عضویت کامل ایران در ائتلاف بریکس که نمونه‌ای از عملکرد موفق دولت سیزدهم در چندجانبه‌گرایی است، دربردارنده مزیت‌های متقابل، به ویژه اقتصادی برای ایران و اعضا و دوستان بریکس است که تحقق آن با چالش‌هایی نیز روبه‌رو خواهد بود.
از دستاوردهای چندجانبه‌گرایی دولت سیزدهم و متکی نکردن ظرفیت‌های اقتصادی و دیپلماتیک کشور به غرب، موضع فعالانه و سازنده ایران نسبت به عضویت در ائتلاف بریکس بود.
امروز و هم‌زمان با سفر سید ابراهیم رئیسی به آفریقای جنوبی به دعوت رسمی سیریل رامافوسا، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی و برای شرکت در پانزدهمین نشست سران بریکس، رهبران این ائتلاف عضویت «کامل» ایران در این ائتلاف را در میان چند کشور دیگر، از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، اتیوپی و آرژانتین تایید کردند.
رئیس‌جمهور ایران در این سفر علاوه بر شرکت و سخنرانی در نشست «بریکس پلاس» که سران ۷۰ کشور جهان به آن دعوت شده‌اند، با شماری از سران کشورهای حاضر نیز دیدار و گفتگو خواهد کرد.
رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی با اعلام عضویت کشورهای جدید در ائتلاف بریکس تاکید کرد که عضویت کامل کشورهای جدید در بریکس از اول ژانویه ۲۰۲۴ آغاز خواهد شد. او گفت که پذیرش اعضای جدید در بریکس، اولین مرحله از روند توسعه گروه است.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه نیز به کشورهای جدیدی که به بریکس پیوسته‌اند، تبریک گفت و اطمینان داد که روسیه به کار برای گسترش نفوذ ائتلاف در جهان ادامه خواهد داد.
بریکس یک سازمان بین‌المللی متشکل از پنج کشور برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی است. این سازمان در ژوئن ۲۰۰۶ در چارچوب مجمع اقتصادی سن پترزبورگ با مشارکت وزرای اقتصاد برزیل، روسیه، هند و چین تاسیس شد و سپس آفریقای جنوبی به آن پیوست.
اساساً، روابط دوجانبه بین کشورهای بریکس بر مبنای عدم مداخله، برابری و سود متقابل بنا شده است. علاوه بر اجلاس سران این کشورها ، جلساتی در سطح وزیران خارجه، وزیران دارایی و غیره برگزار می شود. از سال ۲۰۰۹، کشورهای بریکس هر سال اجلاس‌های سران خود را برگزار می‌کنند.
اجلاس فعلی بریکس ۲۲ تا ۲۴ اوت در ژوهانسبورگ برگزار می شود. رهبران چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی در آن حضور دارند. روسیه توسط سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه نمایندگی می‌شود. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اعلام کرد که از طریق ویدئو کنفرانس در این نشست شرکت خواهد کرد.
مزایای ایران برای بریکس
بر اساس آن چه که مقامات وزارت امور خارجه ایران اعلام کرده‌اند، شراکت بین ایران و بریکس، در برخی حوزه‌ها عملا آغاز شده که در این ارتباط می‌توان به موضوع حمل و نقل اشاره کرد. در این حوزه، کریدور شمال-جنوب که هند را از طریق ایران به روسیه متصل می‌کند، عملا بخشی از یک پروژه حمل‌ونقل در قالب بریکس است. همکاری‌های ایران و چین برای اتصال چین به خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، عملا چین و هند را به هم وصل می‌کند و از طریق حمل‌ونقل ترکیبی می‌تواند چین را به آفریقای جنوبی و برزیل متصل کند.
مقامات جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده‌اند که عضویت ایران در گروه بریکس ارتقاء همکاری‌های ایران با این گروه یک منفعت دو جانبه هم برای ایران و هم برای اعضای بریکس است و در این ارتباط معتقد هستند در حوزه انرژی و تامین امنیت پایدار آن، ایران یک ارزش افزوده مطلق برای اعضای بریکس و اعضای آتی آن است و حضور ایران و کشورهایی مانند عربستان سعودی، عراق، امارات و برخی از دیگر کشورها به عنوان دارندگان مهم ذخایر انرژی در جهان در کنار بریکس و مشارکت در حوزه انرژی، موقعیت این بلوک اقتصادی را تقویت خواهد کرد.
در همین راستا، حسین امیرعبداللهیان که در خرداد ماه برای شرکت در نشست مشترک وزرای امور خارجه کشورهای عضو بریکس و دوستان بریکس در کیپ تاون به آفریقای جنوبی سفر کرده بود، در این اجلاس گفت: برای جمهوری اسلامی ایران، بریکس می‌تواند هدف مهم بعدی در سیاست چندجانبه گرایی باشد. به همین جهت ما از جمله اولین کشورهایی هستیم که رسما علاقه‌مندی خود به حضور در چارچوب‌های بریکس و البته عضویت در آن را اعلام نموده‌ایم. تعداد زیاد کشورهای علاقه‌مند به عضویت در بریکس، موید این است که ما انتخاب درستی کرده‌ایم.
امیرعبداللهیان بیان کرد: گروه بریکس به دلیل توان خود و به جهت تلاش برای رفع برخی کاستی‌ها در نظام بین الملل و تقویت چندجانبه گرایی، جایگاه مهمی در عرصه مبادلات جهانی کسب کرده است. قطعا این جایگاه با پیوستن دیگر قدرتهای منطقه‌ای و همسو، تقویت خواهد شد. یک «بریکسِ گسترده» می‌تواند الگوهای موفقی از «حکمرانی جمعی و شمولی»، «همکاری‌های نوینِ جنوب-جنوب» و «ائتلافِ اقتصادهای نوظهور» را ارائه دهد.
به گفته وزیر امور خارجه ایران، «جمهوری اسلامی ایران در کنار دیگر کشورهای همسو و علاقه‌مند می‌تواند شریکی مطمئن برای بریکس در آینده باشد. ایران با تجربه بالای حضورِ فعال در نهادها و ابتکارات بین‌المللی؛ برخورداری از ذخایر کامل انرژی؛ شبکه‌های حمل‌ونقل و ترانزیت کوتاه و ارزان؛ نیروی انسانیِ آموزش‌دیده و دستاوردهای علمیِ چشمگیر و بالاتر از همه اراده‌ای قوی برای مشارکت در ایجاد نظمی عادلانه در جهان، می‌تواند شریک مهمی برای بریکس باشد.»
انگیزه‌ها و مزیت‌های عضویت ایران در بریکس
بهبود نظام پولی بانکی جهانی و تمرکز بر ارزهای ملی یکی از مسائل اقتصادی مهم مورد توجه گروه بریکس است؛ چنان که این گروه در سال ۲۰۱۵ بانک بریکس با نام «بانک توسعه نوین» را ایجاد کرد و در راستای توجه به ارزهای ملی کشورهای عضو، تشکیل صندوق «ذخیره ارزی بین‌المللی» بر اساس ارز کشورهای عضو در جریان است.
تعامل با نهادهای چندجانبه منطقه‌ای و بین المللی همواره در دستور کار دولت جمهوری اسلامی ایران بوده است و به نظر می‌رسد که در دولت سیزدهم، وزن بیشتری به این پارادایم داده شده است.
«ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران می‌گوید: بریکس یک نهاد نوظهور اقتصادی است و در حال پیدا کردن جایگاه ویژه‌ای است. ایران همکاری خوبی با تمام کشورهای بریکس دارد و این همکاری‌ها در حوزه‌های اقتصادی در حال گسترش است.
در ژوئیه ۲۰۲۳ هم نشریه آمریکایی «نیوزویک» با مورد توجه قرار دادن عملکرد موفق ایران در معطوف نکردن روابط خود به غرب و تلاش آن برای چندجانبه‌گرایی، درباره پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای و ائتلاف بریکس نوشت: پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای و ائتلاف بریکس به مثابه پیامی سیاسی از سوی ایران به آمریکا و اتحادیه اروپاست که این کشور می‌تواند بدون احیای توافق هسته‌ای از انزوا بیرون بیاید.
