به وین امیدوار باشیم؟

مذاکرات در وین با تیم جدید وزارت خارجه ایران در نهم نوامبر بالاخره آغاز شد تا بعد از وقفه‌ای نزدیک به سه ماه، تهران و کشورهای 4+1 به تلاش‌های خود برای احیای برجام ادامه دهند. این جلسه که در راس آن علی باقری کنی حضور داشت، بعد از پنج روز در حالی به پایان رسید که با وجود مشکلات فراوان و پیچیدگی‌های صداهای امیدوارکننده‌ای از وین به گوش می‌رسید. در پایان در حالی که جوزپ بورل  مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به امیرعبداللهیان گفته است که ایران باید تعامل سازنده را آغاز کند، مشخص شد که تهران پیشنهاداتی را با خود برده تا به 4+1 ارائه دهد و شروطش برای بازگشت فعالیت‌های هسته‌ای به قبل را تبیین کرده است. هرچند که برخی از این پیشنهادات چندان به مذاق طرف مقابل پیش نیامد اما به هر روی، همه طرف‌ها به ادامه این روند متعهد ماندند. هر چند که دو پیش نویس ارائه شده ایران در مذاکرات  باعث شد تا طرف‌های اروپایی حاضر در مذاکرات برای کسب تکلیف خواهان بازگشت به پایتخت‌های خود شوند و گفتگوها موقتا تعطیل شد و البته سه کشور اروپایی هم استقبال چندانی از این بسته‌ها نکردند. برخلاف‌ آنها اما روسیه به تازگی در مورد این مساله گفته که این کشورها فهمیده‌اند که پیشنهادات ایران ارزش مطالعه را دارد!

اخرین تحولات در مذاکرات وین

بعد از پایان دور هفتم گفتگوها و تمایل طرفین به ادامه آنها، روس‌ها بیش از دیگران به اهمیت ادامه این روند برای دستیابی به یک نتیجه تاکید کردندو بلافاصله بعد از دور هفتم نمایندگان چین و روسیه، اذعان کردند که ایران در مذاکرات وین، پیشنهادات دقیق و قابل بحثی را مطرح کرده است که می‌تواند مبنای توافق قرار گیرد. در آستانه دور هشتم اما ایالات متحده سیاست خود را بر مبنای اظهارات دوگانه برنامه ریزی کرده است. در حالی که سخنگوی وزارت خارجه آمریکا رسما بار دیگر اعلام کرده که کشورش آماده برداشتن تحریم هاست اما دیگر مقامات امریکایی سعی دارند تا با اظهارنظرها و سفرهای خود تهران را تحت فشار قرار دهند. در پاسخ به این رفتارها  وزیر امور خارجه با اشاره در نشست خبری با وزیر خارجه عراق گفت که طرف‌های مقابل ما تردید نکنند اگر بخواهند یک امتیاز بدهند و ۱۰ امتیاز بگیرند جمهوری اسلامی ایران هرگز زیر بار این روش نخواهد رفت. 

در میان اظهارنظرهای امریکایی‌ها گفته‌های رابرت مالی در روز سه‌شنبه با بکی اندرسون” مجری سی ان ان نظرها را به خود جلب کرد. او در حالی که گفته بود ممکن است در زمان‌هایی نه چندان دور برجامی وجود نداشته و ممکن است به این نتیجه برسیم که به توافق کاملا جدیدی نیاز داریم مدعی شد که زمان باقی مانده برای احیای توافق هسته ای ۲۰۱۵ با ایران رو به پایان است و خطر “بحران تشدید کننده” را افزایش می‌دهد. مالی همچنین تاکید کرد گر آنها (ایران) به سرعت فعلی خود ادامه دهند، ما چند هفته فرصت داریم، اما نه بیشتر از آن، در این مرحله، من فکر می کنم، نتیجه این خواهد بود که هیچ توافقی برای احیا وجود ندارد. یک روز بعد از این اظهارنظرها وزیر امور خارجه آمریکا در یک کنفرانس خبری ضمن انتقاد از تصمیم دولت قبلی این کشور برای خروج از توافق هسته ای، مواضع واشنگتن را در زمینه تداوم مذاکرات احیای توافق هسته ای در وین تشریح کرد. بلینکن گفتنمی خواهم یک بازه زمانی برای این موضوع قائل شوم یا اعداد و ارقامی به شما بگویم، جز این که، بله ‌[زمان باقی مانده] بسیار، بسیار، بسیار کوتاه می شود. علاوه بر این، بازیابی تمامی منافع برجام از طریق بازگشت به پایبندی به آن، با توسعه هایی که ایران هر روزه در برنامه هسته ای اش ایجاد می کند، بیش از پیش دشوار می شود. او توپ را در زمین ایران انداخت و گفت: تمایلی قوی به این داریم که بینینم آیا می شود این برنامه هسته ای را به همان جعبه ای که داخلش بود بازگرداند یا نه. اما اگر به خاطر عدم مشارکت ایران با حسن نیت نتوانیم این کار را انجام دهیم، با جدیت به گزینه های دیگر روی خواهیم آورد. در سوی دیگر اروپایی‌ها هم اعلام کردند که در ادامه مذاکرات با طرف امریکایی همکاری نزدیکی خواهند کرد. اما روسیه هرچند نارضایتی خود را از پیشرفت هسته‌ای ایران اعلام کرده اما بابت ان نه تهران بلکه ایالات متحده را سرزنش می‌کند.

اولیانوف سوم دی‌ماه  در حساب کاربری خود در توئیتر، پیشرفت سریع برنامه هسته‌ای ایران را پاسخی به اقدامات آمریکا عنوان کرد. او در این توئیت نوشت:« روسیه از پیشرفت سریع برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران خوشحال نیست، اما این پیشرفت سریع پاسخی به ادامه سیاست فشار حداکثری ایالات متحده است.» او پیش از این در گفتگویی با راشاتودی گفته بود:  در واقع ایران  به‌مدت بیش از یک سال، هیچ گامی خلاف تعهدات برجام برنداشت و به محض اینکه روشن شد که تصمیم ترامپ روشن است، ایران پایبندی به برجام به شکلی متفاوت را شروع کرد و فقط تعهدات داوطلبانه خود را تعلیق کرد و بعد آن‌ها اعلام کردند سانتریفیوژهای دارای فناوری‌های پیشرفته‌تری را مورد استفاده قرار دادند و گفتند به محض اینکه آمریکا به توافق برگردد، ایران نیز همین کار را خواهد کرد» اساس مذاکرات فعلی در وین نیز همین است. بین ماه‌های آوریل و ژوئن، ۶ دور مذاکرات برگزار شد و ایران و آمریکا از طریق میانجی‌ها مذاکره کردند که در نتیجه آن بسته اسنادی حاصل شد. پس از تشکیل دولت جدید در ایران، شرکای غربی ما از ایران درخواست کردند اقداماتش را در سریع‌ترین زمان ممکن انجام دهد ولی به آن‌ها یادآوری کردیم که بیش از یک سال برای آمریکایی‌ها صبر کردیم. او در ادامه گفت: ایران اکنون تیم جدیدی دارد و آن‌ها پیشنهاداتی را آماده کردند که طرف‌های غربی در ابتدا خوششان نیامد ولی بعد این را فهمیدند که ارزش مطالعه کردن را دارند. ما معتقدیم که آمریکا اولین طرفی بود که از برجام خارج شد و آمریکا می‌گوید که ایران ابتدا نقض تعهدات خود را آغاز کرد و معتقدند ایران باید اولین گام را بردارد.

چه کسی وقت کشی می کند؟

طرف غربی و ایرانی هر دو دیگری را متهم به وقت‌کشی می‌کنند. تهران می‌گوید نیاز به تضمینی دارد تا مطمئن شود که اتفاقی که یک بار برای برجام رخ داده است، بار دیگر با تغییر دولت در ایالات متحده رخ نخواهد داد. این خواسته ایران در حالی که همین حالا هم جمهوری‌خواهان گفته‌اند که اگر قدرت را بار دیگر به دست بیاورند، برجام را لغو خواهند کرد و بارها بابت این موضوع به دولت امریکا پیغام داده‌اند. اما طرف امریکایی موضوع تضمین را مدام پشت گوش انداخته و با پررنگ کردن مساله هسته‌ای ایران، تهران را به وقت کشی متهم می‌کند. از سوی دیگر کشورمان بارها اعلام کرده که مایل است این توافق هرچه زودتر انجام شود. و توافقی که به تازگی با آژانس داشته و در آن به نصب دوربین در کرج رضایت داده ناشی از همین خواسته است. وضعیت کنونی برای هیچ کدام از طرفین نمیتواند تا همیشه باقی بماند و به نظر می رسد که دو طرف برای اینکه برجام احیا شود، مشتاقند. با این حال هر یک شیوه‌های خود را در پیش گرفته‌اند. ایالات متحده در نظر دارد تا تحریم‌های هسته‌ای را در صورتی که با ایران به توافقی برسد بردارد. این در حالیست که تهران اصرار دارد همه تحریم‌های هسته‌ای و غیر هسته‌ای و حقوق بشری لغو شوند. موضوع تضمین هم به شدت در بین دوطرف مورد اختلاف است.

دور جدید مذاکرات به کدام سمت می‌رود؟

دور جدید در حالی به زودی آغاز می‌شود که تهران گفته است که امتیازی نمی دهد و امریکایی ها هم خط و نشان هایی کشیده و می گویند که در صورت به نتیجه نرسیدن، زمان زیادی باقی نمانده است. در همین حال جیک سالیوان هم در پایان هفته به سرزمین‌های اشغالی سفر کرده بود و در آنجا با مقامات رژیم صهیونیستی توافق کرد تا منافع این رژیم در مذاکرات احیای برجام مدنظر قرار بگیرد. سناریوهایی که این روزها در مورد این ماجرا مطرح است اول این است که این تهدیدات دو طرفه به معنای آن است که دو طرف می خواهند دست بالا را داشته و بتوانند کم‌ترین امتیازات را بدهند و در عین حال در میانه این جدل‌ها ممکن است توافقی حاصل شود که منجر به احیای توافق هسته ای شود و سناریوی دیگر اینکه با نرسیدن به توافق شرایط فعلی ادامه داشته و مذاکرات از دوری به دور دیگر بکشد و سوم اینکه تهدیدها امریکایی ها منجر به تحریم‌های بیشتر ایران و باز شدن پای شورای امنیت به ماجرای هسته ای شود.

اکسیوس سه سناریوی زیر را در خصوص مذاکرات آتی وین و توافق هسته ای ایران به نقل از جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید بیان کرد: حصول توافق طی هفته‌ی گذشته در خصوص برجام که سالیوان درباره قابل دستیابی بودن آن تردید ابراز کرده یا دستیابی به یک توافق موقت «توقف در برابر توقف» با هدف جلوگیری از پیشرفت سریع برنامه هسته‌ای ایران؛ و یا عدم دستیابی به توافق که با اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران و فشارهای تازه همراه خواهد بود.

دور جدید مذاکرات با این گفته‌ها می‌تواند تنش‌های زیادی را با خود داشته باشد. دو طرف در جایگاهی قرار گرفته‌اند که می‌خواهند دست بالا را داشته و امتیاز بیشتری را طلب کنند و این موضوع به پیچیدگی مذاکرات می‌انجامد.

نویسنده:مهسا مژدهی