مدت زمان زیادی از سقوط هواپیمای حامل “یوگنی پریگوژین”، الیگارش سرشناس روسی و رهبر گروه نظامی واگنر نمی‌گذرد، با این حال، گزارش‌ها و تحلیل و تفسیر‌های تازه‌ای در مورد این حادثه و ابعاد مختلف آن منتشر و مطرح می‌شود. البته که بازار گمانه زنی‌ها نیز در مورد علت مرگ پریگوژین و اینکه علت اصلی سقوط هواپیمای حامل وی چه بوده هم بسیار داغ است.برخی از هدف قرار گرفتن هواپیمای پریگوژین توسط یک موشک خبر می‌دهند و برخی دیگر نیز معتقدند که در هواپیمای پریگوژین بمب کار گذاشته شده است. با این حال، از همه این مسائل که بگذریم حادثه مذکور حامل ۴ نکته عجیب نیز بود که توجه به آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد.

۱. واکنش قابل تامل پوتین و کرملین

“ویلیام برنز” رئیس سازمان سیا مدتی پس از کودتای ناکام یوگنی پریگوژین، در موضع گیری مشهوری هشدار داده بود که “انتقام جویی همچون وعده غذایی است که باید برای پوتین تهیه شود”. در این راستا، برنز عملا به این نکته اشاره داشت که پوتین دیر یا زود از پریگوژین انتقام خواهد گرفت و مرگ وی قطعی است. البته که در خودِ روسیه نیز در دوره پس از کودتای نافرجام گروه واگنر و شخص پریگوژین، بسیاری به شوخی و طنز می‌گفتند که دیر یا زود پریگوژین نیز از طریق استفاده از سم نووچیک که روس‌ها سابقه‌ای طولانی در استفاده از آن برای کشتن مخالفان خود دارند، از بین خواهد رفت.

با این حال، پس از کشته شدن پریگوژین، دولت روسیه و مقام‌های کرملین به رسانه‌های خارجی اجازه دادند که خیلی زود به محل سقوط هواپیما دسترسی داشته باشند و البته که رسانه‌های روسی و مقام‌های مختلف روسیه نیز اظهارنظر‌های صریحی را در این رابطه انجام دادند.

در عین حال، پوتین نیز در موضع گیری قابل تاملی مرگ پریگوژین را تسلیت گفت و حتی از وی تقدیر هم کرد! معادله‌ای که در کلیت خود گویی این مساله را تداعی می‌کرد که کرملین به شدت مایل بوده تا همگان بفهمند پایان خیانت به پوتین و دولت روسیه چیست، اما خودِ پوتین سعی کرده با اتخاذ رویکردی منعطف و نرم، از ایجاد تبعات ناخواسته برای خود و کشورش جلوگیری کند. در واقع پوتین و کرملین در یک تقسیم کار واضح سعی داشته اند که پیام اصلی منتقل شود و در عین حال، نه سیخ بسوزد و نه کباب!

۲. بی احتیاطی پریگوژین

ویلیام برنز به عنوان رئیس سازمان سیا فهمیده که پایان کار پریگوژین، انتقام جویی پوتین از وی و مرگ او خواهد بود، اما خود او یک چنین باوری را نداشته است. در بحبوحه آغاز جنگ اوکراین نیز این آمریکایی‌ها بودند که به صراحت می‌گفتند پوتین و روسیه خود را آماده جنگ علیه اوکراین می‌کنند. مساله‌ای که هم پوتین و هم مقام‌های ارشد روسی قویا آن را رد می‌کردند.

در این چهارچوب، اینکه پریگوژین پس از سال‌ها کار با پوتین و آشنایی با عملکرد دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی روسیه و نقش آن‌ها در سرکوب و ترور مخالفان، دُم به تله داده، حقیقتا عجیب است. خاصه اینکه دست راست وی یعنی دیمیتری اوتکین نیز در هواپیما همراه پریگوژین بوده است. مساله‌ای که فقط و فقط یک بی احتیاطی فاحش امنیتی را تداعی می‌کند. به نظر می‌رسد که پریگوژین کاملا در ارزیابی تهدید پوتین علیه خود، دچار سوءمحاسبه شده است.

۳. تداوم چالش‌های پوتین با ترور پریگوژین

شاید ترور یوگنی پریگوژین، یکی از رقبای اصلی پوتین در صحنه قدرت سیاسی روسیه را کنار زده باشد، با این حال، این مساله مشکلات و چالش‌های رئیس جمهور روسیه را به طور کامل رفع نکرده است. به طور خاص اقتصاد روسیه در ماه‌های اخیر شاهد اُفت قابل توجه ارزش پول ملی  و اجبار در اتخاذ سیاست‌های ریاضتی شده است. مساله‌ای که  با توجه به فرسایشی شدن جنگ اوکراین، در ادامه راه، ابعاد جدی تری را نیز به خود خواهد گرفت و به احتمال فراوان باعث تشدید نارضایتی‌ها از پوتین، کاخ کرملین و به طور کلی طیف سیاسی متحد رئیس جمهور روسیه خواهد شد.

الیگارش‌های روسی و طبقه متوسط و طبقات ضعیف‌تر اقتصادی روسیه، اصلی‌ترین هسته‌های مخالفت با پوتین و کرملین را در ماه‌های آتی تشکیل خواهند داد. این معادله می‌تواند یک دردسر جدی را برای دولت روسیه ایجاد کند. اهمیت این مساله زمانی مشخص می‌شود که توجه داشته باشیم طیف‌هایی در درون ارتش و سازوکار‌های امنیتی و نظامی روسیه وجود دارند که با پریگوژین و انتقادهایش از دولت و نظامیان ارشد روسی که متحد پوتین هستند، هم نظر بوده و هستند.

حال در شرایطی که وضعیت روسیه با توجه به تداوم جنگ اوکراین به سمت وخیم‌تر شدن حرکت کند، عملا طیف‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی روسیه در ابراز مخالفت با پوتین و متحدان وی در قدرت اشتراکات فراوانی پیدا می‌کنند و برخورد با رئیس جمهور روسیه را در پیشبرد طرح‌های مخفی و توطئه‌های گوناگون در دستورکار قرار خواهند داد.

از این منظر، مرگ پریگوژین با دخالت دولت روسیه، نه تنها مشکلات دولتِ این کشور را کاهش نمی‌دهد، بلکه حتی انتظار می‌رود که این مشکلات و چالش‌ها در ادامه راه تشدید نیز شوند.

۴. آشکار شدن بیش از پیش ابعاد مافیایی قدرت در روسیه

در نهایت باید گفت که کشته شدن یوگنی پریگوژین در حادثه مشکوک هوایی در روسیه و دست داشت احتمالی پوتین و دولت روسیه در این ماجرا، بار دیگر ابعاد مافیایی قدرت در صحنه معادلات سیاسی و امنیتی روسیه را بیش از هر زمان دیگری پیش چشم افکار عمومی روسیه و جهان قرار داده است. فردی نظیر پریگوژین با بلیط پوتین وارد صحنه قدرت سیاسی روسیه شد و بر اثر خیانت خود به جریانی که به قدرتمند‌شدنش کمک کرده بود، در نهایت از گردونه قدرت حذف شد.

با این حال، آنچه که روسیه در ادامه راه بیش از همه شاهد خواهد بود، نوعی حاکمیت وحشت در این کشور است. در این راستا، پوتین و طیف متحدان وی در کرملین سعی خواهند کرد تا جای ممکن در میان طیف‌های مخالف و ناراضی در روسیه، نوعی وحشت را جای دهند و هزینه‌های اقدام و کنشگری آن‌ها علیه دولت و نظام سیاسی روسیه را تا جای ممکن افزایش دهند.

در این رابطه، دولت روسیه توجه ویژه‌ای نیز به سرنوشت گروه نظامی واگنر و آن دسته از فرماندهان و سربازان این گروه خواهد داشت که همچنان پیوند‌های نزدیکی را میان خود و پریگوژین حس می‌کنند و هر کدام از آن‌ها، شبیه به بمب‌های ساعتی هستند که می‌توانند بحران‌های جدی را در روسیه ایجاد کنند. نباید از یاد برد گروه واگنر چیزی در حدود ۲۵ هزار شبه نظامی را در اختیار دارد و از توانمندی‌های زیادی جهت ایجاد چالش و خرابکاری برای دولت پوتین و متحدانش در قدرت برخوردار است.