بررسی نابرابری توزیع ثروت در رمزارزها

مزیت رمزارزها در محاسبه ضریب جینی، سنجش نابرابری در رمزارزها و نحوه توزیع درآمد و ثروت در جامعه در صورت پذیرش رمزارزها

از حدود یک دهه پیش «بیت کوین» و تبع آن دیگر ارزهای دیجیتال به وجود آمدند و یکی از اهداف اولیه این ارزها ایجاد تساوی و عدالت بود اما امروزه مشاهده می شود که این ارز، خود با نابرابری مواجه شده است. در ابتدا تنها افرادی که از دانش استخراج ارز دیجیتال برخوردار بودند نسبت به این کار اقدام می نمودند، اما در حال حاضر ثروتمندان و افرادی که توانایی خرید دستگاه‌های استخراج را دارند، می توانند نسبت به استخراج این ارزها اقدام نمایند. این امر موجب ایجاد نابرابری در توزیع ثروت این نوع ارز شده است. همچنین مواردی چون سطح سواد مالی افراد، قوانین بازدانده کشورها و سطح فناوری کشورها موجب دامن زدن به این نابرابری شده اند.

ضرورت و اهداف پژوهش

نابرابری و بی عدالتی یکی از موضوعات اساسی و کنونی اقتصاد جهانی است. تمرکز ثروت در دست گروهی خاص و حتی کشورهایی خاص منجر به ظهور پیامدهای اقتصادی و اجتماعی بسیاری شده که اغلب اندیشمندان جهانی را نگران ساخته است. هر یک از اشکال مختلف نابرابری همچون نابرابری در درآمد، ثروت و قدرت بر شکل گیری فرصت های نابرابر تاثیر می گذارد و می تواند به تداوم و استمرار نابرابری های دیگر منجر شود. با ظهور و بروز پدیده ارزهای رمزنگاری شده، بسیاری از معادلات اقتصاد در صحنه بین المللی دستخوش تغییر قرار گرفت. رمزارزها که بیش از هر چیز باهدف تسهیل مبادلات تجاری فعالیت خود را آغاز کرده بودند، پس از گذشت زمان کوتاهی و با اقبال قابل توجه مردم نسبت به آن ها، از سه کارکرد اصلی پول یعنی واسطه مبادله، معیار سنجش ارزش و ذخیره ارزش بیش از هر چیز کارکرد سوم را با خود به همراه داشتند. سهولت مبادله بین انواع مختلف رمزارزها فرصت مناسبی به منظور انباشت و ازدیاد ثروت برای سفته بازان فراهم آورد. با بروز چنین مسئله ای باب تحقیقات اقتصادی فراوانی باز شد که ازجمله آن می توان به بررسی میزان نابرابری موجود در این فضا اشاره کرد. پژوهش حاضر در تلاش است ضمن پرداختن به ادبیات موجود و رایج در زمینه نابرابری به بررسی موضوع نابرابری در فضای رمزارزها بپردازد.

مسئله نابرابری و انواع آن

از نابرابری به عنوان یکی از موضوعات اساسی در علوم اجتماعی یاد می شود و یکی از انواع نابرابری، نابرابری در توزیع درآمد است که پیامدهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فراوانی را در بر دارد. مشهورترین شاخص نابرابری توزیع درآمد و متداول ترین آن ها ازنظر استفاده در بررسی های توزیع درآمد، «ضریب جینی» است. ضریب جینی اعدادی بین صفر تا ۱ را به خود می گیرد که عدد صفر نشان دهنده برابری کامل و ۱ یا ۱۰۰ نشان دهنده نابرابری مطلق است. نوع دیگر نابرابری، نابرابری در توزیع ثروت است. نابرابری در توزیع ثروت یکی از موضوعاتی است که علی رغم اهمیت فوق العاده آن کمتر در اقتصاد به آن پرداخته شده است و تقریبا اکثر شاخص های نابرابری همچون ضریب جینی منعکس کننده میزان نابرابری در توزیع درآمد هستند. در شبکه رمزارزها «شاخص ناکاماتو» برای اندازه گیری نابرابری ثروت استفاده می شود. در حالی که ضریب جینی به گسترش توزیع ثروت در کل جمعیت شرکت کنندگان می پردازد، شاخص ناکاموتو تنها به حداقل تعداد شرکت کنندگانی که ۵۱ درصد از ثروت را در اکوسیستم کنترل می کنند محدود می شود. بر این اساس، یک شاخص ناکاموتو کوچک بیانگر آن است که تنها تعداد اندکی از کاربران، ۵۱ درصد از ثروت را درون شبکه در اختیار دارند.

مزیت رمزارزها در محاسبه ضریب جینی

شاید بتوان اصلی ترین چالش در زمینه محاسبه ضریب جینی و سایر شاخص های نابرابری را عدم وجود داده های مناسب برای این امر دانست؛ چراکه داده های مربوط به توزیع ثروت و درآمد یا به طورکلی وجود ندارند و یا در صورت وجود به دلایل مختلف به صورت صحیح جمع آوری نشده اند. رمزارزها از قابلیتی به عنوان دفتر کل توزیع شده برخوردار هستند. این فناوری که در آن تمام اطلاعات تراکنش ها با تمام جزئیات در اختیار همگان قرار دارد، این امکان را برای پژوهشگران فراهم کرده است که تحقیقات مختلف آماری ازجمله محاسبه نابرابری و ضریب جینی با سهولت بیشتری صورت بپذیرد. اگرچه تبدیل اطلاعات و داده های اولیه به اطلاعاتی که برای محاسبه میزان نابرابری مطلوب باشد امری پیچیده بوده و نیازمند روش های مختلفی ازجمله روش های تحلیل کلان داده، مهندسی معکوس در علم داده، یادگیری ماشین و … است، اما وجود شفافیت بی نظیر در فناوری دفتر کل توزیع شده و امکان دسترسی همگان به این اطلاعات تاکنون و در موارد مشابه بی بدیل بوده است.

سنجش نابرابری در رمزارزها

در پژوهش های صورت گرفته معمولا میزان تمرکز ثروت در رمزارزها با دو شاخص ضریب جینی و «شاخص ناکاماتو» مورد بررسی قرار گرفته است. مطابق این دو معیار، روند این شاخص ها در سال های اخیر برای رمز ارز بیت کوین عبارت است از:

• ضریب جینی بیت کوین به میزان قابل توجهی کاهش یافته است،
• شاخص بیت کوین ناکاموتو به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.

هر دو معیار نشان می دهند که بیت کوین در طول زمان به سمت توزیع برابرتر و یکنواخت تر حرکت کرده است. در این بین می توان شاخص جینی را برای مقایسه و تحلیل روند بلندمدت کارآمدتر دانست. همچنین شاخص ناکاموتو برای ثبت رویدادها و پویایی آنی، شاخص مناسب تری است.

ملاحظاتی در محاسبه ضریب جینی برای رمز ارزها و علل نابرابری توزیع ثروت در رمز ارزها

اگرچه فناوری زنجیره بلوکی و دفتر کل توزیع شده دسترسی به اطلاعات را برای همگان به ارمغان آورده است، اما ذکر این نکته ضروری است که مدل سازی و محاسبه ضریب جینی کار چندان ساده ای نبوده و ملاحظاتی وجود دارد که در صورت عدم توجه پژوهشگر به آن ها پژوهش او خالی از اشکال نخواهد بود. ازجمله این عوامل می توان به مواردی چون کیف پول صرافی ها، آدرس های مختلف کاربران، درهم سازی زنجیره ها، دارایی شرکت های دولتی و خصوصی در رمز ارزها، صندوق های قابل معامله رمز ارز و صرافی ها و بیت کوین های گمشده اشاره کرد. توزیع ثروت در اکوسیستم رمز ارزها تا حد زیادی به نابرابری متهم شده است. این نابرابری در توزیع می تواند دلایل متعددی داشته باشد که هرکدام به دو زمینه عمده فعالیت در این زمینه، یعنی استخراج رمز ارزها و فضای معاملاتی آن ها، مرتبط می شوند. ازجمله این دلایل می توان به قوانین وضع شده در کشورها، ثروت اولیه افراد، سطح سواد مالی، سطح فناوری، هزینه استخراج، الگوریتم های اجماع و وجود مزارع و استخرهای استخراج اشاره کرد.

نحوه توزیع درآمد و ثروت در جامعه در صورت پذیرش رمز ارزها

با اقبال تعداد بی شماری از مردم نسبت به پدیده رمز ارزها، دولت ها مواضع گوناگونی را در قبال آن اتخاذ کرده اند. برخی از دولت ها رمز ارزها را به صورت کامل به رسمیت شناخته و در تمامی عرصه ها همچون معامله، استخراج و حتی وسیله پرداخت آن را مجاز دانسته اند و برخی از کشورها نیز محدودیت هایی برای آن قائل شده و برخی دیگر نیز به صورت کامل آن را ممنوع کرده اند. در این بین این سؤال مطرح می شود که در صورت پذیرش رمز ارزها به عنوان یک نظام پولی در یک کشور، نحوه توزیع ثروت و درآمد در آن جامعه به چه شکل خواهد بود و توزیع درآمد و ثروت در بین شرکت کنندگان شبکه رمز ارزها به چه شکل درخواهدآمد؟ با توجه به بدیع بودن موضوع و با در نظرگرفتن این ملاحظه که موضوع نابرابری یک موضوع پسینی بوده و می بایست بعد از اجرای یک سیاست مورد بررسی قرار بگیرد و با عنایت به اینکه تا به حال پژوهش های چندانی در این زمینه انجام نشده است؛ به نظر می رسد که هنوز قضاوت در این زمینه بسیار عجولانه است و تصمیم گیری در این زمینه نیازمند اجرایی شدن کامل این نظام های پولی در یک کشور و یا انجام پروژه های مطالعاتی بیشتر نظیر سندباکس های قانون گذاری می باشد؛ چیزی که تاکنون در هیچ کشوری صورت نگرفته است.

جمع بندی

نابرابری یکی از موضوعات اساسی اقتصاد جهانی است. هر یک از اشکال مختلف نابرابری همچون نابرابری در درآمد، ثروت و قدرت بر شکل گیری فرصت های نابرابر تاثیر می گذارد. انباشت دانش و سرمایه در قشر ثروتمند در زمینه استخراج رمزارزها موجب شده است تا بحث نابرابری در این حوزه مطرح شود. پژوهش حاضر در تلاش بود تا به بررسی موضوع نابرابری در فضای رمزارزها بپردازد. ازجمله این مزیت رمزارزها در زمینه سنجش نابرابری، استفاده فناوری دفتر کل توزیع شده است که موجب می شود برخلاف داده های اقتصادی معمول، داده های تراکنش های دیجیتال به صورت شفاف در اختیار همه قرار گیرند ولی موضوعاتی چون آدرس های مختلف کاربران، درهم سازی زنجیره ها و ارزهای گمشده چالش هایی بر سر راه شفافیت فضای رمزارزها است.اگرچه روندها حاکی از عدم وجود نابرابری در رمزارزها هستند ولی در زمینه تاثیر پذیرش رمز ارزها به عنوان یک نظام پولی در یک کشور، باید توجه داشت با توجه به بدیع بودن موضوع و با در نظر گرفتن این ملاحظه که موضوع نابرابری یک موضوع پسینی بوده و می بایست بعد از وقوع یک سیاست مورد بررسی قرار بگیرد، نمی توان با قطعیت در زمینه وجود نابرابری در آینده رمزارزها اظهار نظر کرد.

امیر اشرفی