درمورد مسئله سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌ ایران، می توان کابل‌ها و تاسیسات الکترونیکی را از بین برد ولی سانتریفیوژ‌ها را حفظ کرد

پولتیکو نوشت: انریکه مورا، مقام ارشد اتحادیه اروپا که مذاکرات را هماهنگ می‌کند، مجبور است راه‌حل‌های احتمالی را بین رابرت مالی، فرستاده ویژه ایالات متحده در امور ایران و علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران، ببرد. تهران می‌گوید این بهایی است که آمریکا باید برای خروج از توافق در سال ۲۰۱۸ بپردازد.

اما دیپلمات‌های غربی گفتند که هنوز کاملاً مطمئن نیستند که آیا ایران واقعاً علاقه‌مند به مذاکره برای بازگشت به توافق است یا صرفاً برای پیشبرد برنامه هسته‌ای خود برای زمان بازی می‌کند. با توجه به کاهش جدول زمانی، یک دیپلمات ارشد غربی گفت که از این هفته “تمامی موضوعات باید به صورت موازی مورد مذاکره قرار گیرند. “

در اینجا نگاهی به نکات اصلی و برخی از راه حل‌های بالقوه می اندازیم.

مواد هسته‌ای

برجام تضمین کرد که تقریباً یک سال طول می‌کشد تا ایران به مواد شکافت‌پذیر کافی برای ساخت یک دستگاه هسته‌ای دست یابد. امروز، آن دوره – که کارشناسان آن را “گریز هسته ای” می‌نامند – به تنها چند هفته کاهش یافته است.

گفتگو‌ها در مورد پرونده هسته‌ای بسیار فنی است، زیرا باید مراحلی مشخص شود که برنامه هسته‌ای ایران را به جایی که در سال ۲۰۱۵ بود برمی گرداند. در مورد برخی مسائل، راه حل‌هایی دیده می‌شود. در مورد دیگر مسائل، اوضاع پیچیده‌تر است.

برای مثال، یکی از راه‌های رهایی از مواد مازاد هسته‌ای ایران، ارسال آن به روسیه است. این کار زمان بر است، اما امکان پذیر است و در گذشته انجام شده است.

چیزی که بسیار دشوارتر است و هنوز بر سر آن توافق نشده است، نحوه برخورد با بسیاری از سانتریفیوژ‌های پیشرفته ایران است – ماشین‌هایی که با سرعت زیادی برای غنی سازی اورانیوم می‌چرخند.

بر اساس برجام، ایران مجاز به غنی‌سازی اورانیوم تا ۳.۶۷ درصد با تعداد محدودی از سانتریفیوژ‌های نسل اول خود در کارخانه زیرزمینی غنی‌سازی سوخت نطنز بود. اکنون، ایران صد‌ها سانتریفیوژ پیشرفته را در هر دو نیروگاه اصلی خود در فردو و نطنز نصب کرده است که بسیار کارآمدتر و قدرتمندتر هستند.

به گفته دیپلمات‌های غربی، برخی کشور‌ها از ایران می‌خواهند سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌اش را نابود کند، اما ایران ترجیح می‌دهد آن‌ها را در انبار نگه دارد. یکی از راه حل‌ها می‌تواند از بین بردن زیرساخت‌هایی مانند کابل‌ها و سایر تاسیسات الکترونیکی باشد که برای راه اندازی سانتریفیوژ‌های پیشرفته مورد نیاز است. نصب مجدد این زیرساخت ماه‌ها طول می‌کشد و می‌تواند به افزایش زمان گریز هسته‌ای کمک کند.

یکی از جنبه‌های کلیدی در این بحث، نقش آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA)، ناظر هسته‌ای سازمان ملل است که وظیفه بررسی پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای خود را بر عهده دارد. بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته‌ای ایران بازدید می‌کنند، اگرچه تهران در ماه‌های اخیر دسترسی آن‌ها را به شدت محدود کرده است.

ایران باید دسترسی کامل بازرسان را برای تایید هرگونه توافق برای احیای برجام مهیا کند. تهران همچنین باید به آژانس بین المللی انرژی اتمی دسترسی به کارت حافظه دوربین‌های نصب شده در تاسیسات هسته‌ای را فراهم کند. تهران در حال حاضر این اطلاعات را پیش خود نگه می‌دارد.

تحریم‌ها و راستی آزمایی

در حالی که راستی آزمایی در بحث تعهدات هسته‌ای توافق توسط آژانس انجام می‌شود، هیچ نهاد مربوطه‌ای در مورد نظارت بر رفع تحریم‌ها وجود ندارد. بنابراین، مذاکره کنندگان باید در مورد چگونگی انجام این کار به توافق برسند. این یکی از موانعی است که باید به سرعت حل شود. دیپلمات‌های غربی گفتند که منتظرند ایران در این هفته در وین پیشنهاداتی ارائه کند.

یکی از گزینه‌ها این است که دفتر کنترل دارایی‌های خارجی ایالات متحده دستورالعملی در مورد نحوه انجام تجارت با ایران منتشر کند و همچنین لغو دستورات اجرایی مربوطه را صادر کند. ابزار دیگر می‌تواند انعقاد قرارداد‌های صادرات نفت یا افتتاح حساب بانکی خارجی باشد.

از آنجایی که ایالات متحده به طور یکجانبه از این توافق خارج شد، این واشنگتن است که احتمالاً باید “گام اول معنادار” را بردارد، همانطور که یک دیپلمات ارشد غربی بیان کرد، و برخی از تحریم‌ها را قبل از اینکه تهران اقداماتی برای جبران گام‌های هسته‌ای خود انجام دهد، بردارد.

تضمین

تهران بار‌ها علناً اصرار کرده است که از واشنگتن می‌خواهد ضمانت قانونی ارائه کند که در صورت احیای برجام، ایالات متحده دوباره از این توافق خارج نخواهد شد.

امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در ماه نوامبر در گفتگوی تلفنی با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت: باید تضمین جدی و کافی وجود داشته باشد که آمریکا که قابل اعتماد نیست، دوباره از برجام خارج نشود.

اما جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده نمی‌تواند چنین ضمانت قانونی را ارائه دهد. بایدن در حال حاضر با کنگره‌ای به شدت دو پاره دست و پنجه نرم می‌کند که حتی برخی از دموکرات‌ها نیز در مورد دیپلماسی با ایران تردید دارند.

اما راه‌های دیگری می‌تواند وجود داشته باشد، مانند اجازه دادن به ادامه حیات قرارداد‌ها برای مدتی حتی پس از اعمال مجدد تحریم‌ها روی کاغذ توسط دولت آینده ایالات متحده.

دولت بایدن همچنین می‌تواند تعهدی سیاسی بدهد، تعهدی مشابه تعهد بایدن که در حاشیه اجلاس سران گروه ۲۰ در اکتبر داده شد. این همچنین برای شرکت‌هایی که می‌خواهند با ایران تجارت کنند مهم است، زیرا باید به اهداف واشنگتن اعتماد کافی داشته باشند.