کشورهای زیادی از جمله چین، ترکیه، استرالیا، آمریکا و هند، تعاملات اقتصادی، تجاری و بازرگانی گسترده‌ای با آفریقا دارند، اما ایران به دلیل غفلت 8 ساله دولت قبل، از این ظرفیت بزرگ اقتصادی جامانده بود، ولی دولت سیزدهم گام بلندی را برای جبران این عقب‌ماندگی و توسعه روابط اقتصادی با آفریقا برداشته است.
11 سال از آخرین سفر مقامات ایران به آفریقا می گذرد، آخرین بار محمود احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهور ایران به آفریقا سفر کرده است و در روزهای آینده سفر آیت الله رئیسی، رئیس جمهور کشورمان به آفریقا پس از 11 سال صورت می‌گیرد.
رئیس دولت قبل با وجود اینکه در سخنرای‌های خود بارها از اهمیت ویژه آفریقا سن گفته بود، اما در 8 سال ریاست جمهوری‌اش یک بار هم به آفریقا سفر نکرد این در حالی است که تا سال 2020 میلادی، روحانی از بیش از 55 کشور مختلف در اروپا، آسیا و آمریکا بازدید کرده بود.
* روحانی دعوت کشورهای آفریقایی را رد کرد
در دوران ریاست جمهوری روحانی، فقط 3 رئیس جمهور آفریقایی (غنا، آفریقای جنوبی و زیمباوه) از ایران بازدید کردند، اما پس از امضای برجام و برداشته شدن بخشی از تحریم‌ها در سال‌های 2016 و 2017 میلادی، روحانی دعوت این کشورها را رد کرد.
در دولت قبل، ستاد آفریقا در وزارت امور خارجه ایران – که در دوره احمدی نژاد در سال 2005 تأسیس شد و مسئول گسترش روابط اقتصادی با آفریقا بود – تقریباً غیر فعال شد، علاوه بر این، برخی از رایزنان بازرگانی ایران که در سفارتخانههای این قاره مستقر بودند و وظیفه افزایش تجارت ایران را بر عهده داشتند، به کشورشان فراخوانده شدند.
در واکنش به بی توجهی ایران و همکاری نظامی و کمک اقتصادی عربستان سعودی در طول جنگ داخلی یمن (2014 تا کنون)، متحدان دیرینه جمهوری اسلامی و شرکای تجاری اصلی جمهوری اسلامی در شاخ آفریقا و سایر نقاط این قاره از جمله سودان، جیبوتی، و سومالی در سال 2016 به روابط خود با ایران پایان دادند.
* صادرات 200 میلیارد دلاری چین به آفریقا
طبق آخرین برآوردها و آمار، آمریکا حدود 100 میلیارد دلار، چین حدود 200 میلیارد دلار و هند حدود 70 میلیارد دلار به کشورهای آفریقایی صادرات دارند.
* ترکیه از سال 2011 تا 2015 صادرات خود به ترکیه را 20 درصد افزایش داد
آفریقا یکی از معادن عظیم طلا و یکی از بازارهای ارزشمند برای صادرات کالا است. به طوری که می‌توان به منظور دور زدن تحریم، کالاهای مختلف به کشورهای آفریقایی صادر کرد و در ازای آن طلا دریافت و با هواپیما به کشور حمل کرد، مشابه کاری که یک بار با ونزوئلا انجام شد.
کشورهای بزرگ هم‌اکنون به دنبال افزایش تجارت و بخصوص صادرات کالا به کشورهای آفریقایی هستند زیرا بازار بکری در این کشورها وجود دارد که مناسب صادرات کالا است به عنوان مثال ترکیه از سال 2011 تا 2015، صادرات خود به ترکیه را 20 درصد افزایش داد.
* ترکیه به بیش از 40 کشور آفریقایی پرواز دارد
ترکیه از سال 2003 میلادی تا کنون، تعداد سفارتخانههای خود را در آفریقا از 12 عدد به 42 عدد افزایش داده است. این کشور 1150 پروژه سرمایه‌گذاری به ارزش 55 میلیارد دلار در آفریقا اجرایی کرده است. ترکیه هر سال 60 وزیر اقتصادی آفریقا را به همایش همکاری ترکیه و آفریقا در ترکیه دعوت می‌کنند تا با آن‌ها قراردادهای تجاری امضا کنند.
ترکیه حدود 1 میلیارد دلار در آفریقا کمک بلاعوض کرده است تا بتواند چهره خوبی از کشورش در آفریقا بسازد و زمینه را برای فعالیت اقتصادی کشورش مهیا کند؛ این کشور همچنین به منظور توسعه سیاست‌های اقتصادی‌اش در آفریقا، هم اکنون به بیش از 40 کشور آفریقایی پرواز دارد.
* ترکیه 20 برابر ایران به آفریقا صادرات دارد
ترکیه با وجود اینکه 10 سال دیرتر از ایران وارد کشورهای آفریقایی شده است، حدود 20 برابر ایران (13 میلیارد دلار) به این کشورها صادرات می‌کند.
* حضور استرالیا و همچنین رژیم صهیونیستی در آفریقا برای کشت صنعتی
از دیگر مزایای آفریقا، مهیا بودن کشورهای مختلف این قاره برای کشت فراسرزمینی است، به عنوان مثال در کنیا کشت آناناس بسیار مرسوم است، از این رو بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی نظیر شرکت آمریکایی دل مونته (delmonte)، حدود 100 سال است در کنیا مشغول به کشت و فرآوری و کنسروسازی از آناناس و صادرات آن به کشورهای مختلف از جمله اروپا است.
کشوری مثل کنیا 3-4 نوبت امکان کشت کشاورزی دارد و کشوری نظیر استرالیا و همچنین رژیم صهیونیستی به‌شدت مشغول کشت صنعتی در این کشور هستند.
* آفریقا درخواست زیادی برای واردات داروی ایرانی دارد
بازار دارو در کشور کنیا برای حضور ایرانی‌ها بسیار مستعد است. پس از حضور هلال احمر در کنیا و استفاده مردم کنیا از داروهای ایرانی، درخواست برای داروهای ایرانی به‌شدت وجود دارد، اما استفاده کافی نمی‌شود.
* توسعه روابط با آفریقا می تواند به رشد بیشتر اقتصاد ایران منجر شود
صادق محبی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل، در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، می‌گوید: در ادوار مختلف تاریخی روابط قابل‌ملاحظه تجاری میان ایران و کشورهای آفریقایی وجود داشته است، امروز هم شرق آفریقا به لحاظ موقعیت راهبردیِ تبادل شرق و غرب جهان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
وی ادامه داد: نزدیکی حوزه شرق آفریقا به تنگه استراتژیک بابل المندب و وجود بنادر بسیار مهم اقتصادی، بر اهمیت منطقه شرق آفریقا افزوده است.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل تاکید کرد: در دولت گذشته، روابط ایران با آفریقا قابل توجه و مناسب نبود و باوجود تأکیدات رهبر انقلاب در خصوص حرکت سیاست خارجی با محوریت جنوب-جنوب، این مهم اساساً در سیاست خارجی دولت قبل تعریف نشده بود یا اگر بخواهیم با ارفاق به آن نگاه کنیم بسیار ضعیف بود.
محبی تصریح کرد: ایران در حوزه صنعتی دارای تولیداتی است که برای کشورهای اروپایی یا آمریکای شمالی شاید جایگاه تولید نداشته باشد، اما برای آفریقا اهمیت زیادی دارد. به نظر می رسد توسعه روابط با کشورهای آفریقایی بازارهای بکری را برای ایران ایجاد خواهد کرد و منجر به رشد بیشتر اقتصادی کشور خواهد شد.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل افزود: سفر رئیس‌جمهور به آفریقا زمینه افزایش حضور ایران در اقتصاد بیش از ۱۰۰ میلیارد دلاری قاره آفریقا را فراهم خواهد کرد و موجب افزایش سطح فعالیت بازرگانان ایرانی در این قاره خواهد شد.
امروز 22 تیر، رئیس جمهور کشورمان پس از پایان سفر به اوگاندا، با بدرقه وزیر امور خارجه این کشور «کامپالا» را به مقصد «هراره» پایتخت زیمبابوه ترک کرد؛ آیت‌الله رئیسی در سفر به اوگاندا با آقای «یووری موسونی» رئیس جمهور این کشور دیدار و گفتوگو کرد و هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور 4 سند مهم همکاری را به امضا رساندند.
افتتاح دفتر نوآوری و فناوری ایران در اوگاندا، بازدید از مزرعه کشت فراسرزمینی ایران در این کشور، نشست با فعالان اقتصادی ایران و اوگاندا و شرکت در نشست گفت‌وگوی ادیان در مسجد ملی کامپالا بخشی از برنامه‌های سفر رئیس‌جمهور به اوگاندا بود.
