تغییر ساختارهای سیاسی- اقتصادی جهان و آغاز نظم نوین جهانی باعث شده است که شرق اهمیت و اعتبار جدیدی پیدا کند. این گزاره در حالی اهمیت پیدا می کند که در طول چند دهه اخیر، جامعه بین المللی به صورت تک قطبی و با اندیشه های لیبرالی ساختار بندی شده بود.
در این میان جمهوری اسلامی ایران از جمله های کشورهایی بود که نظام تک قطبی بیشترین دشمنی را با آن داشته است. به عبارتی ایران در طول چهار دهه اخیر بدلیل رفتارهای ضد بشری آمریکا، کمترین بهره را اقتصاد جهانی کسب کرد.
در واقع کشورهای جهان به سبب تحریم های یک طرفه غرب که ساختارهای بین المللی را احاطه کرده بود، کمترین بهره اقتصادی – سیاسی را از ایران داشتند و از ظرفیت های ژئوپلتیکی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران مغفول ماندند. به طور یقین دشمنی آمریکا با ایران باعث شد که جامعه جهانی به مراتب در تجارت و اقتصاد هزینه های بیشتری را بپردازند.
حال در شرایط نظم نوین جهانی، جمهوری اسلامی ایران می تواند شرایط بهتری داشته باشد و از اقتصاد بین الملل بیشترین نفع را ببرد. به بیان دیگر، روند اقتصاد و سیاست جهانی به سمتی می رود که ایران یکی از مولفه های مهم و اثرگذار مطرح است.
از این رو جمهوری اسلامی ایران دروازه وصل شرق به غرب و جنوب به شمال مطرح است. کریدور یا راه‌گذار بین‌المللی شمال-جنوب از جمله های پروژهای بین المللی است که ارتباط میانی آن از ایران می گذرد و به اصطلاح، ایران مسیر طلایی تجارت بین المللی می شود. اهمیت این موضوع به اندازه ای است که در صورت تحقق کامل کریدورشمال- جنوب می تواند گفت که رشد و رونق بخش اصلی تجارت بین المللی منوط به تامین منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی ایران خواهد بود.
از طرفی کریدور شمال جنوب شکست دیگری برای آمریکا در تحریم و محدودسازی ایران و روسیه محسوب می شود. بلومبرگ در گزارشی آورده است، هدف از ساخت این کریدور در واقع دور زدن تحریم‌ها است و باعث می‌شود دست کشورهای ثالث از اعمال محدودیت به خصوص در حوزه نقل و انتقال کالا برای ایران و روسیه کوتاه شود.
درگزارش این خبرگزاری آمده است که “ایجاد این کریدور چند هزار کیلومتری یک مثال آشکار از چگونگی تغییر در ساختار نقل و انتقال کالا در تجارت بین‌الملل توسط قدرت‌های بزرگی است که به دنبال ایجاد یک بلوک جدید هستند”. کریدور شمال-جنوب دو منطقه مهم ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی یعنی آسیای مرکزی و جنوب آسیا را بهم متصل می‌کند؛ بنابراین یکی از تسهیل‌کننده‌های اصلی برنامه‌های روسیه و ایران برای تقویت تجارت، کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب بوده که هدف آن اتصال بازار‌ها در سراسر اوراسیا از طریق کشتی، ریل و جاده است.
ماریا شاگینا، کارشناس حوزه تحریم در مؤسسه مطالعات استراتژیک لندن، می‌گوید: “اقدام ایران و روسیه در (در تکمیل کریدور شمال- جنوب) حال پدید آوردن یک زنجیره تأمین کالای تحریم ناپذیر در بسیاری از حوزه‌ها است. این مسیرهای تازه تأسیس به دو کشور امکان می‌دهد که هزاران کیلومتر از مسیرهای موجود را دور بزنند و دریای آزوف در شمال روسیه را دریاهای جنوب ایران و اقیانوس هند متصل کنند.”
شرایط جدید نظم جهانی، وجود بحران اوکراین و اختلاف بین غرب با چین، فرصت بی نظیری را در اختیار جمهوری اسلامی ایران و منطقه قرار داده است. از این رو انتظار می رود که با درک وضعیت کنونی جهان، جمهور اسلامی ایران بتواند راه های مقابله با تحریم و دشمنی های غرب را گسترش دهد تا برای همیشه به نقطه مطلوب خنثی سازی عملی تحریم ها برسیم. یکی از این فرصت ها تلاش برای احیای کامل کریدور شمال- جنوب می باشد. اهمیت این رویکرد به اندازه ای است که از طریق آن می تواند
اولا: کشورهای ضد استکباری و مخالف سیاست های آمریکا که از آن رفتارها دچار نقص در تامین منافع شدند را دور هم جمع کرد. با این راهبرد استراتژی حذف دلار بعنوان ابزار سطله آمریکا در تجارت بین کشورهای سرعت بیشتری می گیرد.
دوما: جایگاه جمهوری اسلامی ایران بعنوان محور ارتباطی جهان تقویت می شود و این به معنی آن خواهد بود که برای تامین منافع اقتصادی و سیاسی و امنیتی ایران، کشورهای دیگر هزینه خواهند داد. به عبارتی منافع کشورهای مختلف شمال- جنوب در راستای تامین منافع ایران خواهد بود و تهران از اقتصاد بین الملل نهایت استفاده خواهد برد. از طرفی تحقق کریدور شمال – جنوب باعث خواهد شد دیگر ظرفیت های جمهوری اسلامی در دیگر زمینه های سیاسی- فرهنگی- اقتصادی در نقاط دیگر نیز شکوفا شود. بنابراین راهبردهای اتخاد شده دو دولت کنونی، توام با عقلانیت است و در راستای تامین منافع کشور با کمترین هزینه، همچنین مسیری مطمئن برای غلبه بر دشمنی های غرب تلقی می گردد.
اکبر معصومی
