وزیر خارجه سابق انگلیس در آستانه هفتادمین سالگرد کودتای 28 مرداد، گفته دولت لندن باید بالاخره نقش خود را در کودتای سال 1953 ایران علیه دولت ملی محمد مصدق، بپذیرد.
“دیویو اوون” وزیر خارجه اسبق انگلیس در مصاحبه ای با روزنامه گاردین در آستانه هفتادمین سالگرد کودتای 28 مرداد 1332، گفته پذیرش نقش رهبری انگلیس در کودتای 28 مرداد، هم به جنبش اصلاحات در ایران و هم به اعتبار بریتانیا کمک می کند.
ایالات متحده 10 سال پیش رسما به نقش خود در این کودتا اعتراف کرد و حجم زیادی از اسناد اطلاعاتی را از حالت طبقه بندی خارج کرد، که مشخص می کند برکناری محمد مصدق، نخست وزیر منتخب وقت ایران، حاصل یک تلاش مشترک سازمان های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا ( سیا و ام آی 6 ) بوده است.
اما بر خلاف آمریکا، موضع رسمی دولت انگلیس در 70 سال گذشته امتناع از اظهار نظر در این باره به بهانه ” یک موضوع اطلاعاتی” بوده است.
طرح اولیه کودتا، با نام رمز “عملیات چکمه”، پس از نخست وزیری مصدق و ملی شدن شرکت نفت در ایران توسط سازمان اطلاعات خارجی انگلیس (ام آی 6 ) تهیه شد.
دولت هری ترومن رییس جمهوری وقت آمریکا نمی خواست در این طرح مشارکت کند و دولت مصدق را سنگری محکم در برابر کمونیسم می دید، از این رو خود را از طرح کودتا در ایران کنار کشید، اما وینستون چرچیل نخست وزیر وقت انگلیس یک سال بعد توانست جانشین ترومن، یعنی دوایت آیزنهاور را متقاعد به مشارکت در کودتا کند.
در بهار 1953، سازمان اطلاعاتی مرکزی آمریکا (سیا) برنامه ریزی مشترک با MI6 را آغاز کرد و این عملیات به “آژاکس” تغییر نام داد.
در هفتادمین سالگرد این کودتا، دیوید اوون 85 ساله که از سال 1977 تا 1979 وزیر امور خارجه انگلیس بوده، به روزنامه گاردین گفته: “دلایل خوبی برای اذعان به نقش بریتانیا در کنار آمریکا در سال 1953 در سرنگونی تحولات دموکراتیک وجود دارد. با اعتراف به این که اشتباه کردیم و به گام هایی که به سوی ایران دموکراتیک در حال توسعه بود آسیب زدیم، اکنون اصلاحات را کمی محتمل تر می کنیم.”
“لُرد دیوید اوون” وزیر خارجه اسبق انگلیس/ عکس: گاردین
گفتنی است در دوران تصدی لُرد دیوید اوون در وزارت خارجه انگلیس، رژیم شاه در اثر وقوع انقلاب اسلامی سقوط کرد، که بسیاری از مورخان آن را پیامد تاخیری مرگ دموکراسی ایران در اوت 1953 و در اثر کودتای 28 مرداد می دانند.
اوون در این باره گفت: ” من در سال 1978 (1356) برای شاه روشن کردم که حکومت او باید راه را برای اصلاحات دموکراتیک باز کند، اما ای کاش از بیماری جدی (سرطان) او اطلاع داشتم و می توانستم خیلی زودتر در سال 1978 او را تحت فشار قرار دهم تا برای معالجه در سوئیس بماند و اجازه دهد تا حکومت دموکراتیک‌تری در ایران پدید آید.”
او افزود:” امروز، استدلال‌های قدرتمند زنان برای اصلاحات در ایران شنیده می‌شود و مورد احترام قرار می‌گیرد، زیرا آنها به روح سیاسی که سابقه طولانی در ایران دارد وفادار هستند. اگر ما اشتباهات گذشته را در سال 1953 بپذیریم، دولت بریتانیا امروز به آرمان آنها کمک می کند و احتمال موفقیت آن را بیشتر می کند، همانطور که من به اشتباهاتی که از سال 1977 تا 79 انجام داده ام اعتراف کرده ام.”
