دفاعی- امنیتی در سیاست خارجی، همگام سازی دیپلماسی عمومی با دیپلماسی اقتصادی-تجاری برای افزایش سهم صادرات در کشورهای منطقه، توسعه صادرات از طریق برندها و نه نام ایران، سختگیری و مراقبت از کیفیت کالای صادراتی ایران، تشویق شرکت های ایرانی به سرمایه گذاری و حضور فیزیکی در بازار کشورهایی نظیر سوریه و عراق، بهره گیری از فرصت های غیرمترقبه در عرصه بین المللی برای افزایش صادرات، تدوین سیاست خارجی با متر دیپلماسی اقتصادی ، مشخص کردن مسئول و سیاست گذار دیپلماسی اقتصادی و توسعه دیپلماسی اقتصادی از مجرای بخش خصوصی ۱۰ گامی است که بنابر اظهارات کارشناسان، می تواند ایران را به سهمی قابل توجه از بازار بزرگ همسایگان و کشورهای منطقه برساند.

گشایش دروازه های تجاری ایران با دارا بودن قابلیت های بی نظیر طبیعی، جغرافیایی، انسانی و…در طول سال های گذشته ، پیوسته درصدد افزایش تولیدات داخل و تعامل با اقتصاد جهانی از طریق سیاست خارجی بوده است.

اما قابل تأمل آنکه این موضوع پراهمیت، در اولویت قرار نگرفت، درصورتی که با استفاده از ظرفیت های موجود و با ارائه برنامه ای مدیریت شده چنین امری می توانست به عنوان راهکاری برای کاهش فشار تحریم ها وتامین نیازهای ضروری با کمترین بها مورد نظر قرار گیرد و حالا ازجمله تأکیدات دولتمردان، بحث تجارت خارجی است؛ بنابر دلایل زیاد که مهمترین آن، ظرفیت های خالی فراوان، در کشور است.

کارشناسان معتقدند که برای دستیابی به اشتغال پایدار وقابل قبول لازم است به سمت صادرات حرکت کنیم.  نکته دیگر آنکه اگر خواستار کاهش فشارهای خارجی و خنثی سازی تحریم ها هستیم باید به ایجاد یک قدرت اقتصادی در منطقه و در یک کلام، بزرگ کردن اقتصاد ایران، فراتر از مرزهایش، مبادرت داشت تا این گونه قدرت اقتصادی و سیاسی کشور مبتنی بر موضوعات تجارت ارتقاء و افزایش یابد.

درواقع، از معدود راهکارهایی که تقریبا همه احزاب، گروه ها، مسئولان و کارشناسان نسبت به پیامدهای مطلوب آن درروند اقتصاد کشور، متفق القول هستند تجارت خارجی با محوریت توسعه صادرات است.

که به عنوان موتور رشد و توسعه اقتصادی و ایجادکننده توسعه پایدار اقتصادی مطرح می شود. چه بسا با گشایش دروازه های صادراتی دیگر کشورها بر روی تولیدکنندگان ایرانی جهشی در تولید، افزایش اشتغال و درنهایت ورود ارز به کشور فراهم گردد.

استراتژی ملی درجهت رشد صادرات

به ویژه با توجه به تجربه همکاری های اقتصادی ایران با کشورهای همسایه می توان در راستای توسعه تجارت خارجی گام هایی اساسی برداشت. زیرا در شرایط فعلی، لازم است بخش قابل توجهی از صادرات، به این کشورهای اطراف اختصاص یابد.

در این میان با اشاره به وجود چالش های فراوان، تاکید می شود اصلی ترین اقدام دولت در جهت توسعه تجارت خارجی، حذف موانع بازارها و فراهم سازی اطلاعات موردنیاز درباره بازارهای مقصد و رقبای خارجی است و مهم تر از همه تأکید بر تعیین یک استراتژی ملی درجهت رشد صادرات می شود.

با این هدف که اولویت ها، تخصیص منابع و افزایش مزیت نسبی و مطلق در تولید کالاها مشخص شود و با ایجاد ارزش افزود اقتصادی بازارهای جدید توسعه یابد. ضمن آنکه با تدوین استراتژی شاهد رونق گیری فضای کسب وکار، ایجاد تنوع در صادرات محصولات و بهره برداری از بازارهای بین المللی و درنهایت افزایش اشتغال و درآمدهای ملی خواهیم بود.

400 میلیون مصرف کننده در اطراف کشور عکس دارد در ارتباط با شرایط تجاری ایران و لزوم توجه به صادرات عبدالوهاب سهل آبادی رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفتگویی اظهار می کند: تحریم ها از مهم ترین دلایل کاهش دهنده ارتباطات بین المللی در چند سال اخیر بوده به طوری که باوجوداین معضل، تبادل پول وحمل و نقل بسیار، دشوار شده است و اینگونه واحدهایی که تولیدات آن ها قابلیت بسیار بالایی داشته اند گاه به دلیل تحریم ها توان صادراتی خود را ازدست داده اند.

به گفته این مسئول، از طرفی هم با بازار 400 میلیون مصرف کننده ای در همین نزدیکی ایران روبرو هستیم که نباید از آن غافل شویم. او تصریح می کند: باوجود این پتانسیل بزرگ در اطراف کشور، دولت اگر مصمم به رونق تجارت خارجی است می تواند برای محصولاتی مانند فولاد، پتروشیمی، سیمان، کاشی، لوازم بهداشتی، لوازم خانگی و… شرایط صادرات به کشورهای همسایه را فراهم کند، زیرا بازار بسیار خوبی هستند.

درصورتی که به نحو شایسته ای از این ویژگی استفاده نشده است. این مسئول در ارتباط با شرایط صادراتی ایران در یک سال گذشته می گوید: به طورکلی در یک سال گذشته صادرات کشور خوب بوده است اما  باوجود ظرفیت بسیاری که در داخل کشور برای تولید انواع کالاها به خصوص صنایع دستی مانند فرش وجود دارد هنوز هم تا شرایط قابل قبول، فاصله داریم.

سهل آبادی ادامه می دهد: 100 هزار واحد صنعتی فعال در این کشور وجود دارد که باید برای تولیدات آن ها چاره اندیشی کرد. تولیداتی که مشتری آن ها فقط در داخل نبوده بلکه کشورهای منطقه، روسیه، آفریقا، آسیای میانه و… می توانند بهترین بازارها برای خرید کالاهای ایرانی باشند.

به گفته این مسئول، راهیابی به کشورهای جهانی به خصوص بازارهای همسایه ایران بهترین سیاست، برای اثبات یک کشوراست. براین اساس الزم است دولت، با فراهم سازی زیرساخت های لازم عرضه تولیدات باکیفیت و گشودن درب سفارتخانه ها شرایط را برای ارتباط بیشتر فراهم کند.

همچنین باید رایزن ها بازارهای جهانی را به ایران معرفی کنند. این مهم، با هماهنگی میان بخش خصوصی مانند اتاق های بازرگانی، خانه های صنعت، معدن و تجارت، دولت و شرکت های توسعه صادراتی تحقق می یابد. وجود شرکت های صادراتی قدرتمند و تاسیس شرکت های حمل ونقل بین المللی درهمه استان ها از تدابیر مهم برای گشایش های صادراتی است. با فراهم سازی زمینه ها و زیرساخت های لازم حتی اگر تحریم هم ادامه داشته باشد می توان شرایط را تسهیل کرد.

ارتباط دوسویه

توسعه تجارت خارجی، حذف موانع بازارها و فراهم سازی اطلاعات موردنیاز درباره بازارهای مقصد و رقبای خارجی به علاوه تعیین یک استراتژی ملی برای صادرات از الزامات مورد نیاز برای رشد اقتصادی بشمار می آید. اما از سوی دیگر هم بر ضرورت گشایش دروازه های کشور ایران برای ورود سرمایه گذاران و واردات بهترین و باکیفیت ترین کالاهای خارجی تأکید می شود.

باوجود اهمیت فراوان لزوم مهیاسازی شرایط صادراتی برای یک کشور، گشودن دروازه های کشور ایران نیز برای ورود سرمایه گذاران و واردات کاالهای کشورهای دیگر هم امری ضروری است. به نظر می رسد این ارتباط دوسویه یا همان رویکرد واردات در مقابل صادرات یک عامل بسیار کمک کننده به صادرات غیرنفتی کشور و از جمله تدابیری است که متولیان اقتصادی از تأثیرات مثبت آن آگاه و باید  درصدداجرای آن باشند. مضاف بر آنکه بهترین شیوه برای رفع تعهد ارزی وافزایش انگیزه صادرکنندگان است. قطعا باتوجه به قرارگیری در تحریم ها و شرایط دشوار ناشی از آن اهمیت این مسئله، پررنگ تر از گذشته است.